کارها ناکافی است

رهبرمعظم انقلاب در دیدار اخیر اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگ را فضای تنفس جامعه خواندند و تاکید کردند که آرمان اصلی ملت ایران رسیدن به جامعه ای رشید، موحد، پرنشاط، پرامید، عدالت طلب، دارای اعتماد به نفس، پرکار، پیشرو، پیشرفته، دارای توکل و برخوردار از روح ایثار و گذشت است و «فرهنگ» مهمترین عامل دستیابی به این هدف والاست.
به نظر می رسد شاخص های مهندسی فرهنگی کشور بر گرفته از فرمایشات معظم له در این دیدار را بتوان در چند بخش دسته بندی کرد:
- تاثیر فرهنگ بر رفتارهای فردی و عمومی جامعه و هم چنین تصمیم گیری های حکومتی.
- تطبیق وضع فرهنگی موجود با وضع مطلوب و برنامه ریزی در مسیر نیل به جامعه آرمانی.
- افزایش نشاط و امید و روحیه خطرپذیری و شجاعت در جامعه.
-و زمینه سازی برای تحقق دین باوری و عدالت اجتماعی.
در این باره گفتنی هایی است؛
۱) اینکه ما در سالهای بعد از انقلاب اسلامی استراتژی واحد، مدون و عمل شده ای در حوزه فرهنگ نداشته ایم، متاسفانه حقیقتی انکارناپذیر است. تاسف آنجا بیشتر می شود که می دانیم نظام ما مبتنی بر مکتبی است که آداب، ارزشها، بایدها و نبایدهای آن خود یک منشور عظیم فرهنگی و انسان ساز است. لیکن نهادهای فرهنگی کشور طی این سالها با پراکنده کاری و عدم تطبیق امور و برنامه های خود با یکدیگر، به واقع وظایف خود را بدرستی انجام ندادند و بالطبع جامعه در تلاطم سیاستهای فرهنگی ناهمگون و بعضاً متضاد آنچنان دچار سردرگمی شد تا آنکه راه برای نفوذ دشمن در منافذ فرهنگی باز شد. دوره ای که سیاست تساهل و تسامح حاکم بر فضای فرهنگی کشور بود و آثار زیانباری که تا امروز خوره جان فرهنگ انقلابی ما شده، هنوز از خاطره تاریخی مردم پاک نشده است.
۲) سالهاست که رهبرمعظم انقلاب، فرهنگ را زیرساخت امور فکری و رفتاری جامعه برمی شمارند و در بیانات خود بر نهضت نرم افزاری، مقابله با ناتوی فرهنگی، طراحی مهندسی فرهنگی و زدودن غبار مظلومیت از چهره فرهنگ تاکید داشته اند، اما در دیدار اخیر با ناکافی خواندن کارهای انجام شده در زمینه مهندسی فرهنگی تاکید کردند که باید این مساله مهم را خیلی جدی تر گرفت. به عبارت دیگر اگرچه در پرونده مدیران فرهنگی کشور برگه های زرینی وجود دارد، اما مهر قبولی برهامش کارنامه آنان هویدا نیست.
آنچه رهبر فرزانه انقلاب به نام مهندسی فرهنگی، نهضت نرم افزاری و ترسیم نقشه جامع علمی و فرهنگی کشور بیان می دارند صرفاً مباحث نظری و پژوهشی- که با هزینه های هنگفت صورت می پذیرد- و افتخار به آمار تولید مقاله و پیشرفت های صرفاً علمی نیست بلکه ساختن جامعه ای بر مبنای تعالیم دینی و الهی، دارای امنیت، قدرت، رفاه و معنویت برای مردم است. شاید در رسیدن به این هدف والا در پازل فرهنگی کشور مهمترین قطعه مفقوده، عدم نظارت مؤثر، مسامحه در اجرای مصوبات قانونی و حجم متراکم فعالیت های فرهنگی در دستگاههای موازی است که غیر از هدررفت سرمایه های مادی و معنوی عرصه فرهنگ، گاه برنامه های یکدیگر را خنثی نیز می کنند.
۳ ) یکی از مسائلی که دستگاههای فرهنگی کشور طی یکی دو ماه اخیر با آن درگیر بوده اند، مسأله بودجه و اعتبارات دولتی در عرصه فرهنگ است. دستگاههای ذیربط ناظر بر شناخت مناسبات و تعاملات بین حوزه های آفرینش و تولید از یک سو و کاربرد و اثربخشی آن در جامعه از سوی دیگر و با تکیه بر آمار و پردازش داده های اطلاعاتی می توانستند دولت را در تخصیص و تجهیز مکفی اعتبارات فرهنگی هدایت کنند. حال سؤال اینجاست آیا عدم تخصیص بودجه کافی - به زعم مسئولان محترم فرهنگی کشور- همه آن چیزی است که حلقه گمشده عرصه فرهنگ نامیده می شود؟
در اینکه کارهای فرهنگی هزینه بر است، حرفی نیست اما آیا پول و اعتبار زیاد همه امور را در این زمینه سامان خواهد داد؟ قطعاً پاسخ مسئولان تمامی نهادهای فرهنگی کشور به این سؤال، منفی است. موضوع آن است که ما بیش از آنکه تصور کنیم با پول و اعتبار می توان چهره فرهنگ را از غبار مظلومیت شست باید به فرموده رهبر معظم انقلاب «با پرهیز از بحث های صرفاً نظری و ذهنی، به تطبیق وضع فرهنگی موجود با وضع مطلوب و آرمانی پرداخت و با مشخص کردن عیب ها و مشکلات و بررسی علل و عوامل آنها، به برنامه ریزی زمان بندی شده برای رفع مشکلات و دستیابی به اهداف و آرمانها، همت گماشت».
ضمن آنکه برای جبران کسری بودجه فرهنگی می توان ضمن اتخاذ شیوه های حمایتی و هدایتی مناسب با تشویق و ترغیب مشارکت بخش خصوصی در فعالیت های فرهنگی و افزایش سهم سرمایه گذاری افراد و بنگاههای فرهنگی و هنری در تولید و عرضه کالاها و خدمات فرهنگی بیش از پیش فعال شد.
۴) امروزه فرهنگ در قالب یکی از بنیادی ترین نمادها، زیربنای تحولات اجتماعی و اقتصادی محسوب می شود به گونه ای که از آن به عنوان عاملی در جهت شکل دهی به سرنوشت اجتماعی ملت ها یاد می شود.
بدیهی است هر تلاشی که در جهت حاکم کردن عدالت اجتماعی در همه ابعاد انجام پذیرد، یک کار عمیق فرهنگی است. بطور حتم غیر از عوامل اقتصادی، فرهنگ نیز آهنگ توسعه را سرعت می بخشد و در کنار عوامل اقتصادی و سیاسی که بر فرهنگ تاثیر می گذارند، فرهنگ نیز تاثیر شدیدی بر اقتصاد و سیاست می گذارد، از این روست که فرهنگ صاحب نقشی موثر در تصمیم سازی های حکومتی می شود. به همین علت گاه نقش و تاثیر فرهنگی رفتار دولت- به عنوان بخش عظیمی از بدنه حکومت- بسیار کارسازتر و اثربخش تر از فعالیت های مستقیم فرهنگی خود را نشان می دهد. سفرهای استانی دولت و رویارویی نزدیک و تعامل رئیس جمهور و اعضاء کابینه با مردم، نمونه بارزی از این اثربخشی است چرا که حضور دولتمردان در منطقه، آثار فرهنگی و اجتماعی به مراتب ماندگارتری از نتایج اقتصادی آن بر جای خواهد گذاشت.
۵) ایجاد تغییرات آگاهانه و مستمر در تمام ابعاد جامعه، در گرو اصلاح کارکرد فرهنگی همه بخش های کشور است و محدود به دستگاهی خاص نمی شود. همه مدیران در عرصه های مختلف صنعتی، اقتصادی و سیاسی باید راجع به کارکرد فرهنگی حوزه های تخصصی خود و تاثیر آن بر دیگر حوزه ها، تامل و برنامه ریزی کنند.
در مهندسی فرهنگی کشور می خواهیم با یک نگرش علمی و هوشمندانه به طراحی آینده فرهنگی و نیل به جامعه آرمانی قدم برداریم. برای حرکت به سوی اهداف تعیین شده براساس فرهنگ اسلامی و ملی با یک دید آینده نگر بایستی همه اجزا و ارکان مملکت نقش خود را به درستی ایفا نمایند.
۶) فرهنگ کشور بایستی با برخورداری از استانداردهای لازم بتواند در مقابل تهاجم و ناتوی فرهنگی مقاومت کند. غرب با کمک ابزارهای مختلف رسانه ای که در اختیار دارد تلاش می کند فرهنگ خاص و البته منحط خود را بر جهان مستولی کند. یکی از راه های موثر در مقابله با این امر، رشد فضیلت و معنویت در بین مردم است. برای رسیدن به این مهم داشتن برنامه ریزی در قالب نظام جامع فرهنگی کشور امری اساسی و نیازمند شناخت راههای تاثیرگذار بر فرهنگ عمومی است. بنابرفرموده مقام معظم رهبری باید فضای فرهنگی کشور را باغبانی کرد و دستگاه های اجرایی فرهنگی کشور این طراحی ها و سیاست گذاری ها را در برنامه های خود عملی کنند. بدون تردید تاثیرگذاری عمیق فرهنگ در ابعاد مختلف جامعه و کشور در گرو انجام برنامه های عمیق فرهنگی و اجتماعی است.
رهبرمعظم انقلاب در دیدار دو روز پیش خود با انتقاد از نگاه نادرستی که تصمیم گیری های شورای عالی انقلاب فرهنگی را با اختیارات دستگاه ها در تناقض می داند، ضمن تاکید بر تدوین سازوکار مشخص، این شورا را در فرازی بالاتر از مسئولیت ها و وظایف دستگاه های مختلف دانسته که با نگاهی واقع بینانه و در عین حال آرمان گرایانه به فعالیت های همه دستگاه ها سمت و سوی واحد می دهد و حرکت هماهنگ سازمان ها و دستگاهها را برای تحقق اهداف و آرمان های عمومی سازمان می بخشد.
این مهم علاوه بر آنکه تکلیف سایر سازمانها و دستگاه ها را در تعامل با این شورا مشخص می سازد، حکایت از بار سنگین مسئولیت شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور دارد که امید می رود در آینده ای نه چندان دور به منزل نشیند.

حمید امیدی

منبع : روزنامه کیهان