سبزی های سلامت بخش

موادغذایی دارای اثرات دارویی متنوعی هستند که تحقیقات علمی متعددی ماده شیمیایی موثر و نحوه عملکرد گروهی از آنها را مشخص کرده اند و در گروهی دیگر علی رغم اثر دارویی واضح، نحوه اثر، همچون رازهای دیگر طبیعت مبهم باقی مانده است. البته در مواقع بیماری، مصرف بیش از اندازه این خوراکی ها جهت درمان و عدم مراجعه به پزشک نه تنها مفید نخواهد بود بلکه مشکلات را بیشتر هم خواهد کرد. بنابراین معمولا خوراکی ها جایگزین داروهای لازم برای درمان بیماری ها نمی شوند هرچند که در صورت مصرف مناسب موادغذایی متنوع و حفظ تعادل در رژیم غذایی می توانیم خود را سلامت نگه داریم.
خوراکی هایی که اثری چون آنتی بیوتیک ها دارند
آنتی بیوتیک ها (پادزیست ها) موادی هستند که مانع رشد و تکثیر باکتری ها در بدن می شوند. در برخی خوراکی ها مواد موثری وجود دارد که با مهار سنتز پروتیین ها، فولات و غیره در باکتری ها مانع رشد و تکثیر آنها می شوند، پنی سیلین نیز اولین بار از کپک نان به دست آمد.«لوئی پاستور» سال ها قبل متوجه مرگ باکتری ها در مواجهه با سیر شده بود، سیر یکی از پیچیده ترین و قوی ترین عوامل ضدمیکروبی در طبیعت است. سیر می تواند ۷۲ نوع باکتری عفونی مولد اسهال، بوتولیسم، سل و غیره را از بین ببرد. پیاز یک آنتی بیوتیک و ضدعفونی کننده قوی و استثنایی است که در جنگ جهانی دوم برای درمان زخم ها استفاده می شد.
این گیاهان نه تنها باکتری ها را مهار می کنند، بلکه مانع اتصال آنها به سلول های انسانی می شوند و به این ترتیب در درمان عفونت های ادراری کاربرد دارند.
▪ نمونه خوراکی هایی که عملکرد آنتی بیوتیکی دارند:
آلو، پیاز، پیازچه، ترب، چای، چغندر، خردل سیاه، ریحان، زیتون، زیره سبز، زنجبیل، سیر، سیب، شیرین بیان، عسل، فلفل قرمز، کلم، کرفس، ماست، موز، هندوانه و هویج.
● خوراکی های ضدسرطان
سرطان از یک سلول شروع می شود و آرام آرام رشد می کند. ترکیبات غذایی می توانند رشد بدخیمی را در ده مرحله مختلف متوقف و مانع ایجاد سرطان شوند. به عنوان مثال می توانند مانع فعال شدن عوامل سرطان زا شوند یا آنزیم های تجزیه کننده مواد سرطانی را تحریک کنند یا مواد سمی سرطان زا را به طور مستقیم خنثی کنند. ترکیبات ضدسرطان به وفور در میوه ها و سبزیجات یافت می شوند. زیرا ویتامین ها بخصوص ویتامین ث از عوامل ضدسرطان می باشند.
▪ نمونه خوراکی های دارای عملکرد ضدسرطانی:
سیر، کلم، شیرین بیان، لوبیای سویا، زنجبیل، سبزیجات (به خصوص انواع دارای برگ سبز که حاوی کاروتنوئید هستند مثل کرفس، هویج، گوجه فرنگی و...)، نعناع، ترخان، ریحان، بادمجان، خیار، آویشن، پیازچه، گرمک، جو، توت ها، غذاهای دریایی، روغن زیتون، مرکبات، انگور.
● ضد انعقادها
آسپرین داروی معروف رقیق کننده خون است که برای اولین بار از پوست یک نوع درخت بید به دست آمد. بعد از مدت ها وقتی موادی به نام پروستاگلندین ها کشف شد، دانشمندان متوجه نحوه اثر آسپرین شدند که چگونه تولید این مواد را مهار کرده و به این ترتیب مانع تجمع پلاکت ها می شود. با این کشف به این نتیجه رسیدند که برخی از گیاهان و خوراکی های دیگر نیز می توانند دارای اثرات ضدانعقادی باشند. به این ترتیب گروهی از این مواد و اثرات آنها شناخته شد از جمله: دارچین، زیره، روغن ماهی، سیر، زنجبیل، انگور، صیفی جات، قارچ های خوراکی، پیاز، چای.
● ضدافسردگی ها
همان طور که تغییرات سروتونین مغز اثراتی روی خلق و خوی می گذارند، موادخوراکی نیز در صورتی که سروتونین دستگاه عصبی بدن را کاهش دهند فرد را افسرده و مضطرب می کنند، بنابراین موادغذایی که سطح سروتونین مغز را در محدوده طبیعی نگه می دارند موجب شادی و نشاط می شوند. به همین ترتیب داروهای شیمیایی که سروتونین را فعال می کنند در درمان افسردگی استفاده می شوند. البته مکانیسم های دیگری نیز مطرح هستند از جمله مولکول هایی که از دستگاه گوارش در پاسخ به خوردن رها می شوند و می توانند روی مغز و سیستم عصبی واگ اثر بگذارند که نمونه بارز آن اثر کربوهیدرات ها در ایجاد حس نشاط است (به همین دلیل مصرف کربوهیدرات ها در زمان قاعدگی احساس افسردگی را کاهش می دهند).
▪ نمونه موادغذایی که دارای اثرات ضدافسردگی هستند:
۱) کربوهیدرات ها (شکر، برنج، نان، بیسکویت، کیک، شیرینی و...)
۲) کافئین (قهوه، چای، شکلات)
۳) اسیدفولیک (سبزیجات دارای برگ سبز، حبوبات)
۴) سلنیوم ۱ (غذاهای دریایی، دانه ها و مغزها)
● ضددردها
برخی مواد خوراکی می توانند درد را مهار کنند، یکی از این مواد کافئین است (بخصوص اگر همراه داروهای ضد درد استفاده شود) دیگری کپسایسین۲ موجود در فلفل قرمز است که امروز به طور گسترده ای به صورت پمادهای موضعی نیز استفاده می شود.
مولکول کافئین با نشستن روی جایگاه مولکول های مشابه خود به نام «آدنوزین» که وظیفه انتقال پیام درد را دارند و مهار عملکرد گیرنده های آن ها، موجب قطع پیام رسانی درد می شود. البته این اثر قهوه وقتی سردرد خفیفی داریم دلپذیر است لیکن در صورت داشتن یک درد قلبی چندان هم خوب نیست؛ چرا که درد قلبی یک علامت هشداردهنده است تا هرچه زودتر به خون رسانی ضعیف قلب پی برده و با درمان به موقع مانع مرگ عضله قلب شویم.
سال هاست که مردم از افشرده فلفل برای دندان درد استفاده می کنند. امروزه ثابت شده که ماده موثر آن کپسایسین یک بی حس کننده موضعی و یک ضددرد امیدبخش است. این ماده سلول های عصبی را از ماده خاصی که پیام بر درد می باشد تخلیه کرده و حس درد را مهار می کند.
▪ نمونه خوراکی های دارای خاصیت ضددرد
قهوه، فلفل قرمز، سیر، زنجبیل، شیرین بیان، پیاز، نعناع، شکر
گروهی از خوراکی ها دارای ماده ای به نام سالیسیلات هستند که مانند آسپرین خاصیت ضددردی دارند به همین دلیل بعضی افراد که به آسپرین حساسیت دارند. باید از این موادغذایی نیز اجتناب کنند که نمونه آنها شامل: زغال اخته، گیلاس، مویز و کشمکش، ادویه کاری، خرما، شیرین بیان، آلو و تمشک می باشد.
آرام بخش ها
همانطور که طبیعت والیوم (دیازپام) را به میزان کم در خوراکی هایی مثل سیب زمینی، عدس، برنج، ذرت یا کرستین را در پیاز قرار داده، خیلی خوراکی های ناشناخته دیگر نیز هستند که می توانند اثرات مخدری داشته باشند. چگونگی ایجاد خواب آلودگی یا آرام بخشی در بسیاری از این خوراکی ها شناخته شده است. در اینجا تعدادی از این مواد را که دارای خاصیت آرام کنندگی هستند نام می بریم. کرفس، زیره، رازیانه، سیر، زنجبیل، عسل، پوست لیمو و پرتقال، پیاز، جعفری، نعناع و شکر، همچنین کربوهیدرات زیاد مثل شکر و نشاسته اثرات خواب آوری دارند.

دکتر ندا نایبی

منبع : روزنامه کیهان