فرش بافی فقط برای سرگرمی

با نگاهی به تاریخ صنعت و هنر فرش ایران در می یابیم که، استان همدان از دیرباز مهد صنعت فرش دست بافت کشور بوده و بیش از ۱۰قرن است که در این صنعت پیشینه دارد. بافته های همدان در صنعت فرش از سالهای بسیار دور تاکنون به طور عمده به کشورهای اروپایی و آمریکا صادر می شود. تولید سالانه صنعتگران فرش دست بافت این استان تا بیش از ۵۰۰هزار متر مربع بوده است که از ۱۵سال گذشته تاکنون به دلیل پاره ای مشکلات، به کمتر از ۲۰۰هزار متر مربع، رسیده است و براساس آمار خانه فرش همدان، هم اکنون در این استان ۷۰هزار بافنده فرش فعالیت دارند. در سطح این استان هم اکنون ۹تعاونی فرش دست بافت دایر است و فعالان این نوع فرش در این تعاونی ها ساماندهی شده اند. بیشترین تولید فرش در استان همدان مربوط به روستاها است و ۷۰تا ۸۰درصد فرشهای موجود در بازار فرش این استان به دست روستاییان بافته می شود. فرش دست بافت علاوه بر برخورداری از ارزش تولید و صادرات، هنر ماندگاری است که همدان به خوبی میراث دار آن بوده است.
در این میان برخی مشکلات باعث شده است که بافندگان فرش دست بافت در همدان انگیزه گذشته برای این کار را نداشته و صرفا به عنوان یک هنر و دل مشغولی در منزل به آن نگاه کنند. آنچه که دست اندرکاران فرش دست بافت در همدان اذعان دارند، این است که درآمد بافندگان فرش دست بافت در این استان به قدری پایین است که در ماه حتی به ۵۰۰هزار ریال هم نمی رسد. به طوری که فرش بافی هم اکنون به عنوان یک سرگرمی برای فعالان این صنعت در همدان تبدیل شده است.
آنان معتقدند: بیش از دو دهه است که تولید فرش دست بافت و بازار آن در همدان رونق پیشین خود را نداشته و روز به روز هم کمتر می شود. پیشتر که صنعت فرش دست بافت در همدان رونق داشت و محصول به خارج کشور صادر می شد، فرشبافان انگیزه بیشتری نسبت به کار خود داشتند و تلاش خوبی می کردند. رکود در بازار و صادرات فرش همدان باعث بی انگیزگی فعالان این صنعت شده است. نایب رئیس خانه فرش همدان نیز در این خصوص می گوید: پیش تر که کارگاه های خیلی بزرگ فرش در همدان وجود داشت، هیچ استانی به پای همدان در این صنعت نمی رسید.
زهرا داوری ادامه داد: در سالهای گذشته که تعدادی تاجر انگلیسی در همدان در صنعت فرش سرمایه گذاری کرده بودند بافندگان فرش در این استان با دریافت دستمزدهای خود طرح ها و نقش های زیبایی خلق می کردند اما اکنون دستمزدها بسیار پایین آمده و بافندگان فرش هم به دلیل نداشتن هزینه لازم با مواد اولیه نا مرغوب اقدام به بافت فرشهایی می کنند که این بافته ها بازار خوبی ندارد. وی ادامه داد: در زمان حاضر بافندگان فرش به دلیل درآمد پایین این کار ترجیح می دهند به جای صرف وقت دراین زمینه، در کارهایی که سودآوری بالاتر و زحمت کمتری دارد مشغول شوند و قالی نبافند. این دانش آموخته رشته هنرهای دستی از نبود طراحان خوب فرش به عنوان یکی از عوامل مهم در کاهش رونق بازار تولید و صادرات فرش همدان نام برد.
رئیس خانه فرش همدان، تولید سالانه فرش دست بافت در استان را ۱۷۵هزار متر مربع اعلام و اضافه کرد: با افراد شاغل در مشاغل جانبی فرش، هم اکنون در مجموع ۷۰هزار دست اندرکار و بافنده فرش در همدان وجود دارد. وی گفت: دارهای قالی فعال در استان همدان هم اکنون ۳۵هزار دستگاه است و کسانی که به کار بافت فرش مشغولند به طور عمده از قشر کم درآمد جامعه هستند. داوری همچنین گفت: ناآگاهی و یا اطلاعات کم بافندگان و طراحان فرش دست بافت در همدان به طراحی نوین باعث شده است که تنها براساس طرح های قدیمی اقدام به بافت فرش کنند. مدیر عامل اتحادیه شرکتهای فرش دست بافت همدان نیز گفت: فرش همدان دیرینه پر باری دارد و از دیرباز رونق خوبی داشته است، اما فرشهایی که به دست خود بافندگان و با تهیه مواد اولیه با هزینه شخصی بافته می شود به دلیل پایین بودن کیفیت مواد اولیه در بازار خریدار ندارد. حمید رضا شیخ عدلیان افزود: به این دلیل که عمده بافندگان توان مالی لازم را ندارند، برای دیگران می بافند که دستمزد دریافتی آنان بسیار پایین است. به همین دلیل فرش بافی در همدان نسبت به سالهای گذشته از رونق خود افتاده و میزان تولید و صادرات آن نیز به نصف کاهش یافته است. وی افزود: در دهه ۷۰که مواد اولیه به میزان فعلی گران نشده بود اوج تولید و صادرات فرش همدان بود اما بالا رفتن قیمت این مواد، باعث شده که بازار فرش رونق گذشته را نداشته باشد. وی گفت: از ۷۰هزار بافنده استان همدان، ۱۶هزار نفر در اتحادیه نامنویسی کرده اند و این کار برای بافندگان نوعی سرگرمی شده است. این کارشناس صنعت فرش ادامه داد: یکی از مهمترین مشکلات قشر بافنده فرش در همدان نداشتن بیمه است که دولت وعده آن را داده است. اینها دفترچه درمانی ندارند و انتظار می رود باتوجه به مشکلاتی که با آن مواجه اند و بیماریهای ناشی از بافندگی، برای وضعیت درمانی این قشر فکر اساسی شود. وی گفت: یکی دیگر از عمده مشکلات این قشر ورود فرشهای پاکستانی، چینی، نپالی و هندی به بازار فرش داخلی است که چون هزینه تولید این فرش ها ارزان تر از فرش ایرانی تمام می شود، بیشتر میل به اینها وجود دارد تا فرش تولید داخلی. وی از کم بودن دستمزدها به عنوان دیگر مشکل اساسی بافندگان فرش همدان یاد کرد و افزود:اینها روزانه تنها ۱۰هزار ریال برای بافتن فرش دستمزد دریافت می کنند که بسیار پایین است. همچنین رئیس سازمان بازرگانی همدان گفت: فرش کالایی است که تولید آن علاوه بر اقتصادی بودن، جامعه را در بعد فرهنگی و اجتماعی تحت تاثیر مزیتهای خود دارد. "فیصل مرداسی"، مزیتهای صنعت فرش بافی را اشتغال سالم و درآمدزایی به ویژه برای روستاییان دانست و افزود: بانوان بیشترین میزان بهره مندی از این صنعت و مزیتهای آن را دارند. وی اضافه کرد: توسعه فعالیتهای تجاری در این محصول، ارزآوری به دنبال دارد و تلاش می شود بر اساس سیاست هایی که وزارت بازرگانی در پیش گرفته است مشکلات حوزه فرش به کمترین میزان خود برسد. وی ادامه داد: آموزش، معرفی نمونه هایی که هم اکنون کشورهای خارجی و بازارهای هدف به آن ها نیاز دارند از مهمترین اقدامهای حمایتی در دست انجام است. معاون توسعه تجارت خارجی سازمان بازرگانی همدان نیز گفت: قالیبافان این استان مشکل بیمه دارند و وضعیت بازنشستگی تا حدودی برای آنان مشکل ساز شده است. اینها قدرت مالی مناسبی برای تامین هزینه های درمانی خود ندارند. مسعود بکایی افزود: قالی بافی شغل سخت و زیان آوری است و امراض ویژه ای به دنبال دارد که رفع آنها با هزینه های بالای درمان، برای فعالان این صنعت امکان پذیر نیست. وی بر لزوم پرداخت تسهیلات و اعتبارات به قالیبافان تاکید کرد و خواستار پرداخت تسهیلات از محل یارانه های مرکز ملی فرش ایران برای فعالان صنعت فرش در استان همدان شد. همدان این گنجینه دار صنعت فرش دست بافت کشور برای اینکه جایگاه اصلی خود در کشور را باز یابد نیازمند حمایت جدی دولت و دست اندرکاران این صنعت و هنر ماندگار است. لذا ایجاد می کند نه تنها مسئولان، که خود بافندگان نیز در تحقق این هدف گام بردارند و نگذارند این هنر و صنعت به فراموشی سپرده شود.

منبع : روزنامه ابتکار