کاهش مصرف بنزین معادله چند مجهولی حل شدنی

پدیده مصرف نامتعارف بنزین ریشه ای قدیمی دارد که در طول زمان با توجه به شرایط گوناگون اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رشد کرده و دامن گسترانده است.
امروزه عوامل مختلفی در بحرانی شدن مصرف بنزین دخالت دارند متاسفانه برخی از دست اندر کاران بدون نگرش کارشناسی صرف به دنبال حل معضل ناشی از مصرف بی رویه بنزین هستند بدون آنکه علتهای اصلی این افزایش مصرف را جویا شوند.
بر اساس آمار و اطلاعات موجود طی پنج سال گذشته با تلاش متخصصان داخلی توانسته ایم رشد ۴۵ درصدی بنزین داشته باشیم طی همین مدت مصرف بنزین ۵۶ درصد افزایش داشته است عدم تناسب میان تولید و مصرف به معنای رشد فزاینده واردات بنزین است. افزایش روزانه ۱۰ میلیون لیتر تولید نفت گاز در این مدت هر چند که برای مقطعی کوتاه باعث افزایش صادرات نفت گاز شده است اما در دو سال اخیر با افزایش شدید مصرف نفت و گاز، کشورمان از یک صادرکننده این محصول طی سالیان طولانی به یک وارد کننده عمده در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است.
سوء مدیریت در کنترل مصرف انرژی به عنوان یک عامل موثر در این خصوص مطرح است به همین دلیل شاهد پدیده خروج بیش از پنج میلیارد و پانصد میلیون دلار ارز از کشور برای واردات بنزین هستیم . در صورتی که با تدبیری مناسب و یک ساز و کار منطقی می توان از بروز چنین روندی جلوگیری کرد .
شاید یکی از دلایلی که امروزه مشکل بنزین به عنوان یک مشکل حاد مطرح است عدم تعامل مناسب بین سازمانها، وزارتخانه ها و ارگانهای مختلف باشدو برای نمونه وزارت صنایع به دنبال افزایش سهم تولید خودروست. متاسفانه این میزان تولید بدون توجه به ساختارهای شهری و حتی برون شهر صورت می پذیرد.
این مساله که در قبال توان تولید مدیریت شهری باید هزینه های آن را پرداخت نماید دیدگاهی منطقی به نظر نمی رسد. رشدی را میتوان رشد موثر نامید که در تمام عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حادث شود و صرفا رشد بخشی، همیشه نشان دهنده پیشرفت و توسعه نمی باشد برای مثال این رشد را میتوان همانند جنینی در نظر گرفت که دستها، پاها و سایر اندام هایش به یک اندازه رشد نمی کند و برخی از اندامهای دارای رشد سریعتری می باشند اگر چه این کودک در حال رشد است و بر قد و وزنش افزوده می شود اما از آنجایی که این رشد هنجار نیست پزشکان رشد آن کودک در مسیر غیر منطقی و عقب افتادگی می دانند.
گفتنی است که طی دو سال گذشته تنها ۱۱ درصد خودروهای تولیدی استاندارد بوده اند حتی خودروهای که بصورت کامل از خارج وارد شده و در ایران مونتاژ می شوند در پاره ای از مواقع بیش از ۱۵۰ امتیاز منفی دارند.
متوسط مصرف بنزین اتومبیل های ساخت کشور ۱۴-۱۲ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است. در حالی که مصرف استاندارد بنزین در جهان ۸-۶ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است.
مساله دیگر ساختار شهری و نحوه توزیع خدمات سرانه در سطح شهر است و به دلیل تجمیع ادارات و مراکز خدماتی در مرکز تهران، مردم ناچار باید به سوی مرکز شهر حرکت کنند که مجموعه این عوامل، تعدا سفرهای درون شهری، دفعات سفر و مصرف سوخت را افزایش می دهد از طرفی بافت سنتی و کهنه مراکز شهری مزید بر علت شده و مدت زمان لازم جهت رسیدن به مقصد را افزایش د اده است.
در ارتباط با استفاده از وسایل نقلیه عمومی نحوه تردد، ترافیک و بستر سازی فرهنگی تاکنون اقدام مناسبی صورت نگرفته است طبق گزارش اداره راهنمایی و رانندگی، علت اکثر تصادفات منجر به فوت در سطح شهرتهران ناشی از بی توجهی به مقوله فرهنگ ترافیک شهری بوده است.
صرف جیره بندی بدون توجه به چارچوب سطح درآمدی و نحوه کسب درآمد اقشار مختلف جامعه، تفکر افزایش قیمت سوخت برای کاهش مصرف یا رساندن آن به سطح قیمت های بین المللی، مبتنی بر منطق و واقعین نیست و با توجه به روابط پیچیده اقتصادی و اجتماعی، تاثیر نامطلوب آن در تمام زمینه ها به ویژه برای قشر کم درآمد مشاهده خواهد شد.
از سویی با توجه به اینکه عملا ناوگان حمل و نقل شهری نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای کوچک نیز به حد مطلوب خود نرسیده است بنابراین عملا بنزین در حال حاضر دارای جایگزین مناسبی نیست و مسلما با افزایش قیمت ، روند مصرف کاهش نخواهد یافت و بار تورمی آن نیز بر عهده افرادی خواهد افتاد که قادر به مهار آن نخواهند بود.
توجه داشته باشید که هزینه یارانه بنزین وارداتی در سال ۱۳۸۵ به ۶ میلیارد دلاررسید اگر ۹ میلیارد دلار یارانه بنزین تولید داخلی در ازای مصرف ۷۴ میلیون لیتر در روز را نیز به آن بیافزاییم میزان کل هزینه پرداختی جهت یارانه بنزین کشور در سال ۸۵ در مجموع رقمی معادل ۱۵ میلیارد دلار می شود.
از طرفی با احتساب پالایش روزانه ۶/۱ میلیون بشکه نفت خام در پالایشگاه های کشور و با فرض احتساب ۵۴ دلار برای هر بشکه نفت خام ۳۲ میلیارد دلار یارانه مجموع فرآورده های نفتی پالایشگاهی در سال ۱۳۸۵ خواهد بود. یعنی علاوه بر بنزین ۱۷ میلیارد دلار دیگر نیز صرف یارانه دیگر سوخت های مایع می شود.
با توجه به عدم گسترش و توسعه حمل و نقل جاده ای و ریلی کشور، بنزین اصلی ترین سوخت تامین کننده انرژی در الگوی حمل و نقل به شمار می رود و لذا بسیاری از سفرهای درون شهری و برون شهری در کشور، با خودروهای بنزین سوز صورت می گیرد. علاوه بر این ترکیب جمعیتی جوان کشور نیز در افزایش مدت زمان رانندگی و سفرهای غیرهدفمند نیز نقش عمده ای ایفا می کند که به طور مستقیم میران مصرف بنزین را افزایش می دهد.
مسلماً تعیین قیمت های بنزین بر اساس قیمت های بین المللی و نیز جیره بندی آن بدون تهیه ملزومات اولیه که در بالا ذکر شد، نمی تواند روند مصرف این فرآورده نفتی را در ایران کنترل کند.

منبع : خبرگزاری موج