جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

تداوم بحران میان گرجستان و روسیه


تداوم بحران میان گرجستان و روسیه
بحران سیاسی چند ساله میان روسیه و گرجستان با نزدیک تر شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری این کشور رو به افزایش گذاشته است. تنش و بحران سیاسی میان روسیه و گرجستان از زمان فروپاشی شوروی و از بدو استقلال این کشور از سال ۱۹۹۱آغاز و تاکنون منجر به تحولات عمیقی در عرصه سیاسی این کشور شده که در این میان می توان به بروز انقلاب مخملی از سوی آمریکا در این کشور و سرکوب تظاهرات مخالفان دولت گرجستان در ۱۰ نوامبر سال ۲۰۰۷میلادی اشاره کرد.
کارشناسان سیاسی همواره این سؤال را مطرح و مورد بحث قرار می دهند که بحران سیاسی موجود میان گرجستان و روسیه تا چه زمانی ادامه خواهد داشت ؟ برخی از آنان معتقدند که در صورت تداوم این بحران که با دخالت بیگانگان همراه است ، گرجستان به سوی جنگ داخلی پیش خواهد رفت . گرجستان که در ساختار ارتش خود سعی در جایگزینی استانداردهای ناتو با سیستم نظامی شوروی سابق دارد و هدف استراتژیک خود را عضویت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی اعلام کرده، بدون توجه به حساسیت روسیه درگسترش نفوذ آمریکا در منطقه قفقاز ، خواستار مساعدت این سازمان نظامی فرامنطقه ای شده و این موضوعی است که هیچ وقت روسیه در مقابل آن ساکت نخواهد نشست.
همزمان بااین اقدام، دولت تفلیس همکاری نظامی خود با آمریکا را افزایش داد و خروج پایگاههای نظامی روسیه بر جای مانده از زمان شوروی سابق در خاک گرجستان را در مجامع بین المللی مطرح کرد. بر این اساس طبق مصوبه سال ۱۹۹۹میلادی سازمان امنیت و همکاری اروپا در اجلاس استانبول، روسیه موظف به خارج سازی چهار پایگاه نظامی خود در مناطق «وازیانی»، «گوداوتا» ، «آخالکالاکی» و «باتومی» گرجستان در مدت سه سال شد و این مسئله به نوبه خود خشم روسیه را برانگیخت. طبق این مصوبه روسیه مجبور به خارج کردن دو پایگاه نظامی خود در سال ۲۰۰۰میلادی از مناطق وازیانی و گوداوتا شد و روسیه نیز در مقابل ، نظام لغو روادید را به طور یکجانبه ملغی و اخذ مجوز ورود به روسیه از گرجستان را با توجیه مبارزه با تروریسم الزامی کرد. مسکو خروج دو پایگاه نظامی باقی مانده درخاک گرجستان درمناطق آخالکالاکی و باتومی را به خاطر مشکلات مالی و فنی امکان پذیر ندانست و خواستار مهلت ۱۰تا ۱۴ساله شد.
گرجستان در شرایط اختلاف عمیق با روسیه ، در سال ۲۰۰۲میلادی قرارداد همکاری نظامی با آمریکا را امضا کرد و با این اقدام اختلاف با روسیه عمیق تر شد. طبق گزارشهای منتشره ، آمریکا همه ساله بیش از ۱۵۰میلیون دلار کمک مالی به گرجستان اختصاص می دهد که در سال ۲۰۰۳میلادی در قالب برنامه «آموزش و تجهیزات نظامیان گرجی» ۶۴میلیون دلار برای ارتش این کشور تخصیص داد و این کمک ها اکنون نیز ادامه دارد. «ادوارد شواردنادزه» رئیس جمهوری گرجستان در نوامبر سال ۲۰۰۳میلادی در نتیجه حرکت موسوم به «انقلاب مخملی» یا انقلاب نارنجی در این کشور از قدرت برکنار شد و «میخاییل ساکاشویلی» رئیس جمهوری فعلی با حمایت گسترده غرب روی کار آمد و بحران در مناسبات مسکو و تفلیس اوج گرفت. ساکاشویلی از اولین روز فعالیت خود روسیه را به دخالت در امور گرجستان و ممانعت از حل مناقشات آبخازیا و اوستیای جنوبی و حمایت از تجزیه طلبی در گرجستان متهم کرد و خواستار برچیده شدن سریع پایگاههای نظامی روسی از خاک کشورش شد.
تنش سیاسی میان مسکو و دولت جدید تفلیس در جریان بحران «آجاریا» چهره آشکارتری پیدا کرد. جمهوری خودمختار آجاریا در قلمرو گرجستان هر چند پس از فروپاشی شوروی مانند آبخازیا و اوستیای جنوبی جدایی خود را از دولت تفلیس اعلام نکرده ولی «اصلان آباشیدزه» رهبر این منطقه که از حمایت های مسکو برخوردار بود، در عمل سیاستی مستقل از گرجستان را اجرا می کرد. دولت ساکاشویلی نخستین گام در راه برقراری تمامیت ارضی گرجستان را جلوگیری از فعالیت مستقل آباشیدزه و پایان دادن به نفوذ روسیه در این جمهوری خودمختار اعلام کرد.
به رغم مقاومت مسکو ، تفلیس با حمایت آمریکا موفق شد در بهار سال ۲۰۰۴ میلادی نظارت خود را بر آجاریا به عنوان یکی از مناطق استراتژیک قفقاز با برخورداری از ظرفیت های بزرگ اقتصادی واقع درسواحل دریای سیاه تحقق بخشد. برقراری نظارت و حاکمیت دولت تفلیس برآجاریا که یکی از پایگاههای نظامی روسیه در باتومی مرکز این جمهوری خودمختار مستقر است، در واقع ضربه ای جدی به جایگاه مسکو در این کشور بود. روسیه هر چند به ظاهر در مسأله آجاریا با شکست مواجه شد ولی حاضر نشد، موضع خود را در اوستیای جنوبی و آبخازیا از دست دهد. دولت ساکاشویلی تحت تأثیر موفقیت در آجاریا، سعی داشت در همان سال به جدایی طلبی در منطقه «اوستیای جنوبی» پایان دهد تا زمینه را برای حل مشکل دیگر منطقه مورد مناقشه یعنی «آبخازیا» فراهم کند. این تلاش گرجستان در اوستیای جنوبی به خاطر داشتن مرز مشترک با روسیه و کمک های مسکو با عدم موفقیت همراه شد. گرجستان هر چند اعتراضات خود را به دخالت مسکو درامور جمهوری خودخوانده آبخازیا در سطوح بین المللی مطرح می کند ولی قادر به انجام اقدام عملی برای دستیابی به اهداف خود نیست.
نقش مسکو در روند جریانات آبخازیا در انتخابات اخیر ریاست جمهوری در این منطقه و با سفرهای مقامات رسمی روسیه به «سوخومی» مرکز این جمهوری خودخوانده که بدون هماهنگی با دولت تفلیس صورت می گرفت، بیشتر نمایان شد. درنتیجه این بحران های سیاسی، گرجستان تنها کشور در میان کشورهای جامعه مشترک المنافع است که تا به حال قرارداد دوستی و همکاری با روسیه امضا نکرده است. مذاکرات اخیر میان روسیه و گرجستان درباره تدوین این قرارداد و برخی مسایل نظامی در آستانه سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به این کشور ، به خاطر اختلاف نظر جدی طرفین بدون نتیجه به پایان رسید. مسئولان گرجی درباره این مذاکرات اعلام کردند که تفلیس هرگز با خواست مسکو درباره گنجاندن مفادی در قرارداد فوق مبنی بر این که ، با خروج پایگاههای نظامی روسی از گرجستان، نیرویی بیگانه جایگزین و مستقر نخواهد شد موافقت نخواهد کرد.
«زوراب نوگایدلی» نخست وزیر وقت گرجستان نیز اعلام کرد که مناسبات میان تفلیس و مسکو با بن بست مواجه شده و این وضعیت در زمان حاضر برای تمامیت ارضی گرجستان و برقراری ثبات در منطقه خطرناک است. به گفته وی برای تفلیس برقراری تمامیت ارضی و حل مناقشات موجود در خاک آن از اهمیت زیادی برخوردار است ولی به این نکته نیز توجه دارد که بدون حسن نیت روسیه این مسأله نمی تواند تحقق یابد. آنچه که در شرایط فعلی می تواند نقطه شروع و امیدی برای کاهش تنشهای موجود میان دو کشور در منطقه حساس قفقاز محسوب شود «ساماندهی تصمیم در موضوع روادید» است. رسیدن به توافقی در مورد برچیدن پایگاههای نظامی روسیه در گرجستان نیز گرچه در آینده نزدیک غیرمحتمل به نظر می رسد ، ولی از موضوعاتی است که تحت عوامل مختلف از جمله فشارهای فرامنطقه ای و طرح های همکاری روسیه با اروپا و آمریکا ناگزیر حل خواهد شد. با این حال ، واقعیت آن است که هر گونه تغییر و تحول در روابط روسیه و گرجستان و حتی روابط بین جمهوری های سابق آمریکا روسیه متاثر از جایگاه و قوت و ضعف مسکو و واشنگتن در مناسبات منطقه ای و بین المللی است و این مهم باید در ارزیابی شرایط منطقه قفقاز در نظر گرفته شود.
آنچه که اکنون برای مردم و صاحبنظران در عرصه تحولات گرجستان آشکار است این است که از زمان همگرایی این کشور با آمریکا و عدم توجه به اصل همسایگی با روسیه اختلاف و تنش داخلی رو به افزایش گذاشته است. در صورت تداوم این روند، این کشور به سوی ناآرامی بیشتر در صحنه داخلی پیش می رود که آثار آن در یک سال اخیر به خصوص با انجام تظاهرات گسترده مخالفان دولت که منجر به برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری شد، نمایان شده و بااعلام نتایج این انتخابات تنش و ناآرامی دیگری در گرجستان در راه است.
منبع : روزنامه ابرار


همچنین مشاهده کنید