سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

اثرات کمبود مواد مغذی و تغذیه نامناسب روی عملکرد تولیدمثلی در گاوهای شیرده


اثرات کمبود مواد مغذی و تغذیه نامناسب روی عملکرد تولیدمثلی در گاوهای شیرده
● مقدمه:
ارتباط بین تغذیه و تولیدمثل موضوعی است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود. تحقیقات اولیه ثابت کرد که تغذیه نقش مهمی در تولید مثل ایفا می کند، اما در بیشتر موارد کمبودهای شدید تغذیه ای باعث مشکلات تولید مثلی می شود. بر همین اساس توصیه می شود که گاوها را با توجه به حداکثر تولیدشان تغذیه نمایید ( جیره را بر اساس حداکثر تولید دام بالانس نمایید) تا نیازهای تغذیه ای برای تولید مثل به اندازه کافی تامین شود. تولیدمثل موفق به تامین نمودن ماکرو و میکرو های تغذیه ای بدن دام بستگی دارد. این مقاله روی نقش های کاربردی فسفر، ویتامین A و بتاکاروتن، پروتئین، انرژی و سایر مواد و نقش آنها در مراحل تولیدمثلی تاکید کرده است. هنوز به طور کامل مشخص نیست که کمبودهای تغذیه ای می تواند تولیدمثل را محدود کند، یا اختلالی در مکانیسم انها به وجود آورد و یا به چه میزان از این مواد برای تولیدمثل مطلوب، مناسب می باشد.
مصرف ناکافی انرژی، پروتئین، ویتامین، و عناصر معدنی ماکر- میکرو همگی روی کاهش عملکرد تولیدمثلی موثر می باشند. از عوامل تغذیه ای ذکر شده روی عملکرد تولیدمثلی شاید عدم بالانس انرژی یکی از مهمترین فاکتورهای مرتبط با عملکرد پایین تولیدمثلی در گاو باشد. سورت و ادامس (۱۹۸۸) استفاده های متابولیکی انرژی در نشخوارکنندگان بر اساس رتبه بندی در هر حالت فیزیولوژیکی و بر اساس اهمیت به صورت زیر تعیین کردند:
۱) متابولیسم پایه
۲) فعالیت
۳) رشد
۴) ذخایر انرژی
۵) آبستنی
۶) شیردهی
۷) ذخایر اضافه شده انرژی
۸) چرخه فحلی و شروع آبستنی
۹) ذخایر اضافی انرژی.
بر اساس لیست فوق کسب انرژی جهت تولیدمثل سریعا به خطرمی افتد زیرا انرژی در مرحله اولیه به تامین رشد و ذخایر بدنی و شیر خواهد پرداخت و سپس به سمت تولیدمثل پیش می رود.
برای پرورش دهندگان کوتاه بودن فاصله گوساله زایی و آبستنی به موقع از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. اما در گله هایی که فصل گوساله زایی بیشتر از ۶۰ روز است احتمال داشتن فاصله گوساله زایی یکساله بسیار سخت به نظر می رسد. ( شکل ۲ – سورت و همکاران ۱۹۹۰) بنابراین اهداف ما از ارزیابی روشهای کاربردی جهت بالا بردن نرخ آبستنی، ممکن است که در آینده نزدیک به نتیجه برسد.
● ضریب نمره بدنی (BCS)
ضریب نمره بدنی یک روش معتبر برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای گله های گاو به کار می رود. سیستم بصری ( از طریق چشم) ضریب نمره بدنی، برای گاوهای شیری توسعه پیدا کرده و مقیاس آن از ۱ تا ۵ می باشد که ۱ در ان نماینده گاو بسیار لاغر و ۵ نمایند گاه بسیار چاق می باشد( ویتمن ۱۹۷۵). ارتباط خطی بین تغییرات وزن بدن و ضریب نمره بدنی وجود دارد به طوری که به طور تقریبی هر ۵۰ کیلو گرم تغییر معادل تغییر در یک واحد ضریب نمره بدنی می باشد. با استفاده از ضریب نمره بدنی می توان نحوه تغذیه گاوها را در هر مرحله بررسی نمود. علی الرغم مزیتهای ضریب نمره بدنی کمتر از ۲۵% پرورش دهندگان در ایالات متحده از این روش ساده، که یک روش موثر برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای در گله گاوها می باشد، استفاه میکنند. بعضی از پروروش دهندگان نیز از روشهای ابداعی خودشان برای کنترل شرایط در گله استفاده می کنند.
امروزه با توجه به اینکه از برنامه های تغذیه ای مختلف جهت تغذیه گاوهای شیری استفاده می شود، کمبود بعضی از مواد مانند عناصر معدنی کم مصرف، ناکافی بودن ویتامین ها، کمبود انرژی و پروتیین و مصرف بیش از حد پروتیئن می تواند زمینه ناباروری و عملکرد پایین تولید مثلی را به همراه داشته باشد. اطلاعات کمی در مورد کمبودهای شدید یا خفیف مواد مغذی روی عملکرد تولید مثلی در دسترس می باشد. ولی حداقل در مورد اثرات طولانی مدت کمبودهای خفیف بعضی از مواد مغذی و اثرات متقابل بعضی از مواد مغذی مانند عناصر معدنی کم مصرف، و تغذیه بیش از حد بعضی از مواد مغذی اطلاعاتی به دست آمده است.
در این مبحث به بعضی از تحقیقات در مورد ارتباط بین مواد مغذی و عملکرد تولید مثلی در گاو پرداخته است و امید وار است که بتوان با ارزیابی های مختلف و با کمک فاکتورهای تغذیه ای بتوان اختلالات تولیدمثلی و عملکرد تولید مثلی دام را بهبود بخشید.
زمانی که مشکلات تولید مثلی را در گله های گاو شیری مورد مطالعه قرار می دهید به مبحث تغذیه باید توجه ویژه ای نمایید. دو اصل مهم در مورد ارتباط بین تغذیه و تولید مثل را همیشه باید در ذهن خود داشته باشید:
۱) تغذیه تنها یکی از علل بروز مشکلات تولید مثلی می باشد، و نباید به سایر عوامل مرتبط با تولید مثل بی توجه بود. عوامل دیگر غیر از تغذیه شامل: عدم تشخیص به موقع فحلی، عدم رعایت اصول بهداشتی در زمان زایمان و ... می باشد. قبل از بررسی علت های تغذیه ای پایین بودن عملکرد تولیدمثلی باید از دیگر مشگلات ذکر شده در گله گاوهای شیری اطمینان حاصل نمود و بعد از ان به دنبال مشکلات تغذیه و تاثیر آنها روی عملکرد تولید مثلی باشیم.
۲) به طور نسبی شناخت دقیقی از ارتباط بین تولید مثل و تغذیه و اثر متقابل این دو وجود ندارد، بهترین توصیه ها در این مورد بالانس نمودن جیره ها بر اساس انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین ها در حد مطلوب و استفاده از مواد با کیفیت در جیره می باشد که در این مورد نیاز به آنالیز دقیق مواد خوارکی مصرفی می باشد.
● ارتباط بین تولید شیر و تولیدمثل
ارتباط بین سطح تولید شیر و تولید مثل، موضوعی است که این روزها بحت در مورد آن زیاد می باشد. اطلاعات بدست آمده از گله های مورد تحقیق در بعضی از دانشگاههای سراسر دنیا پیشنهاد کرده که گاوهای تولید بالا عملکرد تولیدمثلی پایینی در مقایسه با هم گله ایهای خود که شیر کمتری تولید می کنند، ندارند. هر چند مطالعات اخیر پیشنهاد کرده که در بعضی از گله ها ( نه در همه آنها) گاوهای تولید بالا راندمان تولیدمثلی پایین تری داشتند. در مطالعه از ۲۲ گله گاو در شهر نیویورک درصد بازده آبستنی به ازای اولین تلقیح در ۶۰ روز اول در گاوهای که به طور متوسط ۴۰ کیلو گرم شیر در روز تولید می کردند حدود ۶۰% بود. در مقابل بازده آبستنی در گاوهایی که ۶۵ کیلوگرم در روز شیر تولید می کردند حدود ۲۵% بود.
با تحقیقات گسترده در دانشگاه لاوا به اثبات رسید که گاوهایی با تولید بالا اولین تلقیح را بعد از گوساله زایی بسیار دیرتر دریافت خواهند کرد و بنابراین نیاز به دفعات بیشتر تلقیح جهت آبستنی می باشند و به همین دلیل تعداد روزهای باز ( OD) در آنها افزایش می یابد. با توجه به اینکه وراثت پذیری صفات تولیدمثلی بسیار پایین می باشد، جهت حل نمودن مشکلات تولیدمثلی باید به دنبال تقویت راهکارهای مدیریتی، فیزیولوژیکی و تغذیه ای باشیم. در اینجا بعضی از فاکتورهای تغذیه ای مورد توجه خواهند بود.
● فاکتورهای تغذیه ای موثر در تولیدمثل
در بیشتر فارم های شیری انرژی مهمترین فاکتور تغذیه ای مهم و تاثیر گذار بر روی عملکرد تولیدمثلی می باشد. ارائه انرژی ناکافی در تلیسه های و گاو ها در اوایل دوره شیردهی( به علت بالانس منفی انرژی ) باعث کاهش عملکرد تولید مثلی در این دام ها می شود. مصرف اضافی انرژی در اواخر دوره شیردهی و دوره خشک باعث چاق شدن دام، که نتیجه آن کاهش عملکرد تولیدمثلی در دورهای بعدی می باشد. در دهه ۱۹۶۰ مشخص شد که انرژی ناکافی بلوغ را به تاخیر می اندازد. و همچنین باعث کاهش تولید اسپرم، آنستروس طولانی و افزایش آنستروس بعد از زایمان می شود. همچنین در تحقیق دیگری مشخص شد که کمبود انرژی اثرات زیان بار تری بروی تولیدمثل نسبت به کمبود پروتیین دارد. هر چند که در هنگام مصرف جیره با پروتیین کم میزان مصرف کاهش می یابد که در نتیجه در جیره های با کمبود پروتیین به طور خودبخودی کمبود انرژی نیز رخ می دهد.
(در اوایل شیردهی به علت تولید بالا و کاهش خوراک مصرفی و استرس زایمان دام در بالانس منفی انرژی قرار می گیرد)
زمانی که تلیسه ها با مقدار ناکافی انرژی تغذیه می شوند، مدت زمان دیرتر به بلوغ خواهند رسید. اگر تلیسه ها با همین جیره دارای کمبود انرژی به تغذیه ادامه دهند ممکن است چرخه فحلی آنها به طور طبیعی شروع شود یا اینکه چرخه فحلی آنها متوقف شود. به عنوان مثال چنانچه تلیسه ها با علوفه های با کیفیت پایین ( در فصل زمستان) تغذیه شوند، به طور حتم آنها در اواخر زمستان علائم فحلی را از خود بروز نمی دهند اما به محض اینکه به علوفه تازه مرتعی یا مواد دانه ای دسترسی پیدا می کنند، به علت مصرف کافی انرژی چرخه فحلی آنها دوباره شروع به فعالیت طبیعی خود می نماید.
اغلب گاوهای پرتولید در اوایل دوره شیردهی در بالانس منفی انرژی قرار دارند، زیرا در این زمان گاوها قادر نخواهند بود به اندازه نیاز خود ماده خشک مصرفی جهت حداکثر تولید مصرف نمایند ( مصرف ماده خشک کاهش می یابد)، که در نتیجه بالانس منفی انرژی، دام از انرژی موجود در بافتها استفاده می کند که اثرات قابل مشاهده آن کاهش وزن در اوایل دوره شیردهی می باشد.
اثرات بالانس منفی انرژی باعث نقصان و کاستی در عملکرد تولیدمثلی دام می شود. کرونل مطالعاتی را روی بالانس منفی انرزی در گاوهای پر تولید انچام داد، نتایج این تحقیقات نشان داد که برگشت فعالیت طبیعی چرخه فحلی به بالانس منفی انرژی در سه هفته اول دوره شیردهی در این گاوها بستگی دارد، افزایش مدت زمان بالانس منفی انرژی در اوایل دوره شیردهی باعث افزایش مدت زمان اولین تخمکریزی می شود.
گاوهای تغذیه شده با جیره های با کمبود انرژی دارای فحلی های خاموش بیشتری بودند. دیگر تحقیقات نشان می دهد که پایین بودن بازده آبستنی و افزایش فاصله گوساله زایی با کاهش شدید وزن در اوایل دوره شیردهی ( به علت بالانس منفی) مرتبط است. در یک مطالعه، میزان بازده آبستنی در گاوهایی که در حال افزایش وزن بودن ( بالانس مثبت) ۶۷% بود، در حالی که میزان بازده آبستنی در همان گاوها در زمانی که در بالانس منفی انرژی بودند به ۴۴% رسید.
در مطالعات اخیر کرونل تغییرات وزن بدن (BCS) بین گوساله زایی تا ۲-۳ هفته بعد از زایمان تعیین شد( بر اساس ضریب جاقی لاغری که در ویرجنیا تعیین شد (۱-۵))، در این مطالعه گاوهای که حداقل BCS را ( کمتر از ۱) داشتند فاصله اولین تخمکریزی و اولین فحلی در آنها با هم زیاد بود که به تبع آن بازده آبستنی برای اولین تلقیح در آنها پایین بود و باعث افزایش تعداد روزهای باز در آنها می شد.
کمبود انرژی باید به عنوان مشکل در گاوها در اوایل دوره شیردهی که با کاهش شدید وزن همراه است، مورد توجه قرار گیرد به طور حتم در اینگونه گاوها فعالیت چرخه فحلی در ۳۰-۴۰ روز بعد از زایمان طبیعی نخواهد بود.
مصرف بیش از اندازه انرژی در طی اواخر دوره شیردهی و دوره خشک در گاوها باعث مشکل جاقی در دام ها می شود. گاوهایی که بیش از حد چاق شده اند در زمان زایمان با احتمال بیشتری مستعد جفت ماندگی ، عفونت های رحمی ، و کیست های تخمدانی می باشند. در این گاوها همچنین احتمال خطر اختلالات متابولیکی، و کاهش بیشتر در مصرف ماده خشک مصرفی وجود دارد. که همه این مشکلات در نهایت منتج به کاهش عملکرد تولیدمثلی در دام می شود ...
▪ پروتئین
پروتیین باید به اندازه کافی در جیره تامین شود، گزارش شده که مصرف ناکافی پروتیین در طولانی مدت باعث کاهش عملکرد تولیدمثلی در دام می شود.
تحقیقات بیشتر در این زمینه نشان می دهد، مصرف بیش از حد نیاز پروتیین باعث اختلال در عملکرد تولیدمثلی خواهد شد. تحقیقات دانشگاه اروگان و کشور اسرائیل نشان می دهد که گاوهایی که با پروتیین بیش از حد ( ۱۰-۱۵% بیشتر از حد نیاز) تغذیه شده اند، نیاز به تعداد دفعات تلقیح بیشتر برای آبستنی بوده و فاصله گوساله زایی در این دام ها افزایش می یابد.
تحقیقات دیگر هم وجود دارد که اثرات مضری روی عملکرد تولیدمثلی در دام هایی که با سطوح بالای پروتیین تغذیه شده اند نشان نداده است. به نظر می رسد که تغذیه بیش از حد دام ها با پروتیین در بعضی از موارد می تواند مضر باشد. مصرف پروتئین اضافی باعث تولید آمونیاک بیشتری در شکمبه شده که به دنبال آن pH خون افزایش می یلبد.ارتباط بین پروتئین و عملکرد تولیدمثلی نیازمند تحقیقات بیشتر می باشد. صرفنظر از اثرات پروتیین اضافی روی عملکرد تولیدمثلی، پروتیین اضافی در جیره از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه نمی باشد زیرا پروتیین از اجزای گرانقیمت جیره می باشد.
در بعضی جیره ها از اوره به عنوان یک منبع نیتروژنی جهت سنتر پروتیین میکروبی در شکمبه استفاده می شود. استفاده درست و صحیح از اوره و رعایت میزان استفاده از آن در سطح توصیه شده تاثیری روی عملکرد تولید مثلی نخواهد داشت.
▪ مواد معدنی
کمبود مواد معدنی و عدم رعایت نسبت های آن در جیره باعث کاهش عملکرد تولیدمثلی در دام می شود. کاملا واضح است که مقدار کافی از هریک از مواد معدنی باید در جیره وجود داشته باشد، اطلاعات کمی در ارتباط با کمبود خفیف مواد معدنی و ارتباط آن با عملکرد تولیدمثلی وجود دارد. مصرف بیش از حد مواد معدنی نیز در جیره مضر می باشد و باید از تغذیه بیش از حد دام ها اجتناب کرد.
▪ فسفر
این ماده معدنی به طور معمول ارتباط بیشتری روی کاهش عملکرد تولیدمثلی در دام خواهد داشت. غیر فعال شدن تخمدان ها ( آنستروس)، به تاخیر افتادن بلوغ، و کاهش بازده آبستنی زمانی که میزان فسفر مصرفی کمتر از حد نیاز باشد گزارش شده است. در مطالعاتی در این زمنینه زمانی که تلیسه ها تنها ۷۰-۸۰% از فسفر مورد نیاز خود را دریافت کردن ، سطح فسفر موجود در سرم خون افت کرد و باعث اختلال در باروری شد به طوری که میزان تلقیح برای آبستنی به عدد ۳.۷ رسید. بعد از تغذیه کافی کافی دام ها با مکمل فسفر تعداد تلقیح برای آبستنی تا عدد ۱.۳ ارتقاء پیدا کرد.
دیگر مطالعات نشان می دهد که توصیه های NRC در مورد نیاز به فسفر جهت نگهداری رشد و تولیدمثل در گاوها و تلیسه ها کافی می باشد. در دانشگاه اوتا و میشیگان تغذیه نسبتهای مختلف فسفر، ۶۶-۸۵% و ۱۳۵-۱۷۵% نیاز پیش بینی شده NRC در تلیسه و گاوهای شیری مورد استفاده قرار گرفت و اختلاف معنی داری در عملکرد تولید مثلی در دام های تغذیه شده با این نسبتها مشاهده نشده است.
در آزمایش دیگری افزایش مکمل فسفر از ۰.۴% تا ۰.۶% جیره، هیچ تاثیری روی تعداد روزها تا اولین جرخه فحلی و تعداد تلقیح برای آبستنی نداشت هر چند در بعضی از مطالعات مزرعه ای، زمانی که مکمل های فسفره تا سقف ۰.۵% یا ۰.۶% افزایش می داد عکس العملهایی در دام مشاهده می شد. علت این اختلافات در نتایج به دست آمده مشخص نیست ولی می تواند به زیست فراهمی مکمل های فسفره که به جیره دام اضافه می شود یا به عبارت دیگر با مقدار واقعی فسفر مصرفی ارتباط داشته باشد.
▪ کلسیم
بیشتر آزمایشهای مرتبط با کلسیم روی نسبت کلسیم به فسفر و تاثیر آن روی عملکرد تولیدمثلی متمرکز شده است. آزمایشهای انجام شده ثابت شده که نسبت های ۱.۵ به ۱ یا ۲.۵ به ۱ هیچ تاثیری روی عملکرد تولیدمثلی در تلیسه ها و گاوهای شیری ندارد. به هر حال به یاد داشته باشید که مقدار کلیسیم و فسفر که باید به مصرف دام برسد از اهمیت خاصی برخوردار است. تذکر اخیر به خصوص در مورد گاوهای شیرده جهت رسیدن به حداکثر تولید و حداقل مشکلات تولیدمثلی و متابولیکی لازم و ضروری می باشد.
نگرانی اصلی در مورد تغذیه گاوهای خشک می باشد که باید در این زمان میزان کلسیم و فسفر در حد مطلوبی تهیه شود تا بتوان بعد از زایمان خطر ابتلا به تب شیر را در گاوها کاهش داد. در مطالعه بروی ۳۳ گله گاو که به عارضه تب شیر مبتلا بودند مشخص شد که این دام ها به طور متوسط ۴.۲ برابر بیشتر از گروه شاهد نیاز به کمک در زمان زایمان، ۲ برابر بیشتر خطر ابتلا به جفت ماندگی و حدود ۱.۶ برابر بیشتر در معرص خطر ابتلا به عفونت های رحمی می باشند. همه این عوامل باعث کاهش معنی داری در عملکرد تولیدمثلی در این دام ها خواهد شد. جلوگیری از بروز تب شیر و دیگر اختلالات جهت افزایش راندمان تولیدمثلی لازم و ضروری می باشد.
▪ سلنیوم
خاک بعضی از مناطق دارای کمبود سلنیوم می باشد بنابراین محصولاتی که در این خاکها تولید می شود داری کمبود سلنیوم می باشند. پرورش دهندگان گاو شیری بهتر است که در هنگام خرید مواد خوراکی از محل تولید این محصولات آگاهی پیدا کنند. تا در صورت نیاز به این گونه مواد مکملهای سلنیومی اضافه نمایند.
کمبود سلنیوم در گاوهای خشک باعث جفت ماندگی می شود. در تحقیقی که در اهایو انجام گرفت میزان جفت ماندگی در گاوهایی که با کمبود آن سلنیوم مواجهه بودند، زمانی که مکمل سلنیومی ( ۵۰ میلی گرم) و ویتامین E (۶۸۰ واحد بین الملی) به صورت تزریقی در ۲۰ روز قبل از زایمان یا با تغذیه ۱ میلی گرم سلنیوم در روز برای گاو، میزان جفت ماندگی کاهش محسوسی پیدا کرد.
نتایج مشابه ای در دانشگاه میشیگان در این زمینه به دست آمد. ولی در مریلند، ویرجینیا، یا نیویورک تزریق همزمان ویتامین E و سلنیوم علائم حفت ماندگی را کاهش نداد. که این نتایج ثابت می کند که جفت ماندگی تنها با مکمل سلنیوم کاهش می یابد. جفت ماندگی به علت کاهش سلنیوم بوده و یک بیماری عفونی یا مسری نمی¬باشد. عواملی از قبیل دوقلوزایی، تب شیر، یا بعضی دیگر از فاکتورهای باعث افزایش میزان جفت ماندگی خواهند¬شد.
کمبود سلنیوم هم می¬تواند باعث سقط جنین شود، کمبود سلنیوم باعث بروز بالای سقط جنین، کاهش باروری، افزایش عفونت های رحمی و تولید گوساله های ضعیف یا مرده خواهد شد. سطح سلنیوم خون در اینگونه گله ها بسیار پایین می باشد (کمتر از ۵ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر سرم خون)
بر اساس موارد گفته شده باید در بعضی مناطق اضافه نمودن مکمل سلنیوم به جیره را توصیه نمود. جیره ها باید حداقل حاوی ۰.۱ PPM در کیلوگرم ماده خشک مصرفی باشند. در بعضی از گله ها منابع غذایی باید با تزریق سلنیوم غنی شود، میزان توصیه شده تزریق سلنیوم در حدی است که بتوان سطح سلنیوم خون را بالاتر از ۸-۱۰ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون حفظ نمود، که برای مناطق مختلف میزان تزریق شده متفاوت می باشد. تست خونی جهت تشخیص کمبود یا عدم کمبود سلنیوم در بیشتر موارد توصیه می شود.
▪ ید
ید با فعال نمودن غده تیروئید روی عملکرد تولیدمثلی اثر می گذارد، عدم فعالیت کافی غده تیروئید سبب کاهش بازده آبستنی و کاهش فعالیت تخمدانی می شود، بنابراین کمبود ید باعث اختلالات تولیدمثلی شده و مکمل یدی به مقداری که اطمینان حاصل شود گاو در روز به مقدار ۱۵-۲۰ میلی گرم در روز دریافت کرده توصیه می شود.
اخیرا، اثرات مصرف بیش از حد ید در جیره نیز شناخته شده است. مصرف اضافی ید با مشکلات سلامتی دام در ارتباط می باشد که شامل سقط جنین، و کاهش مقاومت در برابر عفونت ها و بیماریها را می توان نام برد.
▪ پتاسیم
تحقیقات محدود در این زمینه پیشنهاد می کند که تغذیه سطوح بالای پتاسیم، باعث به تاخیر افتادن بلوغ ، تخمکریزی، اختلال در عملکرد و توسعه جسم زرد، و افزایش بروز آنستروس در تلیسه ها می شود. سطوح پتاسیم در جیره های آزمایشی حدود ۵% ماده خشک جیره بود که به مدت یک سال به صورت جیره آزمایشی مورد تغذیه تلیسه ها قرار گرفت. در دیگر مطالعات گزارش شد که استفاده از سطوح بالای پتاسیم در جیره یا جیره هایی که نسبت پتاسیم – سدیم بسیار بالا بود میزان باروری کاهش پیدا کرد.
▪ دیگر مواد معدنی
کمبود مس، منگنز، و کبالت باعث اختلال در عملکرد تخمدان، فحلی خاموش، و سقط جنین خواهند شد. مسمومیت با فلوئور نیز میزان باروری را کاهش می دهد.
▪ ویتامین ها
ویتامین های مورد نیاز گاوهای شیری از طریق سنتز آنها در شکمبه ( ویتامین های گروه B) یا در بافتها ( ویتامین C) و یا در مواد خوراکی مورد استفاده شده تامین می شوند. اغلب کنسانتره های تجاری حاوی مکمل های ویتامینی بوده و به همین خاطر احتمال ناباروی به علت کمبود ویتامین ها در گاو شیری کاهش می یابد. زمانی که از کنسانتره های تجاری استفاده نمی شود باید به ماده مصرفی دام ها مکمل های ویتامینی افزود.
در دوره خشکی که ماده خشک مصرفی گاو محدود بوده و از علوفه کم کیفیت جهت کنترل شرایط بدنی استفاده می شود باید در این دوره مخصوصا ویتامین ها و مواد معدنی را به طور دقیق بالانس نموده و نیازهای دام در حد مطلوب تامین شود.
▪ ویتامین A
ویتامین آ و بتاکاروتن در جسم زرد و مایع فولیکولی وجود دارد ، با تحقیق در این مورد مشخص شد که در فولیکول های سالم و بزرگ جسه در مقایسه با فولیکول های آتریته شده غلظت بالایی از ویتامین آ وجود دارد. غلظت بتا کاروتن با تغییر اندازه فولکیول یا وضعیت آن تغییر چندانی نکرد. شاید غلظت ویتامین آ در فولیکول شاخصی جهت ماندگاری و دوام بیشتر فولیکول باشد. نقش زیادی برای ویتامین آ در توسعه جنین در نظر گرفته می شود شاید ویتامین آ یکی از چندین موادی است که در شکل دهی ( تنظیم ساختار شکل جنین) چنین موثر است.
این ویتامین برای نگهداری و سلامتی بافت پوشش لوله های تناسلی ضروری می باشد. در گاوهایی که کمبود ویتامین A دارند بلوغ جنسی به تاخیر افتاده و سقط جنین و تولد گوساله های مرده یا ضعیف اتفاق خواهد افتاد، جفت ماندگی و عفونت های رحمی نیز مشاهده شده است.
میزان توصیه شد ه مصرف ویتامین A برای گاوهای شیری به طور روزانه ۳۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ واحد بین المللی می باشد. گاوهای خشکی که با علوفه های کم کیفیت برای مدت زمان طولانی تغذیه می شوند جدا از استفاده از مکمل های افزودنی تزریق ویتامین A نیز می تواند مفید باشد.
بتا کاروتین ماده ای است که در اغلب گیاهان وجود دارد. گاو قادر است کا از بتاکاروتن در بدن خود ویتامین A بسازد. زمانی که مقدار کنسانتره جیره پایین است بهتراست از علوفه های با کیفیت و تازه استفاده شود. زیرا اینگونه علوفه ها حاوی مقادیری از بتاکاروتن بوده که پیش ساز ویتامین A می باشند. سیلو، مخصوصا سیلوی یونجه، منابع متوسطی ازبتاکاروتن بوده در حالی که سیلوی ذرت منبع فقیر ویتامین A می باشند.
علوفه های خشک مخصوصا یونجه حاوی مقادیر بالایی از بتاکاروتن بوده و با افزایش سن علوفه میزان بتاکاروتن آن افزایش می یابد که میزان کاهش نیز در این مرحله به شرایط جوی آب و هوا بستگی دارد.
تحقیقاتی در مورد کمبود بتاکاروتن و تاثیر آن روی مشکلات تولیدمثلی در تحقیقی در آلمان انجام شده است. در این تحقیقات پیشنهاد شده که گاوهای شیری و تلیسه های که از جیره با کمبود بتاکاروتن استفاده می کنند با مشکلات تولیدمثلی زیر مواجهه خواهند شد:
ـ تاخیر در برگشتگی رحم بعد از زایمان
ـ تاخیر در فحلی اول بعد از زایمان
ـ تاخیر در تخمکریزی
ـ افزایش کیست های تخمدانی
ـ مرگ زودرس رویان و سقط جنین
مکمل بتاکاروتن به مقدار ۳۰۰ میلی گرم در روز برای هر گاو قادر است عملکرد تولیدمثلی را به حالت نرمال برگرداند. ولی در این زمینه ویتامین A موثر نخواهد بود.
در مطالعات اخیر محققین اسرائیلی تلاش کردند که نتایج حاصله از دانشمندان آلمانی را دوباره به اثبات برسانند که در این زمینه موفق نبودند. این آزمایشات نشان داد که هیچ اختلافی در طول مدت فحلی، و چرخه فحلی، غلظت هورمونی و فاصله فحلی ها از هم و تخمکریزی در تلیسه های با کمبود بتاکاروتن در برابر تلیسه های که از مکمل استفاده می کردند وجود ندارد. مطالعات اخیر در آمریکا نیز همانند مطالعات اسرائیلی ها جهت اثبات اثرات افزودن بتاکاروتن به جیره تا وقتی که غلظت خونی آن به بالای ۱۰۰ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون برسد با شکست روبرو شد.
هزینه های اضافه نمودن بتاکاروتن حدود ۲۵-۳۵ دلار برای هر گاو در هر دوره شیردهی می باشد. که در بیشتر مواقع غیر اقتصادی می باشد. قبل از استفاده از مکلمل های بتاکاروتن باید با نمونه تست خون تایید شود ( کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در۱۰۰ میلی لیتر خون) که گاو به مکمل بتاکاروتن نیاز دارد.
▪ ویتامین D
این ویتامین جهت متابولیسم طبیعی کلسیم و فسفر ضروری می باشد هرچند کمبود این ویتامین به ندرت در گله های تجاری شیوع می یابد. دام هایی که به اندازه گافی در معرض نور مستقیم خورشید قرار دارند قادرند ویتامین مورد نیاز خود را بسازند. اغلب کنسانتره های آماده تجاری حاوی مکمل های ویتامین D بوده که مقادیر کافی از این ویتامین حدود ۱۰۰۰۰ واحد بین المللی در هر روز برای هر گاو را تامین می کنند.
▪ ویتامین E
تحقیق در این زمینه ادامه دارد. تا این تاریخ هیچ مدرک مستندی که کمبود ویتامین E علت اصلی کاهش عملکرد تولیدمثلی در گاوهای شیری می باشد وجود ندارد. علاوه بر این نیاز دقیق گاوهای شیری به ویتامین E هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. در یک آزمایش گاوها با جیره با کمبود ویتامین E به مدت چهار نسل تغذیه شدند که هیج اثرمشخصی روی تولید مثل نداشت.
● نتیجه گیری:
مشخص است که تغذیه ارتباط نزدیکی با تولیدمثل گاوهای شیری دارد. کمبودها و مصرف بیش از حد یا عدم تعادل مواد مغذی در جیره قادر به تغییراتی در عملکرد تولیدمثلی دام ها می باشد. مشکل اصلی تعیین میزان یا سطح کمبود یا اضافی یا عدم تعادل این مواد که روی عملکرد تولید مثل اثر منفی دارد، که هنوز این سطوح به طور دقیق مشخص نشده است. مطالعات روی گاوهای شیری پرتولید جهت مشخص نمودن نقش هر یک از مواد مغذی و اثر متقابل با دیگر مواد روی عملکرد تولید مثلی مورد نیاز می باشد. در حال حاضر بهترین توصیه دراین زمینه تهیه برنامه های تغذیه دام که قادر به بالانس نمودن همه مواد مغذی جیره باشد. که تا امروزه NRC یکی از بهترین برنامه ها در این زمینه می باشد. مصرف بیش از حد انرژی، پروتیین، مواد معدنی و ویتامین ها همانند کمبود آنها روی سلامت دام و تولیدمثل آن اثر مضری خواهد داشت
حشمت الله بهرامی یکدانگی و فرهنگ فاتحی، عضو گروه علمی فارمیران
منبع : سایت علمی خبری دام و طیور


همچنین مشاهده کنید