گیاهی یا شیمیایی

روبه روی من نشسته و به من می نگرد، زخمی عمیق روی بینی اش به چشم می خورد. چشم راستش کاسه خون است و زیر چشمش کاملاً کبود شده، اینها همه نشانه یک ضربه مغزی شدید هستند. مبتلا به اپی لپسی است اما از دو سال پیش با مصرف منظم داروها دیگر تشنج نداشته است، تا دیروز که مجدداً تشنج کرده و به این صدمه ها منجر شده است.
مادرش می گوید؛ «تا دیروز اصلاً تشنج نکرده بود، اعصابش هم خیلی خوب بود، خودش داروها را کرده بود روزی دوتا. من هم گفتم یک مدتی یکی بخوره، حالا هم قطع کرده، دست شما درد نکنه، داروهای شما خیلی خوب بود.»
«نفهمیدم، چه کار کردین؟ دارو را قطع کردین؟ مگر من نگفتم که تا سه سال باید داروها را بخورد؟»
«حالش خیلی خوب بود، اصلاً تشنج نکرده بود.»
«اینکه دلیل نمی شه.»
«اما آخه می دونین این داروهای شیمیایی با اون همه عوارض که خودشون توی بروشورش نوشتن واقعاً لازمه، وقتی تشنج هم نمی کنه این همه سال بخوره؟ راستش باباش یک سری داروی گیاهی براش خریده، اونها رو هم می دادیم. می گن برای اعصاب خیلی خوبه.»
«آها پس موضوع همون موضوع قدیمی شیمیایی و گیاهیه.»
□□□
راستی این وحشت عمومی و تصورات عجیب و غریب در مورد داروهای شیمیایی برای چیست؟ چرا داروهای جدید را یک کاسه شیمیایی و شیمیایی را چیزی غیرمتعارف، مسموم کننده و خارجی به شمار می آوریم و هر داروی غیرعلمی و غیرمدرنی را گیاهی و گیاهی را یک کاسه غیرشیمیایی، چیزی متعارف، مطابق طبع و به گونه یی داخلی تصور می کنیم؟ راستی آیا داروهای گیاهی فرمول شیمیایی ندارند؟ آیا بسیاری از داروهای مدرن در ابتدا گیاهی نبوده اند؟
واقعیت این است که شیمی یکی از دقیق ترین تفسیرها از جهان هستی است. همه اجسام و موجودات را می توان با نگاه شیمیایی به عناصر سازنده آنها (اتم ها و مولکول ها) تجزیه کرد. بنابراین تمام داروهای گیاهی هم نهایتاً یک فرمول شیمیایی دارند و شیمیایی هستند. از سوی دیگر داروهای مدرن هم در بسیاری موارد در اصل داروهای محلی مناطق مختلف دنیا بوده اند که به روش های علمی مورد بررسی قرار گرفته اند، تاثیر آنها به اثبات رسیده و توسط جوامع بین المللی دارویی تایید شده اند.
در واقع شکل «گیاهی» داروها در کیسه یی پلاستیکی و شکل «قرص»ی داروها با برچسب مخصوص و بروشور مصرف، دو شکل مختلف از یک پدیده واحد در طول تکامل تاریخی هستند، نه دو انتخاب همزمان، البته می توان در برابر یک اتومبیل مدل بالا یک گاری را برای سوار شدن انتخاب کرد، اما باید برای این کار دلایلی منطقی داشت مثل تفنن، وگرنه هیچ گاه نمی توان آخرین دستاوردهای تکنولوژی را وانهاد و وسیله یی متعلق به تاریخ را برگزید.
داروهای مدرن در بسیاری از موارد همان داروهای قدیمی هستند که ابتدا خطرناک بودن آنها با تجربیات حیوانی به اثبات رسید، سپس تاثیر آنها با بررسی های علمی اثبات شد، مقدار موثر تعیین شد، عوارض قابل تحمل و عوارضی که شدیدند اما شیوع بسیار کمی دارند تعیین شده اند و صادقانه (صداقتی که جزء جدایی ناپذیر دانش مدرن است) در بروشوری در اختیار بیمار قرار گرفته اند و البته بقیه داروهای مدرن هم که به تازگی ساخته شده اند، باید چنین روندی را طی کنند.
اما داروهای گیاهی هنوز هیچ کدام از این مراحل را طی نکرده اند. داروهایی هستند با اثرات احتمالی، میزان موثر نامعلوم و عوارض ناپیدا. احتمال وجود یک داروی گیاهی با تاثیرات قابل توجهی که تا به حال گزارش نشده همواره وجود دارد، اما چنین احتمالی مسوولیت مهمی برعهده کسی می گذارد که به چنین احتمالی مطمئن باشد یا دل ببندد چراکه این دارو باید به سرعت مورد بررسی قرار بگیرد و در صورت اثبات تحول بزرگی در دارودرمانی جهانی ایجاد کند، به همین سادگی نمی توان دارویی را که دنیا هنوز نشناخته به تنهایی به خانه برد و تنهاتنها استفاده کرد. گنجینه دارویی دنیا که بسیاری از آنها با رنج های بی شمار به دست آمده یا به اثبات رسیده است، از ابتدا جهانی یعنی همگانی و رایگان است،
اما با این همه چرا بسیاری از ما همچنان به دنبال داروهای گیاهی هستیم. نوعی نوستالژی گذشته، نوعی وازدگی از تکنولوژی، آن هم در حالی که در بسیاری از جنبه ها اجتناب ناپذیر بودن استفاده از این تکنولوژی را دریافته ایم، بحث گیاهی- شیمیایی را احاطه کرده است که اثرات نامطلوبی دارد. برخی از داروهای اپی لپسی البته چاق می کنند، برخی ممکن است باعث کم خونی شوند، بسیاری از آنها پوکی استخوان می آورند و در ابتدا بسیاری از آنها خواب آلودگی ایجاد می کنند، اما اولاً همین داروها با همین معایب زندگی بیماران مبتلا به اپی لپسی را به شدت متحول کرده اند. ثانیاً تمامی این عوارض به وضوح شناخته شده اند و می توان بیمار را از نظر بروز آنها مانیتور کرد. ثالثاً این دنیا دار هزینه - منفعت و در یک کلام دار نسبیت ها است. مطلق، یعنی درمانی که بی هیچ عارضه و هزینه یی صورت می گیرد، در این جهان قابل حصول نیست. البته باید در جهت اصلاح معایب تکنولوژی مدرن طب از هیچ تلاشی دریغ نکرد. باید آن را نقد کرد تا بهتر و بهتر شود. اما دشواری این نقد نمی تواند و نباید ما را به نفی آن برساند، چرا که نتیجه آن چیزی در حد دماغ شکسته و چشم هایی کاسه خون خواهد بود،

دکتر بابک زمانی

منبع : روزنامه اعتماد