رویاها به ما چه می‌گویند؟

جدیدترین تحقیق که بر روی ۵ هزار خواب صورت گرفته نشان می‌دهد خواب‌های ما ممکن است بیش از آن‌چه که تاکنون تصور می‌کردیم بر زندگی ما تأثیر بگذارد و برعکس.
یک انسان‌شناس ۵۸ ساله به مدت ۱۱ سال گزارشاتی را از حدود ۵ هزار رویای خود جمع‌آوری کرد. رابرت‌هاس (محقق) با تشخیص نقش‌های رنگی در این رویاها توانست نکات دقیقی را در مورد حالات روحی او پیش‌بینی کند. او دو سال مجزا را که این انسان‌شناس در آنها بحران‌هائی را پشت سر گذاشته بود، تشخیص داد و بیننده خواب تأیید کرد که در سال ۱۹۹۷ با یک همکار بر سر مسئله‌ای اداری درگیر شده بود و در سال ۲۰۰۳ با یکی از دوستانش قطع رابطه کرده بود که ضربه عاطفی عمیقی برای او محسوب می‌شد. اما هاس چه‌طور می‌توانست ناآرامی افراد را تشخیص دهد؟ او می‌گوید سرنخ‌ها در رنگ‌ها قرار دارد. رنگمایه‌های غالب در خواب‌های انسان‌شناس، قرمز و سیاه بودند که در مواقع رویاروئی با سختی‌ها خود را نشان می‌دادند. هاس می‌گوید: ”ما حتی بدون دانستن وقایع زندگی او، حالات عاطفی‌اش را بر اساس خواب‌هایش تشخیص دادیم.“
هاس جزء گروهی از محققان است که با استفاده از فناوری‌های مدرن پزشکی و تحقیقات جدید روان‌شناسی در پی کشف اسرار نهفته در خواب‌ها و نقش خواب دیدن در زندگی انسان هستند. نگاهی بر برخی از آخرین اکتشافات آنها درک جدیدی از زبان رویاها به ما می‌دهد و کمک می‌کند از زمان خوابیدنمان بیشترین بهره را ببریم.
● چرا خواب می‌بینیم؟
رویاها راهی برای ارتباط ناخودآگاه با ذهن هوشیار هستند. محققان می‌گویند خواب دیدن در مورد نگرانی‌ها روشی است که مغز توسط آن به ما کمک می‌کند برای رویاروئی احتمالی با آنها تمرین داشته باشیم. وقتی در مورد مسائل مبارزه‌طلبانه مثل ایراد سخنرانی‌ یا رقابت ورزشی خواب می‌بینیم، این به ما کمک می‌کند تا در هنگام انجام آن عملکرد بهتری داشته باشیم. عصب‌شناسان به این کشف رسیده‌اند که رویا و خواب با حرکت سریع چشم (REM) که وقتی روی می‌دهد که در حال خواب دیدن هستیم با قابلیت ما در یادگیری و یادآوری مرتبط است.
دکتر روزالین کارترایت روان‌شناس می‌گوید: ”رویا نوعی سیستم تنظیم روحیه است.“ او دریافته است که خواب‌ها به افراد کمک می‌کنند تا با بلاتکلیفی‌های عاطفی روزانه کنار بیایند. به نظر او ”این مثل داشتن یک درمانگر درونی است.“
وقتی می‌خوابیم، رویاها تجربیات عاطفی جدید را در کنار خاطرات قدیمی قرار می‌دهند. کارتریت می‌گوید: شاید وقتی بیدار می‌شوید با خود بگوئید عمو هری در خواب من چه کار می‌کرد؟ ۵۰ سال است که ندیدمش!“ اما ذهنیات قدیمی و جدید از نظر عاطفی با یکدیگر مرتبط هستند. این ذهن هشیار است که ارتباط میان آنها را حذف می‌کند. در واقع عواطف رویا می‌توانند در درمان بیمارانی که تحت شرایط دشوار زندگی هستند، به درمانگران کمک کنند. کارترایت در یک مطالعه جدید، خواب‌های ۳۰ فردی را که به تازگی طلاق را تجربه کرده بودند در یک دوره ۵ ماهه مورد بررسی قرار داد و احساسات آنها را نسبت به همسر سابقشان سنجید. او به این کشف رسید که افرادی که بیش از همه در خواب‌هایشان از همسرشان عصبانی بودند، شانس بیشتری برای کنار آمدن با طلاق داشتند. او می‌گوید: ”اگر خواب آنها آرام و دلپذیر بود نشان می‌داد که هنوز نتوانسته‌اند با مسئله جدائی و طلاق کنار بیایند.“ این یافته می‌تواند در تشخیص این‌که آیا فرد نیاز به مشاوره دارد یا توانسته با خواب مشکلاتش را برطرف کند، به درمانگران کمک می‌کند.
● یک تعبیر، مناسب همه نیست
هیچ وسیله‌ای وجود ندارد که محققان بتوانند توسط آن به بررسی رویاهای ما در حالی‌که خواب هستیم بپردازند. اما دانشمندان در حال یافتن شیوه‌هائی برای تعبیر رویاها پس از بیدار شدن هستند. گفته فروید را در این مورد که خواب‌ها دارای تعابیر یکسان جهانی هستند، فراموش کنید. نسل جدیدی از روان‌شناسان تأکید می‌کنند که سمبل‌های رویا در افراد مختلف، متفاوتند. در یک مطالعه جدید، ژوزف دوکونیک (استاد روان‌شناسی) از ۱۳ داوطلب خواست تا دو فهرست تهیه کنند. یکی از جزئیاتی که از خواب‌های اخیر خود به یاد می‌آوردند، و دیگری از حوادثی که اخیراً در زندگی آنها روی می‌داد. وقتی از تحلیل‌گران خواسته شد رویای مربوط به هر شرکت‌کننده را تعیین کند، تلاش آنها بی‌نتیجه ماند. دوکونیک به این نتیجه دست یافت که خود فرد بهتر از هر کس دیگری از جمله روان‌کاوان قدیمی می‌تواند رویاهای خود را درک کند.
دوکونیک می‌گوید: ”هیچ دلیلی مبنی بر وجود سمبل‌های مشترک جهانی وجود ندارد. توصیه من این است که اگر واقعاً می‌خواهید خواب‌هایتان را تعبیر کنید، کتاب تعبیر خوابتان را دور بیندازید.
● رمزگشائی معانی
امروزه روان‌شناسان فناوری مدرن را برای بررسی مفهوم رویاها به کار می‌گیرند. هاس از یک روش کامپیوتری برای تعبیر رنگ خواب‌ها استفاده می‌کند.
او می‌گوید بیش از ۸۰ درصد مردم خواب‌های رنگی می‌بینند؛ اگرچه فقط یک‌چهارم آنها صبح روز بعد این رنگ‌ها را به یاد می‌آورند. هاس حدود ۲۴ هزار رویا را مورد بررسی قرار داد و آنها را در دو پایگاه اطلاعاتی در دانشگاه کالیفرنیا و دانشکده ایالت بریج فهرست کرد. مطالعات او نشان داد برخی رنگ‌ها نشان‌دهنده احساسات خاصی هستند (مثلاً قرمز نشانه فعالیت‌، هیجان و آرزو؛ آبی نشانه آرامش، سکون و هارمونی؛ و سیاه نشانه ترس، اضطراب و تهیدی است.)
اما در مورد رنگ‌ها نیز یک تعبیر نمی‌تواند برای همه افراد به کار رود. هر فرد رنگ متفاوتی را برای نشان دادن تداعیات فردی به کار می‌برد. هاس می‌گوید: ”استفاده از رنگ شیوه‌ای است که مغز توسط آن احساسات فرد را در خوابش به تصویر می‌کشد.“
برخی محققان نیاز به کامپیوتر یا حتی درمانگر برای تعبیر خواب را بی‌اساس می‌دانند. دکتر گیل‌‌دلانی (روان‌شناس و بنیان‌گذار مؤسسه بین‌المللی مطالعات خواب) معتقد است خود فرد بهترین تعبیرگر خواب خود است. او طرفدار روش ”مصاحبه“ در تعبیر رویاهاست؛ روشی که در آن از فرد خواسته می‌شود فهرستی از پرسش‌های ساده را پاسخ دهد تا بتواند درک بهتری از خاطرات خود داشته باشد.
یکی از مراجعان دکتر دلانی خانمی بود که در خواب نامزدش را در حال شنا در یک اقیانوس دیده بود. او در بالای آب مانند یک فوک زیبا و دوست داشتنی به نظر می‌رسید، اما زیر آب تبدیل به کوسه‌ای وحشی می‌شد. وقتی از او در مورد شخصیت نامزدش سئوال شد، اذعان کرد که شخصیت او دارای رگه‌ای خشن است حقیقتی که این خانم آگاهانه سعی داشت آن را نادیده بگیرد. دلانی می‌گوید: ”واضح بود که آن زن در مورد بعد نامطلوب شخصیت نامزدش تردیدهائی داشت. ذهن انسان در حالت خواب بیش از حالت بیداری قادر به درک اطرافیان است.“ او پس از مدت کوتاهی رابطه خود را با نامزدش به هم زد.
● رویاها چه کاری می‌توانند برای ما بکنند؟
مدت‌هاست که دانشمندان می‌دانند افراد با ”خوابیدن بر مسائل“ در خانه یا محل کار می‌توانند، آنها را حل کنند. مسئله همواره این بوده است که چه‌طور خود را برای دیدن راه‌حل‌ها در خواب آماده کنیم. دکتر بارت (استادیار روان‌شناسی مدرسه پزشکی هاروارد) توصیه می‌کند درست قبل از به خواب رفتن، سئوالاتی را به ذهن آورده و در مورد آنها فکر کنید (باید این شغل را قبول کنم؟ باید با این فرد ازدواج کنم؟) وسپس به ناخودآگاه اجازه دهید تا پاسخ را در اختیارتان قرار دهد.
بارت می‌گوید: ”من هنرمندانی را می‌شناسم که در پی یک الهام بودند و به سادگی طرح آینده خود را در خواب دیده و با دنیائی از ایده‌های جدید از خواب برخاسته بودند. تعداد روزافزونی از افراد در حال یادگیری این روش‌ها برای کنترل رویاهای خود هستند.
برخی محققان معتقدند ما می‌توانیم در هنگام خواب رویاهای خود را هدایت کنیم. اخیراً دکتر استفان لابرژ، روشی ابداع کرده است که در آن ذهن در حالت خواب از طریق ”خواب شفاف“ هدایت می‌شود و شخص در هنگام خواب می‌داند که دارد خواب می‌بیند. افراد در این حالت می‌توانند ماجراهای خیالی را تجربه کنند مثل پرواز به ماه، سفر در زمان و یا ماجرائی عاشقانه در کنار ساحل در حالی‌که کاملاً آگاهند که در حال خواب دیدن هستند.
طبق گفته لابرژ، افرادی که خواب شفاف می‌بینند از این تجربه برای اهداف گوناگون استفاده می‌کنند: حل مسئله، ایجاد طرح‌های خلاقانه و یا درمان، پاتریشیا کیلین ۵۵ ساله، از خواب شفاف برای هر چیزی استفاده می‌کند؛ از حرف زدن با پدرش که دیگر در این دنیا نیست، تا خوردن یک شکلات. او می‌گوید: ”شکلات همیشه در خواب شفاف بیشتر مزه می‌دهد، چون دیگر نگران چاق شدن نیستیم!“ پاتریشیا در زندگی واقعی شناگر خوبی نیست، اما وقتی تشخیص می‌دهد که دارد خواب شفاف می‌بیند، اغلب دوست دارد غواصی کند.
او در اعماق اقیانوس رویا غواصی می‌کند بدون این‌که نگران تنفس (یا مهارت در شنا کردن) باشد. پاتریشیا می‌گوید: ”خواب شفاف تجربه فوق‌العاده‌ای است، از سوی دیگر برای همه افراد آزاد و قابل دسترسی است.“ اما کاملاً هم آزاد نیست. اگرچه همه توانائی تجربه خواب شفاف را دارند، اما بدون تعلیمات خاص و یا داشتن استعداد ذاتی به‌ندرت می‌توان به‌صورت پی در پی آن را تجربه کرد. در مؤسسه خواب شفاف از تعلیمات و نیز ابزار گوناگون برای این منظور استفاده می‌شود.
رویاهای شما در واقع مانند فیلم‌های شخصی است که در آن ستاره فیلم، کارگردان و نویسنده خود شما هستید و همان‌طور که آخرین تحقیقات نشان می‌دهد، شما بدون نیاز به مربی برجسته‌ترین منتقد نیز هستید: بهترین تعبیر کننده خواب شما، خودتان هستند.

میشل جی.ویس/ زینب شاهدی

منبع : مجله موفقیت