این بار، واقعاً نمایش نامه بنویسید

Play writing یک کتاب آموزش نمایش‌نامه‌نویسی است که برخلاف روش‌ها و کتاب­های رایج این رشته (حداقل در ایران) به هیچ‌وجه سراغ کلیات، نظریات، مکاتب و مبانی درام و ... نمی­رود. شما از همان اول درگیر داستانی می­شوید که اسمش نوشتن نمایش‌نامه است. شما با این کتاب تجربه­ای را شروع می­کنید و همین‌طور آن را توسعه می­دهید که اکنون به صورت جدی به آن نویسندگی خلاق Creative Writing می‌گویند. این کتاب علاوه بر آن‌که در مقوله و زیر مجموعه کتاب‌های نویسندگی خلاق قرار می­گیرد از زمره کتاب‌های کاربردی و عمل­گرا نیز به حساب می­آید که یک هدف را دنبال می­کند؛ و آن این‌که به صورت کاملاً عملی به شما نوشتن نمایش‌نامه را آموزش دهد. اگر شما به دنبال هر چیزی غیر از نوشتن نمایش‌نامه­اید، باید این کتاب را ببندید و به دنبال کتاب دیگری بروید. اما اگر هدف‌تان همین است، احتمالاً کتاب خوبی را انتخال کرده­اید.
در کتاب Play writing سر و کار شما با تمرین است. از همان ابتدا بعد از آن‌که ۹ صفحه از اولین برگ کتاب ورق بزنید به اولین تمرین می­رسید و اگر شخص جدی و مصممی در این رشته باشید، تا پایان کتاب ۱۳۹ تمرین کوچک و بزرگ را برای انجام دادن در پیش رو دارید. تمرینات از نمونه­های ساده و دارای پیچیدگی و هزینه زمانی کم شروع می­شوند و تا انتهاب کتاب، دقیق‌تر، پیچیده­تر و زمان‌برتر می­شوند. در کنار این تمرین‌ها ۱۳۶ مثال و نمونه مختلف برای شفاف­تر شدن موضوع و شیوه انجام تمرین­ها وجود دارد. در واقع کل کتاب، همین نمونه­ها و تمرین­ها است که شما را گام به گام با اصول و جزئیات نوشتن نمایش‌نامه آشنا می‌کند و در نهایت به شما قدرت خلق یک نمایش‌نامه می­دهد.
به عنوان نمونه شما در نمایش‌نامه نیاز به ایده و داستان دارید. گریک برای شما چند نمونه از شکسپیر، آرتور میلر و هارولد پنتیر می­آورد و به شما نشان می­دهد که از چه چیزهای ساده­ای داستان ساخته­اند. و بعد تمرین­هایی به شما می­آموزد که چگونه از موارد و اتفاقات بسیار ساده دور و برتان، داستانی جالب بسازید و بعد در فصل­های بعد به گسترش این تجربه و تمرین­ها می­پردازید. و همین‌طور گریک با تمرین به شما می‌آموزد که چگونه شخصیت­های داستان‌تان را، دیالوگ آن‌ها، تم و درون‌مایه نمایش‌نامه را بیابید و خلق کنید. در این کتاب شما با تمرین و خلق کردن به اهمیت، شیوه خلق و جایگاه هر یک از موارد تشکیل دهنده یک نمایش می­رسید نه با تئوری خواندن و کلیات شنیدن.
نویسنده در مقدمه بسیار کوتاه کتابش تمام سعی­اش را می­کند که به مخاطب خود نکته­ای را بفهماند و خیالش را در همین ابتدای کار راحت کند و سریع او را درگیر با پروسه جذاب نوشتن گرداند. و آن این‌که خواننده بدان برای این کتاب سعی و کوشش بسیار شده تا به گونه­ای باشد که هر انسانی در هر شرایط سنی، تحصیلی، زبانی، فرهنگی و میزان تسلط و آشنایی‌اش با مقوله نمایش‌نامه و درام بتواند از این کتاب استفاده کند. او این روش خودش را در آموزش نمایش‌نامه در مکان‌های مختلفی از این کره خاکی (جنوب آفریقا، هند و آسیا، آمریکا و انگلستان) پیاده کرده و هم‌چنین در میان دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمائی، آکادمی­های آموزش تئاتر در میان گروه­های حرفه­ای تئاتر نیز از این روش­ها که اکنون تبدیل به این کتاب شده است، استفاده کرده.
گریک معتقد است مواد اولیه و لوازم و شیوه اجرایی این تمرین­ها بر پایه یک سری مشترکات انسانی است که برای همه قابل درک و استفاده است. او در این کتاب سعی کرده تمامی تمرین­ها، قابلیت اجرا در میان دسته­های زیر را داشته باشد : (البته او در مقدمه چند تمرین را استثنا کرده)
۱-همه سنین، همه سطوح ۲- برای استفاده فردی و همین استفاده گروهی درون کار گروه های خلاق ۳- همه فرهنگها و همه بومهای جغرافیایی ۴- این کاره­ها (حرفه­ای های تئاتر و درام) و غیر این کاره­ها (نوآموزان و آماتورهای این رشته)
شاید با این توصیف تصور کنید با کتابی دم دستی و بسیار عمومی رو به رو هستید. این تصورتان زمانی برطرف می­شود که اندکی با این کتاب مأنوس شوید. مطمئناً شما - به عنوان حرفه­ای این رشته- در میانه کتاب دچار روغن‌سوزی می­شوید و حتی ممکن است کم آورید.
این کتاب از ۹ فصل تشکیل شده. فصل اول، فصل گرم کردن و آماده شدن است. «Getting going and warming up» شما در این فصل در قالب تمرین­هایی به نسبت ساده­تر از دیگر تمرینات، هم خود را آماده می‌کنید و هم با اهداف و کلیات این کتاب آشنا می­شوید. شما در این فصل با اجزا و هر آن‌چه که نمایش‌نامه از آن ساخته می­شود آشنا می­شوید و در سطحی ابتدائی خودتان را با آن‌ها درگیر می­کنید. از یافتن ایده و سوژه تا نوشتن دیالوگ و خلق شخصیت و تا تم و درون‌مایه اثر؛ و شما در فصول بعدی همین تمرین­ها را بسط و توسعه می­دهید و با جزئیات و نمودهای خاص یک اثر نمایشی به صورت دقیق­تر و پیچیده­تر آشنا می­شوید و رفته رفته ساختار یک اثر نمایشی را به دست می­آورید و مدام در حال تکمیل زوایای آن هستید.
● و در پایان:
▪ نکته اول: کتابی که معرفی شده برای آموزش نمایش‌نامه است. مسلماً کسی که با این کتاب (البته ترجیحاً همراه با آموزش یک مربی) پیش برود، می‌تواند نمایش‌نامه بنویسد اما نمایش‌نامه‌نویس نمی­شود. فتأمل.
▪ نکته دوم: نمایش‌نامه قسمتی از درام است و مباحث فیلم‌نامه نیز که با تفاوت‌های بسیار، از سنخ و صنف همین مقوله است، می‌تواند مورد استفاده علاقه‌مندان به این رشته باشد و کمک‌های شایانی به آنان بکند؛ به شرط این که توجه داشته باشندهدف این کتاب، آموزش نمایش‌نامه است نه فیلم‌نامه.
واقعاً تمرین‌ها و روش‌ها و نکته پایانی در این کتاب تا‌کنون چندین بار توسط اساتید مختلف سینما و تئاتر، در کشورمان ایران اجرا شده که ظاهراً نتایج خوبی داشته است و در حال حاضر نیز با کتاب Play writing توسط یکی از همین اساتید در حال ترجمه به فارسی است.

Playwriting: A Practical Guide - Noel Greig - Routledge - ۲۰۰۵
محمد رضا آقایا

منبع : نشریه فیروزه