سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

فکر نکردن های آگاهانه


فکر نکردن های آگاهانه
مدت هاست که دارید فکر می کنید به پارک بروید یا به سینما؟ پاهایتان خسته شده از اینکه مدت هاست جلوی فروشگاه ایستاده اید و نمی دانید کدام دوربین دیجیتال را خریداری کنید؟
راه حلش بسیار ساده است، راحت باشید. بنشینید و پاهایتان را روی هم بیندازید و به چیزهای دیگری فکر کنید. هرچند این توصیه ایده چندان جدیدی نیست، اما این بار به جای آدم های بی خیال، این دانشمندها هستند که به شما چنین توصیه یی می کنند.
بسیاری از مردم تصور می کنند که بهترین راه برای گرفتن یک تصمیم سخت و مهم، فهرست کردن عوامل موثر در مساله، معایب و مزایای گزینه های پیش رو و سپس فکر کردن عمیق در مورد آنها است. اما افرادی هم هستند که زیاد سخت نمی گیرند و معتقدند به جای درگیری مستقیم با مساله، بهتر است تصمیم گیری را به بخش ناخودآگاه و شهودی ذهن واگذار کرد. در حال حاضر گروهی از محققان دانشگاه آمستردام در هلند، آزمایش هایی برای آزمودن این راهکار ها ترتیب داده اند. به طور مثال در یک آزمایش، از دانشجویان شرکت کننده خواسته شد که ابتدا فهرستی از ویژگی های لحاظ شده برای چهار خودرو (مانند شکل ظاهری و رنگ آن، فضای داخلی و طراحی آن) را بخوانند و سپس یکی از آنها را به سلیقه خود انتخاب کنند.
شرکت کننده ها به چند دسته تقسیم شده بودند. به بعضی از آنها فقط یک فهرست کوچک برای یک تصمیم ساده نشان داده شد، در حالی که لیست بقیه افراد، فهرستی بلند بالا بود که ۱۴ پارامتر داشت. بعضی افراد هم فرصت داشتند چند دقیقه در مورد تصمیم شان فکر کنند، در حالی که سایر افراد مجبور بودند پس از تصمیم گیری به چندین پرسش پاسخ دهند.
نتیجه این آزمایش جالب توجه بود؛ برای تصمیم گیری هایی که ساده بودند، وقتی شرکت کننده ها به صورت خودآگاه به مساله فکر می کردند، از انتخاب های خود رضایت بیشتری داشتند ولی برای انتخاب های پیچیده تر، فکر نکردن آگاهانه به سوالات، نتیجه بهتری در برداشت. برای بررسی دقیق تر این قضیه، یک گروه تحقیقاتی- روانشناسی زبده به بررسی خرید کردن افراد (از خریدهای ساده از فروشگاه گرفته تا انتخاب های پیچیده تر) پرداختند و آن را بررسی کردند. روش کار بسیار ساده بود، از مردم سوال می کردند که آیا قبل از خرید به طور خاص به آن فکر کرده اید یا نه؟ چند هفته بعد هم همین افراد باید میزان رضایت شان را از تصمیمی که گرفته بودند ، اعلام می کردند. نتایج این بررسی با نتایج آن آزمایش ها یکسان بود. یعنی در خریدهای کوچک، افرادی که از قبل به صورت آگاهانه به خرید فکر کرده بودند، از تصمیم شان رضایت بیشتری داشتند اما در مورد انتخاب های پیچیده تر، افرادی که زیاد مساله را تجزیه و تحلیل نکرده بودند، راضی تر به نظر می رسیدند. بنابراین از بررسی ها این گونه استنباط شد که حداقل در مورد تصمیم های پیچیده یی مانند انتخاب ماشین یا خانه، غریزه افراد ابزار بهتری برای تصمیم گیری است.
البته محققان هنوز روی این مساله کار می کنند که چرا این فرآیند ناخودآگاه تا این حد موفق و کارآمد است؟ ولی آنچه مشخص است اینکه توانایی بخش خودآگاه مغز ما، برای پردازش اطلاعات در یک لحظه، تقریباً محدود است و در نتیجه مغز ما در تصمیم گیری های پیچیده نمی تواند یک دید کلی نسبت به مساله پیدا کند.
این نتایج علاوه بر این، با تحقیقات روانشناسی ۱۵ ساله گذشته نیز همخوانی دارد. این تحقیقات روانشناسی بیانگر این است که بخش ناخودآگاه ذهن ما اهمیتی به مراتب بیشتر از تصور ما دارد. یا این طور که پروفسور «دانیل کانمان» عضو مرکز تحقیقاتی دانشگاه پرینستون ایالات متحده می گوید؛ «حجم زیادی از فرآیندهای پیچیده، بدون آنکه ما متوجه شویم، در ذهنمان اتفاق می افتد.»
این آزمایش ها علاوه بر جذابیتشان ممکن است به کار توجیه بعضی از پدیده های اطرافمان هم بیایند. به طور مثال اینکه چطور پزشک ها یا آتش نشان ها می توانند برخی اوقات در شرایط اضطراری تصمیم های به ظاهر بی حساب و کتاب بگیرند که از قضا، کاملاً درست و حساب شده هم از آب درمی آید.
این افراد براساس تجربه های خود، معمولاً اطلاعات بسیاری دارند اما مجبور هم نیستند که برای تصمیم گیری دقیق، به صورت خودآگاه اطلاعات شان را بررسی و تجزیه و تحلیل کنند.
البته این نظریه به آن معنی هم نیست که اکتفا کردن به جرقه های ناگهانی در ذهن ما، همواره راه حل مناسب و صحیحی است زیرا برای تصمیم گیری حتماً به مجموعه یی از اطلاعات مهم در مورد آن مساله نیاز داریم. به خصوص اینکه هنگام تصمیم گیری هایی که روی زندگی تاثیرهای کلان و مهمی می گذارند (مانند انتخاب شغل و انتخاب همسر) بررسی جوانب قضیه و بررسی کامل همه گزینه های ممکن، امری ضروری است. بنابراین، بهترین توصیه احتمالاً این جمله پروفسور کانمان است که می گوید؛ به افراد توصیه نمی کنم که بدون فراهم کردن فهرست، ماشین یا خانه بخرند. ابتدا یک فهرست از گزینه ها و عوامل را مشخص کنید، سپس کمی به آن بیندیشید و بعد تصمیم گیری را به فردا موکول کنید.
ترجمه؛ علیرضا ضیایی
www.nature.com
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید