تئاتر به روایت اهالی «مرغابی وحشی»

کارگردان «مرغابی وحشی» معتقد است: محدودشدن فضای ممیزی طی دو، سه سال اخیر بسیاری از هنرمندان تئاتر را به سمت متون خارجی سوق داده است. «نادر برهانی مرند»، دراماتورژ و کارگردان که این روزها نمایش «مرغابی وحشی» را در تالار چهارسو به صحنه آورده است، با بیان این مطلب گفت: محدویت های موجود باعث شده است، بسیاری از نویسندگان اقبال اجرای آثار خود را پیدا نکنند. درحالی که هنرمندان تئاتر و به ویژه نمایش نامه نویسان با هوشمندی تمام، شرایط موجود را درک می کنند و به خوبی می توانند خود را با این شرایط تطبیق بدهند.
بنابراین نگرانی بخش نظارت تا حدی بیهوده است چراکه این نگرانی نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه خود، مشکلاتی را اضافه می کند. «برهانی مرند» که از دوسال پیش علاقه مند است نمایش جدیدش «داستان های شگفت واقعی» را اجرا کند، خاطرنشان کرد: از آن جاکه شرایط اجرای این متن فعلا میسر نیست یا باید از کار تئاتر کناره گیری می کردم و یا اثری را انتخاب می کردم که کم ترین مشکل را داشته باشد و به همین دلیل بود که دو نمایشنامه «مرگ فروشنده» و «مرغابی وحشی» را انتخاب کردم که هر دو متن های بسیار سختی بودند که با اجرای آن ها بسیار آموختم.
«نادر برهانی مرند» درباره تغییرات «مرغابی وحشی» برای اجرای عمومی نیزگفت: به عنوان اولین تغییر نمایشنامه را خلاصه کردیم چراکه طولانی بودن متن «هنریک ایبسن» خارج از تحمل و حوصله تماشاگر است. در کنار این تغییر، شبکه ارتباطی کاراکترها و وجه اسطوره ای آن را که مورد پسند تماشاگر امروز نیست، تغییر دادیم و این تغییرات به ریزه کاری های فراوانی نیاز داشت، ضمن این که زبان نمایشنامه اصلی را نیز تغییر دادیم به این معنی که دیالوگ ها را بازنویسی کردیم و در کنار آن روایت یا ساختار نمایش را هم تغییر دادیم.
این کارگردانی تئاتر که با اجرای نمایش «مرغابی وحشی» سالن چهارسو تئاترشهر را بازگشایی کرده است در ارزیابی شرایط جدید این سالن به ایسنا گفت: به دور از انصاف است که نگوییم سالن به لحاظ فضا، شرایط بهتری پیدا کرده است و تماشاگر در شرایط مطلوب تری کار را می بیند. اما آن چه نگران کننده است سیستم جدید مرکز هنرهای نمایشی است که کارگردان را در مقام تهیه کننده قرار می دهد.
او توضیح داد: سنت جدید مرکز هنرهای نمایشی که تامین تمام هزینه ها را بر عهده کارگردان گذاشته بسیار نادرست و غیرکارشناسی است که در آینده مشکلات فراوانی پدید می آورد. کارگردان «مرگ فروشنده» و «تیغ کهنه» در تشریح مشکلات این سیستم توضیح داد: در این سیستم تنها سالن نمایش و دو اپراتور را به ما ارایه می کنند و تهیه تمام موارد به عهده کارگردان است که این شیوه برای کارگردان هایی همچون من که هنوز رقم قرارداد خود را نمی دانم و ناچارم هزینه های سرسام آوری را متحمل شوم، بسیار مشکل ساز است.
به باور او تناقض های موجود در این شیوه اصناف گوناگون تئاتر را به جان یکدیگر می اندازد و معتقد است: ایده آل ترین شکل این شیوه ایجاد تئاتر خصوصی بود، اما در این شکل نیم بند که شرایط آن بسیار مبهم است و تصور می کنم همچون دیگر طرح های شتاب زده اینچنینی در میان راه منتفی شود.
«کاظم هژیرآزاد»، بازیگر نقش «هاکون ورل» نیز درباره همکاری اش با گروه تئاتر «معاصر» در اجرای نمایش «مرغابی وحشی» گفت: پیش از این علاقه مند به همکاری با آنان بودم که خوشبختانه این همکاری میسر شد. زمانی که نقش کوچکی در این نمایش به من پیشنهاد شد، پذیرفتم چراکه کوچک و بزرگ بودن نقش برای من اهمیتی ندارد و آن چه مهم است، برقراری ارتباط با تماشاگر است. «کاظم هژیرآزاد» در ادامه درباره مواجهه اش با این متن «ایبسن» گفت: پیش از این در نمایش «دشمن مردم» و «خانه عروسک» کار کرده بودم، اما با متن «مرغابی وحشی» نتوانستم به خوبی ارتباط برقرار کنم با این حال من برای «مرغابی وحشی» نیامدم که اگر مرغابی اهلی هم بود، می آمدم زیرا برای من همکاری با یک گروه جوان و پویای تئاتر برقراری ارتباط نزدیک با تماشاگر مهم بود و همکاری با این گروه را یکی از افتخارات کاری خود می دانم. او با اشاره به حضورش در گروه تئاتر «آناهیتا» و همکاری با هنرمندانی همچون مصطفی و مهین اسکویی ادامه داد: آن زمان ما هم جوان بودیم و مشکلات جوانان امروز تئاتری را داشتیم.
هنرمندانی همانند «مصطفی اسکویی» جایی در تئاتر نداشتند و کارهایشان مدام رد می شد، اما شرایط درحال گذار بود و امروز هم چنین است. او که سابقه همکاری با کارگردان های گوناگون تئاتری را دارد درباره عدم حضور تعدادی از این کارگردان ها در شرایط فعلی تئاتر هم گفت: همیشه با تغییر شرایط، ناگزیر عده ای کنار می روند، اما در هر حال این شرایط هم تغییر می کند و ثابت نخواهد ماند.
او در پایان سخنان خود با تاکید بر لزوم پایبندی به اخلاق حرفه ای تئاتر خاطرنشان کرد: «مصطفی اسکویی» به ما آموخت که خودخواهی هایمان را کنار بگذاریم متاسفانه در جریان روزمرگی های و حضور در سینما و تلویزیون دچار مسایلی شده ایم که قدری اخلاق حرفه ای را فراموش کرده ایم. اما اگر هدف ما تئاتر باشد جز با پاکی روح افراد سروسامان نمی گیرد.
«ایوب آقاخانی» هم پس از ۵ سال دوری از بازیگری تئاتر با ایفای نقش «گرگرز ورل» بار دیگر به این عرصه بازگشته گفت: سال ۷۴ که گروه تئاتر «پوشه» را راه اندازی کردم، در تمام کارهای این گروه بازی کردم و پس از آن هم در گروه تئاتر معاصر در نمایش هایی همانند «پاییز» به ایفای نقش پرداختم، اما پس از مدتی حس کردم، هدف نهایی من نویسندگی و پس از آن کارگردانی است و دوست داشتم. شناسه نام من نمایشنامه نویس و بعد کارگردان باشد، با این حال بازیگری برای من وسوسه ای است که فراموشش نمی کنم و هر زمان که شرایط مناسبی فراهم شود در این شاخه از تئاتر هم کار خواهم کرد. وی ادامه داد: هرچند متن اصلی «مرغابی وحشی» را به دلیل ضعف هایی که داشت، دوست نداشتم اما در متن بازنویسی شده روح هنرمندانه ای جاری بود که آن را به کار جذابی تبدیل کرده است و با توجه به اطمینانی که به نادر برهانی مرند و کارهای او داشتم، پیشنهاد بازی در این نمایش را پذیرفتم. نویسنده و کارگردان "زمین مقدس" با اشاره به دشواری های اجرای تئاتر به ایسنا گفت: در شرایط تئاتر ما، نویسنده فرسایش غریبی را تجربه می کند و کارگردان نیز دوندگی های مضحکی پیش رو دارد، اما بازیگران علی رغم تمام مشکلات، لذت بیشتری از تئاتر می برند.

کاظم هژیرآزاد

منبع : روزنامه ابتکار