معرکه انتخابات در آسیای مرکزی

همزمان با به استقلال رسیدن کشور های آسیای مرکزی آنان بنیاد جامعه دموکراتیک را یکی از اهداف ویژه خود قرار دادند و برگزاری انتخابات و همه پرسی ها یکی از راه های اصلی رسیدن به این هدف بودند. ولی به تائید اغلب کارشناسان و اهل نظر، طی ۱۶ سال استقلال آنها متأسفانه هنوز در این کشورها انتخابات آزاد، دموکراتیک، شفاف و منصفانه صورت نگرفته است. رئیس حزب کمونیست قزاقستان «عبادالدین» که درسالهای اول کسب استقلال کشورش، رئیس پارلمان کشور و بعد نامزد در انتخابات ریاست جمهوری بود با تکیه بر تجربه قزاقستان می گوید که: به گزارش ایراس نه تنها در قزاقستان انتخابات آزاد و عادلانه صورت نگرفته است بلکه این داستان در همه منطقه آسیای مرکزی قابل رؤیت است و به همین خاطر، چه انتخابات پارلمانی و چه ریاست جمهوری در کل کشورهای منطقه مشابه هم بوده اند.
به عقیده وی به عنوان رئیس حزب کمونیست قزاقستان مهمترین شباهت انتخابات این است که این معرکه ها تحت نظارت و ریاست نفر اول کشور یعنی رئیس جمهور صورت می گیرد. این برخورد حاکمیت با انتخابات که یکی از پایه های دموکراتیک است، به عقیده اهل نظر میراثی از دوران شوروی است که تا به حال علی رغم فروپاشی شوروی و دستیابی این کشور ها به استقلال هنوز ادامه دارد ، یعنی همه کار باید زیر نظر و تحت رهبری به اصطلاح خردمندان حزب یا دبیر کل صورت بگیرد و در شرایط فعلی این فرد خردمند در کشورهای پسا شوروی ، روسای جمهوری هستند.
ولی تفاوت انتخابات دوران شوروی با انتخابات دوران استقلال یافتن این کشور ها و اعلان جامعه دموکراتیک در چیست ؟ کارشناسان این انتخابات را نیز همسان یکدیگر می دانند یعنی هدف و مقصد آنان یکی است که آن نه بیانگر خواسته ها و رای مردم بلکه خدمت به گروه سروران یا شخص الاحده است. فقط تفاوت در ساختار انتخابات است. یعنی انتخابات دوران شوروی، انتخابات بدون انتخاب بود و مردم به یک نفر رأی می دادند، در انتخابات به اصطلاح آزاد و دموکراتیک کشور های قانونمدار آسیای مرکزی، شکل انتخابات وجود دارد. ولی این نوع انتخابات مورد تأیید کارشناسان نیست و به اصطلاح به جای شما انتخاب می کنند و یا نتیجه انتخاب شما را به سود خویش انجام می دهند. از جمله در انتخابات اخیر پارلمان قزاقستان که حزب حاکم «نوراتن» صاحب همه کرسی های پارلمان شد.
لیوبامیرکالی، نماینده سازمان امنیت و همکاری اروپا ابراز داشت که جریان شمارش رای ها را بیش از ۴۰ درصد ناظران این سازمان بسیار بد ارزیابی کردند. ولی آیا انتخابات کشورهای منطقه با یکدیگر تفاوت دارند ؟ اندری جیباتریف، کارشناس سیاسی و «رئیس مرکز اطلاعات و تحلیل آلترناتیو» در این رابطه می گوید: هر چند همه این انتخابات تحت نظر حاکمیت است، ولی طبیعی است که تا حدودی آنان با یکدیگر تفاوت هایی دارند. زیرا کشور های منطقه دارای سطح گوناگون معرفت سیاسی اند و این سیاست شناس وضع موجود در قرقیزستان و ازبکستان را مثال می آورد و می گوید: در قرقیزستان تا اندازه ای آزادی این انتخابات تحت تأثیر سازمان های مردمی و غیر دولتی مشاهده می شود که قادرند تا حدودی این جو آزاد را در انتخابات ایجاد کنند، البته لازم به ذکر است که تا حد کمی این توانایی را دارند ولی به هر حال قدرت اجرایی دارند . ولی وضع در ازبکستان کاملا به گونه ای دیگر است و در این کشور انتخابات کاملاً زیر نظر و تحت تأثیر حکومت قرار دارد و آن را نمی توان اشتباه انتخاباتی نامید.
به گفته سر دبیر مجله «میر یورازی»، ادوارد پالیتیف، این انتخابات قالبی و از پیش ساختگی اند و صحنه تئاتر را به رهبری یک کارگردان به یاد می آورند، حال این سؤال به ذهن خطور می کند که آیا وجود انتخاباتی از این دست برای جوامع آسیای مرکزی ضروری است ؟ رئیس حزب کمونیست قزاقستان چنین انتخاباتی را برای جوامع آسیای مرکزی غیر ضروری و اقدامی بیهوده می داند. وی طرفدار یک شاه قانونی است تا خود او اعضای کابینه دولت و حکومت را تعیین کند. ولی اغلب سیاستمداران این کشورها، برگزاری این گونه انتخابات را با وجود کمبود های زیادشان برای این کشورها امری ضروری می شمارند. برخی ازصاحب نظران منطقه تأثیر حاکمیت و ریاست جمهوری را در روند انتخابات مثبت ارزیابی می کنند و بر تداوم اقدامات آنان تأکید می کنند. و این تشکیل احزاب حکومت گرا در منطقه است. چنین احزابی در کل کشور های منطقه از جمله در قزاقستان و تاجیکستان تشکیل شده اند. قربان بیک باقی اف، رئیس جمهور قرقیزستان چنین حزبی را به نام «اغژال» تأسیس کرد. در ازبکستان نیز چنین است که همه احزاب سیاسی کشور به اصطلاح حکومت گرایند و از رئیس جمهور اسلام کریم اف طرفداری می کنند. ولی چه باید کرد که انتخابات در کشور های آسیای مرکزی به اندازه ای با معیار های بین المللی مطابقت نمایند و به اصطلاح انتخابات حقیقی شوند ؟ عبدالدین رئیس حزب کمونیست قزاقستان، تأکید می کند که در این رابطه مهمترین شرط این است که باید در هیأت کمیسیون و گروه های انتخاباتی، نمایندگان همه احزاب شامل شوند. پاره ای از دست اندرکاران امور سیاسی بر این باورند که وارد کردن نمایندگان مخالفین به کمیسیون انتخاباتی گامی تازه در راه برگزاری انتخابات آزاد و دموکراتیک خواهند بود. به علاوه مهمترین شرط این است که مهلت ریاست جمهوری در کشور های منطقه نه تا ابد و مادام العمر بلکه دقیق باشد و رؤسای کشور ها باید بعد از اتمام دوره ریاست جمهوری خود جای خود را به دیگر داوطلبان بدهند و جانبداری خود را از دموکراسی ثابت سازند.

منبع : روزنامه ابرار