تنها در میان جمع

▪ بچه های ابدی
▪ نویسنده فیلمنامه و کارگردان: پوران درخشنده
▪ بازیگران: شهاب حسینی، الهام حمیدی، پانته آ بهرام و علی احمدی فر
● خلاصه داستان: نگار در آستانه ازدواج با ایمان متوجه می شود که او در زندگی اش، تعهدی نسبت به برادرش (که یک نوجوان مبتلا به «سندروم داون» است) دارد.
این مسأله مشکلاتی را در خانواده های آنها به وجود می آورد....
پوران درخشنده، در میانه دهه ۶۰، با فیلمهایش بخشی از سینمای اجتماعی و خانوادگی را به جامعه و مخاطبان سینمای ایران پیوند زد که پرداختن به مسایل و مشکلات نوجوانان و خانواده ها، محور برخی از آنها بود.
«رابطه» و «پرنده کوچک خوشبختی» که دو شخصیت (علیرضا رضائیان و عطیه معصومی) معلول جسمی، قهرمان آنها بودند، از جمله آثاری بودند که ۲۰ سال پیش جلو دوربین این کارگردان رفتند و به واسطه پرداخت لطیف و شاعرانه روایتشان در قالب ملودرامهای داستانی، هنوز هم از ذهن بسیاری از تماشاگران این فیلمها پاک نشده اند.
شخصیتهای این دو فیلم که داستان زندگی خودشان را در فیلمهای پوران درخشنده بازی می کردند، به واسطه طرح مسایل انسانی و تقابل با شرایط اجتماعی و خانوادگی به سادگی احساس و فکر مخاطبان را به خودشان مشغول کردند و ماندگار شدند.
حالا پس از گذشت دو دهه از تجربیات فیلمسازی این کارگردان، سومین قسمت از سه گانه نوجوانان معلول جسمی با عنوان «بچه های ابدی» در حال اکران است. در این فیلم هم یک شخصیت واقعی، زندگی خودش را مرکز داستان فیلم درخشنده بازی می کند.
درگیری اولیه داستان «بچه های ابدی» در گستره ای خانوادگی اتفاق می افتد و به واسطه این چالش ابتدایی، شخصیت قهرمان فیلم به تماشاگر و داستان معرفی می شود. در واقع ازدواج نگار و ایمان بهانه ای است که علی به ما شناسانده شود. پس از شناسایی و معرفی فضا و موقعیت در سطح روابط خانوادگی، قهرمان و مشکلاتش از خانواده بیرون می آیند. «علی» به واسطه درگیری که در خانواده روی می دهد، خودش را به ما معرفی می کند و هر چه بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، داستان ازدواج نگار و ایمان را بیشتر به حاشیه می راند و خودش را بیشتر مطرح می کند.
فیلم پس از پرداخت چالشهای میان خانواده و قهرمان فیلم او را در رأس رویدادها قرار می دهد و علی به عنوان یک انسان، با مشکلات و چالشهای مربوط به شخصیتش به محور روایت داستان تبدیل می شود. از این به بعد تماشاگر با قهرمان تنها می ماند و مشکلات و زندگی خصوصی او را به طور خاص مورد توجه قرار می دهد و با آنها درگیر می شود.
پس از خانواده، نوبت آن می رسد که در مرحله بعدی، جامعه نیز به عنوان یک ضد قهرمان بزرگ دیگر وارد حوزه چالش آفرینی داستان فیلم شود.
آشنایی علی با ماهی (پانته آ بهرام) مقدمات چالشی دیگر را بین او و اجتماع فراهم می کند. درخشنده با خلاصه کردن بی رحمی جامعه در مبارزه میان ماهی و شوهرش - و در مقابل علی- بی رحمی اجتماع مورد انتقادش را در مقابل سادگی و محبت انسانی یک نوجوان کم توان قرار می دهد و بیشترین وجوه تحریک احساسات و انتقادات زیر متنی اش را مطرح می کند.
در واقع «بچه های ابدی» نمایش بی رحمی جامعه نسبت به انسانهایی است که به نوعی ارتباط معمولشان را با اجتماع از دست داده اند. در این گستره، خانواده هم جزیی از اجتماع مفروض قرار گرفته و همان بی رحمیها را در سطحی کمرنگ تر بر این دسته از انسانها اعمال می کند. اما تقریباً از اواخر پرده دوم داستان، درگیری و چالش انسان قهرمان فیلم با جامعه آغاز می شود و رویدادها و حوادث بعدی را به دنبال می آورد.
زاویه دید کارگردان در فیلم به نوعی است که انگار از پشت سر قهرمانش قصد نمایش زشتیها و رفتارهای غیر انسانی را در مقابل خصایل پاک و ذاتی یک انسان دارد.
این نگاه در «بچه های ابدی» به گونه ای کاملاً محسوس، پر رنگ تر و منتقدانه تر از دو فیلم مشابه دیگر درخشنده است. در «بچه های ابدی» جامعه، قهرمان داستان را با شقاوت و بی رحمی تمام مورد سوء استفاده قرار می دهد و حتی تا مرز نابودی پیش می برد.
تماشاگر فیلم نیز علاوه بر درگیر شدن با ماجراها و رویدادهای داستان به واسطه همذات پنداری با قهرمان فیلم، با او همراه می شود و روایت فیلم و داستان آن را دنبال می کند. درخشنده با پرداخت مناسب داستان بعد از رسیدن به این همراهی، حالا می تواند دیدگاه خودش را در حمایت از شخصیتهای پاک مورد نظر و جامعه مورد انتقادش ارایه کند و در معرض دید تماشاگر قرار دهد.
«بچه های ابدی» مضامین و موضوعات جدیدی را مطرح نمی کند و حتی در برخی فصول، درگیر کلیشه ها و قالبهای تکراری این گونه آثار می شود، اما لحن و پرداخت لطیف و دلنشین و روایت ساده آدمهای پاک مورد توجهش مؤلفه های مناسبی برای جلب توجه مخاطبان عام سینما هستند.
فیلم «پوران درخشنده» فیلم ساده و لطیفی است که احساسات تماشاگر را با خود همراه می کند و از این منظر در ادامه دو اثر مشابه قبلی درخشنده یک کار موفق خانوادگی - اجتماعی دیگر در کارنامه او محسوب می شود.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس