پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


نوین سازی صنایع کوچک در ایران


نوین سازی صنایع کوچک در ایران
شاخصهای ارزیابی شاخصهای ارزیابی نوین سازی واحدهای صنعتی کوچک را می توان به شاخصهای فنی و اقتصادی تقسیم کرد که مهمترین ویژگیهای آن به شرح ذیل است (وپا، ۱۹۹۳، ص ۲۰۰):
الف) شاخصهای فنی:
۱) جایگزینی و تعویض ماشین آلات و تجهیزات فرسوده با مدلهای جدید و مدرن تر؛
۲) حمل و نقل و جابجایی بهتر مواد؛
۳) کنترل موجودی دقیق شرکت؛
۴) برخورداری از مدیریت صحیح؛
۵) برخورداری از حداقل یک سوم نیروی انسانی تحصیلکرده فوق دیپلم به بالا؛
۶) برخورداری از روند طراحی و تولید و خط مکانیزه تولید مهندسی؛
۷) در طول ۵ سال گذشته، حداقل یک بار تغییر در فناوری سخت افزار و نرم افزار واحدهای تولیدی ایجاد شده باشد؛
۸) برخورداری شرکت از فناوری پیشرفته بازاریابی برای معرفی و فروش محصولات؛
۹) ارائه خدمات بعد از فروش.
ب) شاخصهای مهم اقتصادی:
۱) افزایش میزان فروش؛
۲) افزایش ظرفیت تولید با قیمت تمام شده کمتر؛
۳) افــــــــزایش در سرعت برگشت سرمایه گذاری ها؛
۴) صادرات محصولات به خارج؛
۵) تنوع در محصولات تولیدی؛
۶) برخورداری شرکت از قیمت قابل رقابت در بازارهای داخلی و خارجی؛
۷) بهرهوری بالای عوامل تولید. بررسی وضعیت مدرن بودن صنایع کوچک برپایه آخرین آمار دردسترس، تعداد واحدهای تولیدی صنعتی کوچک (۴۹ - ۱۰ نفر کارکن)، در سال ۱۳۷۹، ۸۴۲۶ واحد تولیدی است (مرکز آمار ایران، ۱۳۸۰).
متوسط برخورداری از شاخصهای نوین سازی در صنایع ماشین آلات، تجهیزات ومحصولات فلزی، صنایع شیمیایی و صنایع نساجی، پوشاک و چرم به ترتیب بیشتر از صنایع دیگر بوده است.
صنایع چوب و محصولات چوبی و صنایع کاغذ، مقوا، چاپ و صحافی کمتر از شاخصهای نوین سازی برخوردار بوده اند. ضمناً در بین ۱۴ شاخص موردمطالعه، افزایش میزان فروش در طول ۵ سال گذشته، تنوع محصولات، برگزاری دوره های آموزشی، روشهای مدرن بازاریابی، برخورداری از واحد مکانیزه تولید وجایگزینی ماشین آلات، بیشتر از سایر شاخصها موردتوجه صنایع کوچک بوده است و صادرات محصولات (به عنوان یکی از شاخصهای مدرن بودن) چندان موردتوجه آنها نبوده است.
تفکیک واحدهای صنعتی کوچک به مدرن و غیرمدرن در این بخش از تحقیق، با استفاده از اطلاعات به دست آمده از ۱۴ شاخص مدرن بودن ۱۰۰ واحد صنعتی کوچک موردمطالعه، آنها را به صنایع مدرن و غیرمدرن طبقه بندی می کنیم. در اینجا باید پرسید آیا شاخصهای ۱۴گانه موردمطالعه تاثیر یکسانی در مدرن بودن واحد تولیدی دارند؟
از آنجا که وزن دادن به هرکدام از شاخصهای ۱۴گانه مدرن بودن صنایع از لحاظ تاثیری که در مدرن سازی صنایع دارند، دارای مبنای علمی و فنی، تجربی نیست، لذا پس از مشورت با کارشناسان و استادان مجرب اقتصاد صنعتی، تصمیم بر آن شد که وزن مساوی به شاخصهای ۱۴گانه داده شود و تاثیر هرکدام از آنها در مدرن سازی واحدهای تولیدی یکسان تلقی گردد.
همچنین تصمیم گرفته شد که واحدهای تولیدی که حداقل از شاخصهای مدرن بودن موردمطالعه (حداقل ۹ شاخص) را رعایت کرده اند، به عنوان واحدهای تولیدی نسبتاً مدرن و واحدهای تولیدی که کمتر ازشاخصهای مدرن بودن(کمتر از ۹ شاخص) را رعایت نکرده اند به عنوان واحد تولیدی نسبتاً غیرمدرن تلقی شود. طبق ضابطه فوق، از ۱۰۰ واحد تولیدی موردمطالعه، ۳۴ واحد تولیدی صنعتی کوچک نسبتاً مدرن و ۶۶ واحد تولیدی نسبتاً غیرمدرن بودند.
موانع و مشکلات نوین سازی بدون شک نوین سازی واحدهای تولیدی صنعتی کشور هم به نفع صاحبان واحدهای تولیدی است و هم یکی از راههای توسعه صنعتی در کشور است. زیرا از یک طرف صاحبان واحدهای تولیدی با نوین سازی واحد تولیدی خود قادر به تولید محصولات با کیفیت بالا و با قیمت نسبتاً مناسب و قابل رقابت با محصولات مشابه داخلی و خارجی هستند.
ازطرف دیگر، یکی از شاخصهای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، تغییر در مبانی علمی وفنی تولید به منظور تغییر ساختار تولیدی کشور از حالت سنتی به مدرن است (عظیمی، ۱۳۷۱، ص ۲۱) و این امر با نوین سازی صنایع تحقق می یابد. از ۱۰۰ واحد تولیدی صنعتی کوچک موردمطالعه، ۸۱ واحد تولیدی کمبود سرمایه، ۶۱ واحد تولیدی کمبود نیروی انسانی متخصص و ماهر، ۸۲ واحد تولیدی عدم برخورداری از حمایتهای دولت و ۷۹ واحد تولیدی کمبود اطلاعات از فناوری های جدید را از موانع و مشکلات نوین سازی واحدهای تولیدی صنعتی کوچک مطرح کرده اند.
نتیجه گیری باید توجه داشت که نوین ســازی صنایع (به خصوص واحدهای صنعتی کوچک)، یک فرایند جمعی است که در آن تمام کشور باید مداخله و مشارکت داشته باشد و کلیه فعالیتهای صنعتی را دربرگیرد. نوین سازی باید همچنین تمام جنبه ها و ابعاد مختلف صنعت مانند مدیریت، بازارها، اعتبار مالی و روابط کاری و همین طور تولید وفرایند تولید را موردتوجه داشته باشد.
نوین سازی فقط زمانــــی موفقیت آمیز خواهدبود که مدیران و صاحبان واحدهای تولیدی کاملاً دارای انگیزه باشند و مدرنیزاسیون را به عنــــــوان یک نیاز اجتناب ناپذیر جهت ادامه فعالیت تولیدی خود و افزایش سودآوری تلقی کنند و مسئولان صنعتی و برنامه ریزان اقتصادی کشور نیز باید به این موضوع توجه کنند که یکی از الزامات توسعه و پیشرفت صنعتی کشور، نوسازی صنایع کوچک و بزرگ است و سیاستها و برنامه ریزیهای کلان نیز باید در این راستا باشد.
در گذشته از نوسازی صنایع این تلقی وجود داشت که تعویض ماشین آلات فرسوده و جایگزینی آنها توسط ماشین آلات مدرن تر به نوسازی آنها منجر می شود. اما امروزه چنین برداشت محض از نوسازی صنایع به هیچ وجه موردتایید کارشناسان و متخصصان صنعتی و اقتصادی نیست. بلکه باید نوسازی صنایع را از دو بعد فنی و اقتصادی مدنظر قرار داد:
الف) در بعد فنی:
۱ـ جایگزینی و تعویض ماشین آلات و تجهیزات فرسوده با مدلهای جدید و مدرن تر؛
۲) برخورداری از سیستم حمل و نقل و جابجایی بهتر مواداولیه؛
۳) کنترل موجودیهای دقیق شرکت؛
۴) برخورداری از مدیریت صحیح و پیشرفته برای اداره واحد تولیدی؛
۵) بکارگیری نیروهای دانش آموخته در واحد تولیدی؛
۶) برخورداری از خط مکانیزه تولید در فرایند تولید؛
۷) استفاده مداوم از فناوری پیشرفته اطلاعات و همچنین فناوری ارتبــاطات (سخت افزار، نرم افزار و مغزافزار) جهت بهبود کیفیت تولید و افزایش مهارتهای لازم در فرایند تولید و ارائه محصولات به بازار.
ب) در بعد اقتصادی:
۱) برخورداری شرکت از فناوری پیشرفته بازاریابی برای معرفی و فروش محصولات؛
۲) افزایش میزان فروش؛
۳) افزایش ظرفیت تولید و قیمت تمام شده کمتر؛
۴) افــــــــزایش در سرعت برگشت سرمایه گذاری ها؛
۵) صادرات محصولات به خارج؛
۶) تنوع در محصولات تولیدی؛
۷) برخورداری شرکت از قیمت قابل رقابت در بازارهای داخلی و خارجی؛
۸) ارتقای بهره وری عوامل تولید. بنابراین، مدیران هر واحد تولیدی صنعتی باید توجه به اقدامات فوق را به عنوان یک اصل و قاعده اساسی به منظور توسعه و گسترش واحد تولیدی خود تلقی کنند و راهکارهای علمی و تجربی نائل شدن به آنها را موردتوجه قرار دهند.
دولت نیز می تواند با اعطای انواع تسهیلات مالی، فنی، اطلاعاتی، آموزشی و مشورتی در تشویق و تسریع نوسازی صنایع کشور موثر باشد و بدین طریق ضمن شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی کشور، از شکنندگی و ورشکستگی صنایع کوچک جلوگیری کند و زمینه های رشد و گسترش بخش صنعت را در کشور فراهم سازد.
دکتر محمد مولایی

پی نوشتها:
۱- طرح تحقیقاتی تحت عنوان راهکارهای توسعه صنایع کوچک مدرن، در سال ۱۳۸۲ در جهاد دانشگاهی تربیت مدرس توسط نویسنده این مقاله به اجرا درآمده و برخی از نتایج آن در این مقاله ارائه شده است.
۲ - جهت مطالعه مراحل نمونه گیری آماری و محتوای سوالات پرسشنامه، به طرح تحقیقاتی راهکارهای توسعه صنایع مدرن در کشور که با همکاری جهاد دانشگاهی تربیت مدرس توسط نویسنده این مقاله به اجرا درآمده است، رجوع شود.
منبع : پایگاه اطلاعات صنعتی ایران


همچنین مشاهده کنید