همه بضاعت فجر

دورنمای سینمای ایران در جشنواره بیست و ششم فیلم فجر چندان چشم نواز نیست. از نسل اول فیلمسازان ایرانی که همواره حضورشان رونق بخش جشنواره فیلم فجر در تمام دوره ها بوده تنها بهمن فرمان آرا حاضر است که فیلمش هم راهی به بخش های بین المللی پیدا نکرده و تنها در بخش سینمای ایران حاضر است. در این میان محمدرضا اصلانی هم البته حاضر است که بعد از یک دوری ۳۰ ساله به جمع فیلمسازان پیوسته و با دومین فیلمش به جشنواره آمده است. از نسل میانه و در غیاب فیلمسازانی چون ابراهیم حاتمی کیا، احمدرضا درویش و رخشان بنی اعتماد؛ رسول صدرعاملی، مجید مجیدی و کمال تبریزی حاضر هستند که اتفاقاً بیشترین امیدواری ها به ساخته های جدید آنها است. اما بیشترین میزان حضور را به شیوه سال های اخیر جشنواره فجر، فیلمسازان نسل جدید دارند. از رضا میرکریمی که مهم ترین نماینده این گروه است تا سامان مقدم و مانی حقیقی و پریسا بخت آور و بهنام بهزادی. بیشترین امیدواری به این گروه است تا بلکه نام جدیدی به امیدواری های فجر اضافه شود. هرچه باشد بضاعت فجر در تمام این سال ها تحلیل رفته است.
● آتش سبز
▪ کارگردان؛ محمدرضا اصلانی
▪ بازیگران؛ عزت الله انتظامی، فرخ نعمتی، آهو خردمند، مهتاب کرامتی، مهدی احمدی، پگاه آهنگرانی محمدرضا اصلانی به واسطه همان یک فیلم خاص «شطرنج باد» و ساخته های متفاوتش در زمینه سینمای مستند و نیز نقشش در جهت دهی به مسیر کار فیلمسازان جوان تجربه گرای این سال ها نام شناخته شده یی در سینمای ایران است که حضورش با این فیلم در جشنواره فجر به عنوان یکی از اتفاقات محسوب می شود. آتش سبز علاوه بر کنجکاوی های مربوط به تماشای حاصل کار سازنده اش به خاطر نکات دیگری هم مشتاقان زیادی را برای تماشا دارد. ترکیب بازیگران فیلم از عزت الله انتظامی گرفته تا مهتاب کرامتی و پگاه آهنگرانی و نیز داستان خاص و فضای نیمه سوررئالش که ظاهراً یادآور نوع سینمای فراموش شده اواخر دهه شصت است و ظاهراً با شعارهای مدیران سینمایی درباره «سینمای ملی» منطبق، همگی بر کنجکاوی ها نسبت به تماشای این فیلم افزوده و انتخابش برای بخش بین الملل هم بسیاری را نسبت به نتیجه کار امیدوار کرده. فیلم به واسطه اتفاقات رخ داده در زمان فیلمبرداری برای پگاه آهنگرانی و جنجال متعاقبش هم خبرساز بود. گفته می شود مضمون و داستان و حاصل به دست آمده بسیار نظر مدیران و مسوولان جشنواره را جلب کرده و احتمال برنده شدن چند جایزه هم برایش وجود دارد.
● آواز گنجشک ها
▪ کارگردان؛ مجید مجیدی
▪ بازیگران؛ رضا ناجی، مریم اکبری، شبنم اخلاقی، نشاط نظری جدی ترین و مهمترین فیلمساز همچنان محبوب و مورد حمایت مدیریت اجرایی کشور با «آواز گنجشک ها» رونق بخش جشنواره فجر امسال است و ظاهراً همه چیز هم برای یک استقبال در خور و با شکوه از آن فراهم شده است. جدیدترین فیلم مجید مجیدی که با «بید مجنون» یک دوره نزول را طی کرد قرار است سکوی پرتاب دوباره این سینماگر به بالاترین رده های افتخار در سینمای ایران باشد و آن طور که از انبوه شنیده های این روزها برمی آید این هدف به احتمال فراوان امسال محقق می شود. هیات انتخاب و معدود کسانی که فیلم را دیده اند از نتیجه کار بسیار تعریف می کنند و در مواردی حتی آن را از «بچه های آسمان» نیز بهتر می دانند. خبر حضور فیلم در بخش مسابقه برلین این شنیده ها را تقویت کرد و حالا فضا به شدت برای یک اوج گیری دوباره مجید مجیدی فراهم است؛ فیلمسازی که دیگر به داشتن وسواس و امکانات زیاد در سینمای ایران معروف شده و در همین آواز گنجشک ها یک بار در میانه های فیلمبرداری یکی از بازیگرانش را تغییر داد. او پیش از شروع فیلمبرداری به سبک مخملباف از علاقه مندان بازیگری خواست تا روزی در فرهنگسرای بهمن برای دادن تست بازیگری جمع شوند که البته به هیچ وجه هم خاطره «سلام سینما» را زنده نکرد.
● انعکاس
▪ کارگردان؛ رضا کریمی
▪ بازیگران؛ مهناز افشار، کامبیز دیرباز، حمید گودرزی، شهره قمر، بیتا سحرخیز رضا کریمی تا به حال در سینمای ایران کارنامه متوسطی از خود به جا گذاشته که تا پیش از این فیلم منحنی کارش روند نزولی را آغاز کرده بود. انعکاس قرار است تغییردهنده جهت این منحنی باشد و فعلاً انتخابش در بخش مسابقه به این هدف کمک کرده است. فیلم یک ترکیب بازیگری کنجکاوبرانگیز به علاوه چند نام شناخته شده در ترکیب عوامل سازنده دارد که تماشاگران حرفه یی را برای تماشایش کنجکاو می کند. ضمن آنکه داستان و پرداخت کلیت کار هم نوید روبه رو شدن با اثری خوش ساخت در جریان اصلی سینمای ایران را می دهد.
● استشهادی برای خدا
▪ کارگردان؛ علیرضا امینی
▪ بازیگران؛ جمشید هاشم پور، محسن طنابنده، احمد مهران فر، سروناز مستوفی، بهروز جلیلی کافی است که این شنیده را مرور کنیم تا نسبت به تماشای این فیلم علیرضا امینی مشتاق شویم؛ استشهادی برای خدا بالاترین امتیاز را در میان فیلم های متقاضی حضور در جشنواره توسط هیات انتخاب به دست آورده است. گفته می شود هر ۹ نفر عضو هیات انتخاب به حضور فیلم در بخش مسابقه رای مثبت داده اند و همین تا اینجا برای علیرضا امینی که بعد از یک شروع امیدوارکننده با «نامه های باد» به شدت یک روند نزولی را طی کرده است، اتفاق و واقعه مهمی محسوب می شود. فیلم گرچه از نظر داستان و فضا در ادامه ساخته های پیشین امینی مانند «دانه های ریز برف» و «زمان می ایستد» است اما از لحاظ شکل پرداخت و روایت چند رده از آنها بالاتر می ایستد. به جز اینها تماشای یک جمشید هاشم پور مسن و کم حرف و تنها به نقش یک سوزن بان در میانه انبوه برف می تواند جذاب باشد.
● به همین سادگی
▪ کارگردان؛ رضا میرکریمی
▪ بازیگران؛ هنگامه قاضیانی، هاله هماپور، نیره فراهانی، مهران کاشانی فیلم مدیرعامل فعلی خانه سینما و از با نفوذترین سینماگران حال حاضر کشور از معدود آثار جشنواره امسال است که از چند ماه قبل آماده نمایش بود و حضورش در جشنواره قطعی به نظر می رسد. «به همین سادگی» در کنار آثار مجیدی، کمال تبریزی و فرمان آرا و صدرعاملی رونق بخش جشنواره امسال است و جزء فیلم های پرامید این دوره محسوب می شود. فیلم پیش از این یک بار برای داوران جشن خانه سینما و تعدادی از مدیران فرهنگی-سیاسی پشت درهای بسته به نمایش درآمد و نظرات مختلفی هم برانگیخت. تعدادی آن را بهترین فیلم میرکریمی و برخی دیگر نیز آن را پایین تر از فیلم های قبلی اش دانستند. میرکریمی در «به همین سادگی» روایتگر یک داستان پرتامل و فارغ از اوج و فرود یک زوج میانسال شهری است که بیش از هر چیز روزمرگی در آن حضور چشمگیری دارد. با چنین داستان و فضایی طبیعی است که نظرات درباره اش متناقض باشد. با این همه حضورش در یکی از بخش های بین المللی جشنواره قابل پیش بینی بود. ذکر این نکته هم قابل توجه است که عباس کیارستمی با دست های خودش تیتراژ فیلم را می نویسد و ظاهراً هم فیلم را خیلی دوست دارد.
● تنها دوبار زندگی می کنیم
▪ کارگردان؛ بهنام بهزادی
▪ بازیگران؛ نگار جواهریان و...
نه نام سازنده این فیلم و نه نام سایر عواملش (به جز نگار جواهریان) هیچ کدام شناخته شده نیست اما می گویند اگر قرار است جشنواره فجر بیست و ششم کشف و پدیده یی داشته باشد، بهنام بهزادی با فیلم «تنها دو بار زندگی می کنیم» است. فیلم یک فیلمنامه بدیع دارد که روی کاغذ بسیاری را مجذوب خود کرده بود و نتیجه به دست آمده هم ظاهراً نویدبخش یک فیلمساز با استعداد است. به خاطر ساخته شدن فیلم به شکل ویدئویی هیات انتخاب آن را راهی بخش میهمان کرده اما احتمالاً در بخش نگاه اول مربوط به ساخته های اول فیلمسازان از شانس های دریافت جایزه است.
● حس پنهان
▪ کارگردان؛ مرتضی رزاق کریمی
▪ بازیگران؛ محمدرضا فروتن، مهتاب کرامتی، آتیلا پسیانی، نیوشا ضیغمی، حامد بهداد برادران رزاق کریمی میان حرفه یی های سینما نام های شناخته شده یی هستند که سال ها در زمینه هایی چون ساخت فیلم مستند و تولید آثار سینمایی فعال بوده اند. حالا یکی از برادران (؟) سرانجام نخستین فیلم بلندش را ساخته و برادر دیگر تهیه کرده و نتیجه کار هم ظاهراً آنقدر قابل قبول بوده که فیلم را راهی بخش مسابقه کند. ترکیب بازیگران فیلم و شنیده های تولید از ساخت فیلم خوش ساختی خبر می دهد که داستان جذابی دارد و بیننده را هم راضی می کند. فیلم قبل از حضور در جشنواره یک حضور در جشنواره یی ژاپنی داشته و جزء معدود آثار جریان اصلی سینمای ایران محسوب می شود که امسال به جشنواره یی رقابتی رفته اند.
● خاک آشنا
▪ کارگردان؛ بهمن فرمان آرا
▪ بازیگران؛ رضا کیانیان، بابک حمیدیان، مریم بوبانی، رویا نونهالی، بیتا فرهی، نیکو خردمند بهمن فرمان آرا
با این فیلم تنها نماینده نسل اول فیلمسازان پیش از انقلاب است که در غیاب تمام آنها قرار است به رقابت جوانان پرمدعای نسل های بعدی برود. فرمان آرا خاک آشنا را تابستان امسال با کمترین حاشیه ساخت و در آن از بازیگران مورد علاقه این سال هایش مانند رضا کیانیان و بابک حمیدیان استفاده کرد و سایر عوامل گروهش هم از همکاران همیشگی اش مانند محمود کلاری بودند. به نظر می رسد فیلم در ادامه نوع سینمای تجربه شده در «یک بوس کوچولو» باشد که بیش از هر چیز نمایش دهنده دغدغه ها و مضامین مورد علاقه فرمان آرا در زمینه های روشنفکری است. بسیاری به این فیلم سینماگر قدیمی کشور دل بسته اند تا شاید در غیاب هم نسلانش بتواند نماینده شایسته یی برای آنها در جشنواره پرحاشیه های بیست و ششم فجر باشد.
● خواب زمستانی
▪ کارگردان؛ سیامک شایقی
▪ بازیگران؛ فاطمه معتمدآریا، لادن مستوفی، پگاه آهنگرانی، شاهرخ فروتنیان، کورش تهامی، عمار تفتی، مهدی میامی، آزیتا حاجیان
سیامک شایقی به جمعی از فیلمسازان نسل میانه کشور تعلق دارد که معمولاً هر سال فیلمی در جشنواره دارند و تنها همین حضور اتفاق است و مدت هاست که دیگر فیلم متفاوت و تامل برانگیزی از این جمع فیلمساز نمی بینیم، اما امسال شایقی با فیلم پر بازیگری به جشنواره آمده است. او که سال گذشته هیات انتخاب فیلم قبلی اش را نپذیرفته بود این بار با یک طرح قدیمی که مدت ها به ساختش می اندیشید قصد تکرار خاطرات فیلم هایی چون «جهیزیه یی برای رباب» و «مادرم گیسو» را در جشنواره دارد. خواب زمستانی داستان سه خواهر از سه نسل مختلف است که هر کدام دغدغه ها و مسائل خاص خودشان را دارند. ابتدا قرار بود فاطمه معتمدآریا، لیلا حاتمی و پگاه آهنگرانی نقش این سه خواهر را ایفا کنند که بعد از انصراف قابل پیش بینی لیلا، لادن مستوفی جای او را گرفت. می گویند این فیلم شایقی در میان ساخته های سال های اخیرش فیلم بهتری است و همین کنجکاوی ها را برای تماشایش افزایش داده است.
● دایره زنگی
▪ کارگردان؛ پریسا بخت آور
▪ بازیگران؛ باران کوثری، صابر ابر، مهران مدیری، امین حیایی، نیما شاهرخ شاهی، محمدرضا شریفی نیا، گوهر خیراندیش، بهاره رهنما، امید روحانی
پیش بینی می شود این فیلم در صورت نمایش در جشنواره فجر، یکی از بیشترین تعداد بیننده ها را داشته باشد. حاشیه های پیش آمده در این دو هفته بر سر ممیزی ها و موارد اصلاحی بر کنجکاوی های قبلی که از جمع بازیگران و عوامل فیلم سرچشمه گرفته بود افزوده است و حالا «دایره زنگی» حکم فیلمی را پیدا کرده است که بر سر به دست آوردن بلیت نوبت های نمایشش در جشنواره میان تماشاگران رقابت است. این نخستین فیلم بلند پریسا بخت آور با سابقه یی از سریال سازی در تلویزیون و به صحنه بردن چند نمایش براساس فیلمنامه یی از اصغر فرهادی، همسرش، ساخته شده و در آن جمع زیادی از بازیگران چهره سال های اخیر مانند مهران مدیری، محمدرضا شریفی نیا، باران کوثری و امین حیایی بازی می کنند. فیلم بر بستر ماجراهای چند خانواده در یک ساختمان مسکونی روایتی طنزآلود از معضلات اجتماعی ایران معاصر ارائه می دهد که ظاهراً تا حدودی هم یادآور سریال های موفق سال های اخیر گروه سازنده اش هست. اینها همه به اضافه شنیده های میزان اصلاحیه های وارد شده بر فیلم همگی میزان اشتیاق به تماشای این فیلم اول را به حد نهایت رسانده است.
● دیوار
▪ کارگردان؛ محمدعلی طالبی
▪ بازیگران؛ گلشیفته فراهانی، محمد کاسبی، مهرداد صدیقیان، آزیتا حاجیان، منوچهر آذری
محمدعلی طالبی روند عجیبی را در سینمای ایران طی کرده. او که با فیلم های اولش مانند «شهر موش ها» و «خط پایان» نشانی از یک فیلمساز جریان حرفه یی و سینمای قصه گو داشت، بعد از اوج گیری نوع سینمای کیارستمی جذب آن شد و فیلم هایی چون «چکمه»، «تیک تاک» و «کیسه برنج» را ساخت. حاصل این نوع فیلمسازی گرچه چند حضور در جشنواره های خارجی و دریافت جایزه هایی بود اما باعث شد طالبی به کلی از جریان حرفه یی سینما دور بیفتد. او سال ۷۹ فیلم «تو آزادی» را ساخت که با همان فضای آثار خاص اما با بازیگر و عوامل حرفه یی قرار بود پیوند دهنده این نوع سینما باشد، اما عدم موفقیت آن فیلم نام طالبی را تا همین سال ۸۶ از سینمای ایران حذف کرد. حالا «دیوار» بیش از هر چیزی بازگشت طالبی به سینمای حرفه یی و داستان گو با بازیگران مشهور محسوب می شود؛ فیلمی که گلشیفته فراهانی را به عنوان بازیگر اصلی دارد و نامش هم ابتدا در لیست بخش مسابقه نبود و بعداً با انجام اصلاحاتی اضافه شد و همین هم بر حاشیه هایش افزوده. فیلم داستان دختری است که مجبور است برای امرار معاش کار متفاوتی مانند موتورسواری در دیوار مرگ را انجام دهد.
● شب
▪ کارگردان؛ رسول صدرعاملی
▪ بازیگران؛ عزت الله انتظامی، خسرو شکیبایی ، امین حیایی
طبع آزمایی جدید رسول صدرعاملی در زمینه سینمای مذهبی یا آنچه این سال ها به نام معناگرا نامیده می شود، ابتدا قرار بود در قالب یک سریال چند قسمتی برای تلویزیون ساخته شود اما وسواس و روند شکل گیری کار باعث شد از دل یک سریال ۱۲ قسمتی تا به حال دو فیلم بلند ساخته شود و وضعیت سایر قسمت ها هم مشخص نباشد. «شب» اولین فیلم این مجموعه است که اوایل سال قبل ساخته شد و در آن ترکیب بازیگری قابل توجهی هم کنار یکدیگر قرار گرفت. عزت الله انتظامی، امین حیایی و خسرو شکیبایی در این فیلم حضور دارند و شنیده ها از یک فیلم متفاوت حکایت می کند. این فیلم ها با مضمون زائران امام رضا(ع) و براساس اتفاقات پیش آمده برای آنها ساخته شده و در این فیلم داستان یک سرباز وظیفه که باید کلاهبرداری با سابقه را به مشهد ببرد روایت می شود. ظاهراً موفقیت این قسمت در تصمیم بعدی سازندگان برای ۳۵ میلیمتری ساختن فیلم های بعدی این مجموعه موثر بوده است.
● صد سال به این سال ها
▪ کارگردان؛ سامان مقدم
▪ بازیگران؛ فاطمه معتمدآریا، پرویز پرستویی، رضا کیانیان، نگار جواهریان، بهاره افشاری، علی قربان زاده، امیرحسین آرمان، کامیار شایان، ابراهیم آبادی
نمایش این فیلم در جشنواره فجر تا همین لحظه هم نامشخص است و نمی توان به طور قطع از حضورش در برنامه ها خبر داد، اما به هر شکل تا همین جا هم از مهم ترین آثار جشنواره محسوب می شود که نبودش هم حادثه و اتفاق است. سامان مقدم بعد از چند فیلم مورد استقبال قرار گرفته مانند «پارتی» و «مکس»، با «کافه ستاره» به سمت سینمایی حرفه یی تر و دور از مضامین تاریخ مصرف دار رفت و حاصلش تبدیل به یکی از فیلم های متفاوت دو سال اخیر شد. «صد سال به این سال ها»، ادامه روند منطقی کافه ستاره است که اینجا داستان یک خانواده بر بستر تاریخی معاصر ایران روایت می شود و در آن با نگاهی از درون وقایع مهم ایران در ۵۰ سال اخیر از جمله انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفته. همین نکات هم باعث توجه هیات انتخاب و شورای بازبینی به فیلم شده و مشکلات پیش آمده از این نکته سرچشمه می گیرد. علاوه بر همه اینها فیلم از آثار پر بازیگر امسال است که فاطمه معتمدآریا، پرویز پرستویی و رضا کیانیان را در کنار هم دارد. اگر فیلم در جشنواره باشد بی شک از آثار مهم آن خواهد بود.
● کنعان
▪ کارگردان؛ مانی حقیقی
▪ بازیگران؛ ترانه علیدوستی، محمدرضا فروتن، افسانه بایگان، حسن معجونی، بهرام رادان
این سومین فیلم بلند مانی حقیقی به کل با ساخته های قبلی اش تفاوت دارد. او این بار به سراغ سینمای حرفه یی و قصه گو با بازیگران شناخته شده رفته و شنیده ها نیز از حاصل قابل توجه به دست آمده از این رویکرد حکایت می کند. طرح فیلمنامه این فیلم را مانی حقیقی از سال ها پیش در ذهن داشت تا اینکه در زمان جشنواره بیست ودوم و پس از آشنایی با اصغر فرهادی شکل نهایی فیلمنامه به شکل گروهی آماده شد. قبل از ا ین فیلمنامه البته «چهارشنبه سوری» از این همکاری دو نفره پدید آمده بود. کار ساخت کنعان اوایل سال در دفتر هدایت فیلم آغاز شد و بعد از یک فراز و نشیب چندماهه حالا آماده نمایش است و راه یافتنش به بخش مسابقه بین الملل گمانه زنی های قبلی را درباره نتیجه حاصل تقویت می کند.
● هر شب، تنهایی
▪ کارگردان؛ رسول صدرعاملی
▪ بازیگران؛ لیلا حاتمی، حامد بهداد
دومین فیلمی که از رسول صدرعاملی امسال به جشنواره فجر آمده در واقع قسمت بعدی همان مجموعه یی است که قرار بود در چندین قسمت ساخته شود. در این قسمت قهرمانان صدرعاملی زن و شوهری جوان هستند که برای حل مشکلی به مشهد می روند و در آنجا با اتفاقات جدیدی روبه رو می شوند. ابتدا قرار بود ایفاگر نقش اصلی زن فیلم هدیه تهرانی باشد که بعد از فراز و نشیب فراوانی از جمله تغییرات در فیلمنامه با انصراف جایش را به لیلا حاتمی داد که سازندگان فیلم ظاهراً از نتیجه به دست آمده ناشی از این جایگزینی راضی هستند. بعد از تغییرات صورت گرفته در نحوه ساخت قسمت قبلی این مجموعه فیلم ها سازندگان تصمیم گرفتند از همان ابتدا «هر شب، تنهایی» را در قالب یک فیلم سینمایی بسازند که حاصلش فیلمبرداری این فیلم با دوربین ۳۵ میلیمتری بود. می گویند «هر شب، تنهایی» حاصل بهتری از شب داشته و همین سازندگانش را نسبت به قرار گرفتنش در بخش رزرو مسابقه ناراحت کرده است.
● همیشه پای یک زن در میان است
▪ کارگردان؛ کمال تبریزی
▪ بازیگران؛ حبیب رضایی، گلشیفته فراهانی، مهران مدیری، رضا کیانیان، صبا کمالی، آهو خردمند
این فیلم هم از جمله معدود آثار آماده شده جشنواره امسال است که اتفاقاً به واسطه سازندگان و داستانش کنجکاوی های زیادی برای تماشایش وجود دارد. کمال تبریزی بعد از یک دوره فعالیت در نوع سینمای معناگرا و رفتن به تلویزیون با «همیشه پای یک زن در میان است» به گونه سینمای طنز و کمدی بازگشته و در این بازگشت با بازیگران شناخته شده یی هم همکاری کرده. مهران مدیری، گلشیفته فراهانی، رضا کیانیان و حبیب رضایی از جمله بازیگران فیلم هستند که قرار است روایتی از زندگی امروز زوج های میانسال ایرانی ارائه دهند. کمال تبریزی نشان داده حتی در روایت داستان های خاص هم توانا است و این بار پیش بینی می شود یکی دیگر از فیلم های پرمخاطبش را ساخته است.

زوبین زند

منبع : روزنامه اعتماد