گواتمالا ، ایستگاه جدید جنبش چپ

جنبش چپگرای آمریکای لاتین با فتح انتخابات گواتمالا گام دیگری به سوی تثبیت موقعیت خویش در این منطقه برداشت. اکنون هوگو چاوز حلقه تازه ای به زنجیره متحدان سیاسی خویش افزوده است. یار تازه نفس جبهه چپگرایان آمریکای لاتین کسی نیست جز آلوارو کولوم کابایرو ۵۶ ساله. پرچمدار چپگرایان گواتمالا، با همان شعارها و نمادها رأی میلیون ها توده فقیر این کشور را از آن خود کرد که چاوز و لولاو باچلت در ونزوئلا و برزیل و شیلی بهره جسته بودند. او از انتخابات گواتمالا به عنوان آغاز دوران خوش برای فقرا تعبیر کرد، که رمز خیزش توده تهیدستان این خطه محسوب می شود. در سرزمینی که دو پدیده فقر و نا امنی برآن سایه افکنده است، این لیدر جدید چپگرایان راهبرد خویش را متوجه ایجاد اشتغال و برقراری امنیت کرده است. کولوم در شرایطی قدرت را در این نقطه از حیات خلوت آمریکا به دست گرفته که جامعه گواتمالا خسته از خشونت های سیاسی بیش از ۵۰ فعال سیاسی و کاندیداهای انتخاباتی را در این درگیری ها از دست داده بود.
گرچه محافل سیاسی ایالات متحده کوشیده اند تا کولوم را چهره ای متمایز از دیگر رهبران ضد آمریکایی این منطقه معرفی کنند حتی برخی مقام های واشنگتن مدعی شده اند که او خارج از توافقنامه تجارت آزاد با آمریکا عمل نخواهد کرد اما همه این گمانه زنی های خوشبینانه در روز تحلیف کولوم رنگ باخت، حضور یکپارچه لیدرهای چپ آمریکای لاتین بویژه چاوز ونزوئلا آشکار ساخت که گواتمالا گام در مسیری نهاده که سیاستمداران کارآکاس و بوئنوس آیرس و سانتیاگو گشوده اند.
سیاست های اعلام شده کولوم هیچ تناسبی با انگاره ها و تفکرات سیاسی جریان نئولیبرالیسم در این خطه ندارد. درست است که او محور برنامه ریاست جمهوری خود را توسعه اقتصادی و گسترش سرمایه گذاری اعلام کرده است اما تز او برای جذب سرمایه گذاری مفهومی غیر از بازگشت کاروان اقتصادی آمریکا و غرب دارد. به باور تحلیلگران آمریکای لاتین، کولوم در رویکرد سیاسی خویش بیش از همه متأثر از فردی است که نیم قرن پیش بنیان نخستین دولت چپ را در این سرزمین پایه نهاد. «یاکوبو آربنز» رئیس جمهور دهه ۵۰ گوآتمالا که در نهایت همانند بسیاری از دولت های ملی و چپگرای آن روزگار با کودتای سازمان سیا در ۱۹۵۴ ساقط شد. جالب است که کودتای سیا علیه رهبر محبوب چپ گواتمالا درست هنگامی کلید خورد که کاخ سفید برای ساقط کردن دولت مصدق در ایران خیز برداشته بود. به هر حال آلوارو کولوم در مانیفست اصلاحی خود نیز گرایش سیاسی اش را به وضوح نمایان ساخته است. او بیش از هرچیز بر اصلاح سیستم قضایی و ساختارهای اقتصاد کشور انگشت تأکید نهاده است، یعنی دو رکن از امور کشور که میراث نابسامانی لیبرال ها به حساب می آید.
انتظار می رود که بیشترین تغییرات عصر رهبری کولوم در سیاست خارجی نمایان شود و در این راستا دولت جدید گواتمالا ضمن تلاش برای تحکیم پیوند های دوستی با همتایان چپگرای خویش در آمریکای لاتین روابطی تازه با کشورهای مستقلی چون ایران آغاز کند. از همین روست که رئیس جمهوری ایران جزو نخستین کسانی بود که به قدرت رسیدن کولوم را خوشامد گفت و دستگاه دیپلماسی گواتمالا نیز با اعزام هیأتی بلند پایه، ایرانی ها را به حضور در جشن ریاست جمهوری کولوم دعوت کرد. آن گونه که منابع مطلع گفته اند، هیأت اعزامی کولوم به تهران حامل پیام تازه ای برای گشودن باب همکاری جدید بوده و در مذاکرات خویش تأکید کرده است که از پی تحولات سیاسی اخیر، دولت گواتمالا چشم انداز جدیدی از همکاری با تهران را انتظار می کشد که در آن جمهوری اسلامی ایران با توجه به توانمندی های فنی، مهندسی و صنعتی به سرمایه گذاری مشترک در زمینه های مختلف بویژه انرژی، احداث سد و خطوط انتقال نیرو مبادرت کند.
به باور کارشناسان، گواتمالا همانند بسیاری از کشورهای این خطه دارای پتانسیل ها و ظرفیت های چشمگیر برای همکاری اقتصادی است. هرچند ممکن است اولویت نخست این کشور در مناسبات اقتصادی، همسایگان آن باشد لیکن با توجه به گزینه منطقی دیپلماسی ایران در تقویت همکاری با کشورهای آمریکای لاتین، انتظار می رود دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران از فرصت ریاست جمهوری کولوم بیشترین بهره را برای حضور در این نقطه حساس آمریکای لاتین ببرد و مانند ونزوئلا ساز و کارهای لازم برای حضور صاحبان صنایع، تجارو فعالان تولیدی و خدماتی کشور در این بخش از بازار آمریکای لاتین را فراهم آورد. تجربه نشان می دهد که این دست فرصت های تاریخی نظیر جنبش های مردمی آمریکای لاتین خود به خود بسترهای جدیدی را برای همکاری اقتصادی می آفرینند و چنان که سازو کار استفاده از این فرصت ها فراهم نشود، در گذر زمان از دست می روند.
به باور کارشناسان آمریکای لاتین، تهران اکنون در موقعیتی ایده آل از حیث علایق مشترک سیاسی با دولت های آمریکای لاتین قرار دارد و اراده سیاسی تهران و پایتخت های این منطقه در این برهه تاریخی بر پایه گذاری فصل نوینی از همگرایی استوار شده است اما چنین اندیشه بلندی در مرحله اجرا باید با حرکت و همت مجموعه ای از نیروها و نهادهای اقتصادی، بازرگانی و... پشتیبانی شود. در همین راستا است که کارشناسان مذکور بر بسترسازی برای حضور بخش خصوصی در بازارهای منطقه از جمله گواتمالا تأکید ورزیده اند. برآورده ساختن انتظارات دولت هایی مانند گواتمالا در عرصه های فنی، مهندسی و خدماتی، چیزی است که فقط با حضور چشمگیر بخش خصوصی امکان پذیر است اما تردید نباید داشت که لازمه حضور گسترده این بخش در بازارهای آمریکای لاتین که بازار ناشناخته و توأم با ریسک برای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران ایرانی است فقط در سایه حمایت حوزه دیپلماسی امکان پذیر است.

محمد بخشنده

منبع : روزنامه ایران