مدرسه و سلامت کمرویی یک معلولیت اجتماعی

انسان اصالتا موجودی است اجتماعی و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران. بسیاری از نیازهای عالیه انسان و شکوفا شدن استعدادها و خلاقیت هایش فقط از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی می تواند ارضا شود و فعلیت یابد.
در واقع خودشناسی، برقراری ارتباط موثر و متقابل با دیگران، پذیرش مسئولیت اجتماعی و نیل به کفایت اقتصادی از اهداف اساسی همه نظام های تربیتی است. در دنیای پیچیده امروز یعنی در عصر ارتباطات سریع و پیوندهای اجتماعی، ضرورت هر چه بیشتر تعاون و همکاری های ملی و همفکرهای علمی، حضور فعالیت فرهنگ و احاطه بر زنجیره علوم، فنون و تکنولوژی برتر، بدون تردید پدیده کمرویی یک معلولیت اجتماعی است.
کمرویی یک پدیده پیچیده روانی- اجتماعی است. کمرویی یک صفت یا ویژگی ارثی یا ژنتیکی نیست، بلکه اساسا در نتیجه روابط نادرست بین فردی و سازش نایافتگی های اجتماعی در مراحل اولیه رشد، در خانه و مدرسه پدیدار می شود.
دانش آموزان کمرو عموما متعلق به والدینی هستند که خودشان کمرویی دارند. لیکن این بدان معنی نیست که این افراد این قبیل کمرویی را از طریق ژن های ناقل از والدین خود به ارث برده اند، بلکه اساسا به این معناست که کمرویی را از آنها یاد گرفته اند.
فرد کمرو هوشیارانه از مواجهه با افراد یا چیزهای مشخص یا انجام کاری گروهی بیزار است. در گفتار و کردار خود ملاحظه کار است، از ابزار وجود بیزار است و به طور محسوسی ترسو است.
ممکن است فرد کمرو کناره گیر یا بی اعتماد باشد و یا شخصیتی پرسش آمیز، بی اعتماد و مشکوک داشته باشد.
کمرویی در میان دانش آموزان خردسال شایعتر از بزرگسالان است. بسیاری از بزرگسالانی که خود را غیرکمرو می بینند با برنامه ریزی بر کمرویی دوران دانش آموزی خود غلبه کرده اند، لذا ما مؤکداً این باور را که کمرویی فقط عارضه دوران دانش آموزی است، رد می کنیم. ممکن است این پدیده در میان دانش آموزان آشکارتر باشد، زیرا آنان عموما نسبت به بزرگسالان در معرض بررسی دقیق تر روزانه اعمالشان قرار دارند، اما کمرویی در میان بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت بزرگسالان ادامه می یابد.
کمرویی یک توجه غیرعادی و مضطربانه به خویشتن در یک موقعیت اجتماعی است که در نتیجه آن فرد دچار نوعی تنش روانی- عضلانی می شود، شرایط عاطفی و شناختی اش متأثر می شود و زمینه بروز رفتارهای خام و ناسنجیده و واکنش های نامناسب در وی فراهم می شود. به دیگر سخن، پدیده کمرویی به یک مشکل روانی، اجتماعی و آزاردهنده شخصی مربوط می شود که همواره به صورت یک ناتوانی یا معلولیت اجتماعی ظاهر می شود. به کلام ساده، کمرویی یعنی خودتوجهی فوق العاده و ترس از مواجه شدن با دیگران، زیرا کمرویی نوعی ترس یا اضطراب اجتماعی است که در آن فرد از مواجه شدن با افراد ناآشنا و ارتباطات اجتماعی گریز دارد.
● مدرسه تقویت کمرویی یا رشد اجتماعی
مدرسه به عنوان اولین جایگاه رسمی تجربه اجتماعی دانش آموزان می تواند نقش تعیین کننده ای در تقویت کمرویی را پرورش مهارت های اجتماعی آنان ایفا کند. متأسفانه در بسیاری از موارد کمرویی دانش آموزان در محیط مدرسه و فضای کلاس درس تقویت می شود و چنین رفتار ناخوشایندی در شخصیت دانش آموز تثبیت می شود.
در غالب موارد اولیای مدرسه رفتار انفعالی و آرام و سکوت مضطربانه دانش آموز کمرو و ناتوان را به عنوان یک صفت پسندیده و ویژگی رفتاری مطلوب تلقی می کنند. بعضاً با تایید و تشویق های خود به طور مستقیم و غیرمستقیم سعی می کنند آن را تقویت کنند. واقعاً جای بسی تعجب و تأسف است که در بسیاری از مدارس ما گاهی بالاترین نمره انضباط از آن دانش آموزان کمروست.
● فشارهای اجتماعی و کمرویی
علاوه بر خانه و مدرسه، عواملی همچون محرومیتها و آسیب های اجتماعی، ناسازگاری های شغلی، سلطه ها و فشارهای گروهی، مقایسه ها و برتری طلبی های قومی و نژادی، تقویت شخصیت انفعالی، پرخاشگری ها و قدرت مداری ها، کنترل شدید اجتماعی، بی احترامی به حقوق و آزادی های مشروع فردی، ویرانگری خلاقیت های ذهنی، تقبیح و تهدید صراحت ها و شجاعت های اخلاقی توسط صاحبان زور و والیان تزویر، ترویج فرهنگ خصومت و خشونت و لجام گسیختگی نفسانی در جامعه می تواند از دیگر عوامل زمینه ساز فزونی اضطراب تشدید کمرویی و رفتارهای گوشه گیرانه باشد.
● درمان کمرویی:
۱) هر آن چه شما را خوار می سازد، طرد کنید. برای مدت دو هفته ردپای عبارات منفی درباره خودتان را که در ذهنتان جاری ست، دنبال کنید، آنها را بنویسید. چه چیزی بارها تکرار شد. و موجب بروز احساس پایین بودن در شما می شود.
۲) نسبت به سخنان منفی درباره خودتان حساسیت داشته باشید. هربار که سعی می کنید خودتان را خرد کنید، بگویید ایست. این کار را آن قدر تکرار کنید تا برای همیشه خردکردن خودتان را متوقف کنید. به جای لغت کمرویی از عناوین دیگری استفاده کنید. بسیاری اوقات دیده شده است که ما فقط در یک یا دو موقعیت کمرو بوده ایم، اما با وجود این خودمان را فردی کمرو می پنداریم و می نامیم.
۳) به جای این که بگویید من آدم کمرویی هستم، درباره خودتان با عبارات مشخص تری قضاوت و صحبت کنید. موقعیت های مشخص و واکنش های مشخص را شرح دهید. بگویید هنگام صحبت در مقابل گروهی از افراد عصبی می شوم یا شرکت در مجالس احساس جدا بودن از آن محیط را در من پدید می آورد و باعث می شود احساس ضعیفی در درونم پدید آید یا در حضور رئیس شرکت مضطرب می شوم یا حتی مشخص تر وقتی حس می کنم کسی مرا برانداز می کند، قلبم شروع به تپیدن می کند و دچار دلشوره می شوم.
۴) خودتان را آرام کنید.
زمانی که تنش، خستگی و افکار غیرقابل جلوگیری و مضطرب کننده فکر ما را به خود مشغول می کنند، تمرکز کردن بر روی این پیام های فردی مثبت، کاری دشوار است.
آرامش کامل کلید گشایش ذهن شما با تمام ظرفیت و رها شدن از فراموشی های ناخواسته است.

عبدالحمید گل افشان

منبع : روزنامه کیهان