سقف سربی آسمان

هوای بسیار سرد زمستانی به همراه بارش شدید برف و همین طور کاهش نسبی غلظت آلاینده های جوی تا حدودی مساله مهم آلودگی هوا را از اذهان عمومی دور کرده است، اما آیا به راستی این معضل بزرگ زیست محیطی از هوای شهر ما به طور کامل رخت بربسته و نابود شده است؟ برای ارائه راهکارهای اجرایی خرد و جزء در خصوص هر موضوعی ابتدا باید با آن مساله به طور کامل آشنا شد تا بتوان به درستی نسبت به حل آن تصمیمات درست و جامعی ارائه کرد. بنابراین بر آن شدیم تا اندکی حول محور آلودگی هوا به بیان مطالبی بپردازیم.
آلودگی هوا شمار زیادی از گازهای خطرناک و قطرات کوچک و ذرات ریزی است که کیفیت هوا را کاهش می دهد. آلودگی هوا بر حسب نوع مواد آلوده کننده هم در شهرها و هم در هوای روستاها وجود دارد. در شهرهای بزرگ و پرجمعیت نظیر تهران این آلودگی حدود ۷۱ درصد به واسطه خودروها و باقی آن توسط صنایع و کارخانجات و پالایشگاه ها است. اما در روستاها بیشتر آلودگی هوا مربوط به گرد و خاک حاصل از شخم زمین های کشاورزی و عبور تراکتورها از جاده های خاکی و مزارع، کودهای شیمیایی، لجن زارها و دود حاصل از سوزاندن محصولات کشاورزی و چوب درختان است.فصل زیبای زمستان به همراه باران و برف یادآور پدیده وارونگی دما، آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی است چرا که با کاهش دما و حضور ساعات آفتابی و خورشید شرایط جوی برای ازدیاد غلظت آلاینده ها مهیا می شود. در پدیده وارونگی دما با اینورژن یک لایه هوای گرم بین دو لایه هوای سرد در مجاورت سطح زمین و در لایه های بالای جو قرار می گیرد. این پدیده به ویژه در زمستان رخ داده و هوای بسیار آلوده یی در مجاورت سطح زمین ساکن می شود که تداوم این معضل باعث تشدید آثار سوء آلودگی می شود البته این پدیده با طلوع آفتاب و گرمای تدریجی سطح زمین به تدریج از بین می رود. اما وجود گازهای خطرناک مانند منوکسیدکربن در همین ایام مشکل ساز است.همان طور که می دانید منوکسیدکربن گازی است بی رنگ و بو و مزه و قابل حل در آب، در ماه های سرد سال به ویژه هنگام بارندگی، با کندی حرکت خودروها در معابر و بعضاً وجود تصادفات و ترافیک حجم زیادی از این آلاینده ابتدا خیابان ها و بزرگراه ها و سپس کل شهر را دربر می گیرد، چرا که برخلاف تصور عموم این گاز مهلک در آب حل نمی شود و با وجود بارندگی از بین نمی رود. بنابراین در زمان ازدیاد تراکم این آلاینده در مناطق شهری احتمال بروز عوارض سوء و بیماری زا در شهروندان بیشتر می شود. تحقیقات نشان می دهد در اغلب افراد سالم، علائم و امراض ناشی از قرار گرفتن در معرض هوای آلوده با بهبود یافتن کیفیت هوا برطرف می شود. عده یی از مردم نسبت به آلودگی هوا حساس تر از دیگران هستند و آثار زیان آور این پدیده تا مدت ها بر سلامت آنها اثر سوء می گذارد.
در این میان کودکان بیش از افراد بالغ تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می گیرند. خصوصاً آنهایی که در مناطقی با شدت آلودگی بالا زندگی می کنند بیماری هایی چون برونشیت، تنگی نفس و گوش درد و... را تجربه می کنند تا افرادی که در مناطق پاک تری از لحاظ کیفیت هوا ساکن هستند.اشخاصی که دچار بیماری های قلبی و ریوی هستند عکس العمل شدیدتری نسبت به آلودگی هوا از خود نشان می دهند. طی زمانی که وضعیت کیفیت هوا در شرایط بحرانی واقع شود سلامت این افراد به خطر افتاده و حال آنها وخیم می شود. بنابراین افراد باید فعالیت های فیزیکی خود را محدود کرده و تحت مراقبت های ویژه پزشکی قرار بگیرند.متاسفانه در گذشته نه چندان دور تعداد کثیری از مرگ ومیرها مربوط به شدت آلودگی هوا بوده و حوادث ناگواری را به دنبال داشته که جای بحث و بررسی فراوان دارد.امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته سطح کلی کیفیت هوا نسبت به ۲۰ سال اخیر بهبود یافته و سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده با همکاری گروه ها و تشکل های مردمی ضمن اندازه گیری و تعیین غلظت آلاینده ها، موفق به کاهش چشمگیر آن شده اند.
در حال حاضر در کشور ما نیز روزنامه ها، تلویزیون و رادیو اغلب گزارش آلودگی هوای شهر تهران را اعلام می کنند. شاخص استاندارد آلودگی هوا با «PSI» که مقیاس جهانی است سنجیده می شود و در صورت ازدیاد آن به بیش از ۱۰۰ واحد شرایط هوا ناسالم اعلام می شود.حال چطور می توانیم از خودمان و خانواده مان در مقابل آلودگی هوا محافظت کنیم؟می توانید وضعیت آلودگی هوای منطقه خود را توسط شاخص «PSI» در جراید و اینترنت بررسی کنید. اگر شاخص PSI بیش از عدد ۱۰۰ باشد، علائمی نظیر گرفتگی سینه (تنگی نفس) سوزش چشم و سرفه ظاهر می شود که این آثار نامطلوب در شرایط جوی نامناسب نظیر روزهای بسیار گرم و آفتابی یا صبح های سرد زمستانی شایع می شود.
شما می توانید در مقابل این آثار سوء در زمانی که شرایط آلودگی هوا در حالت بحرانی است اقدامات زیر را انجام دهید؛
▪ کمتر در هوای آلوده فعالیت کنید چرا که هوای آلوده با تنفس شدید وارد ریه های شما می شود.
▪ از خودروهای شخصی کمتر استفاده کنید.
▪ تنظیم موتور خودروها نقش موثری در کاهش آلودگی هوا دارد.
▪ اگر شما به بیماری های قلبی یا مشکل ریوی و تنفسی دچار هستید، با پزشک متخصص در مورد راهکارهای مناسب صحبت کنید.

حسین حسن خانیہ
کارشناس محیط زیست

منبع : روزنامه اعتماد