نفسی تازه در گام های خسته بازنشستگان نگاه ویژه دولت به مشکلات بازنشستگان

سوز و سرمای صبح زمستانی تا مغز استخوان را نوازش می دهد. پیرمرد با سرفه ای گلوی خود را صاف می کند، شال و کلاه برمی دارد و برای خروج از خانه آماده می شود. نیم نگاهی به پنجره می اندازد. برف شادی کنان می بارد. یک لحظه دلش می گیرد. می خواهد دراین سرما و یخبندان کنار بخاری بنشیند و رقص وشادی برف را ببیند اما تا آخر برج زمانی باقی نمانده و باید نیمی از مخارج پیش رو را فراهم کند...
همسرش او را تا پشت در بدرقه و به مراقبت بیشتر ازخود سفارش می کند... قرص خود را با جرعه ای آب می بلعد و با تکان دادن سر به همسرش دلگرمی می دهد... دستان نحیف او یارای استارت زدن هم ندارد اما باید برود...
دوران بازنشستگی، دورانی است که زنان و مردان سالخورده پس از یک عمر کار و تلاش مستمر توأم با استرس های خاص هر شغل و حرفه ای، باید به استراحت بپردازند. اما این مهم زمانی اتفاق می افتد که آنان کمتر نگران حقوق و مزایای متناسب با تورم جامعه باشند و امکاناتی برای گذراندن زندگی را بیابند. متأسفانه بسیاری از افراد بازنشسته به دلیل عدم همخوانی میزان حقوق دریافتی و مخارج زندگی ناگزیرند با چشم پوشی از زمان استراحت خود شغل دیگری دست و پا کنند تا بتوانند حداقل بخشی از مشکلاتشان را رفع کنند. مشاغلی چون مسافرکشی، نگهبانی در ادارات، کارهای خدماتی و... از جمله شغل هایی است که بازنشستگان چاره ای جز پذیرفتن آن ها ندارند. هرچند این طیف از جامعه بارها از طریق رسانه ها صحبت ها و خواسته های خود را مطرح کرده اند، اما آنها معتقدند مسئولان تنها قول رسیدگی به مشکلات را می دهند و معضلات آنها همچنان به قوت خود باقی است، بدون آنکه اقدامی جدی در جهت رفع آن صورت گیرد. برنامه های ویژه دولت عدالت محور درباره بازنشستگان و کاهش دغدغه های مالی واقتصادی آنان چیست. در این گزارش به واکاوی این برنامه ها پرداخته ایم.
● چشم به راه یاری مسئولان
«آرامش و آسودگی خیال در سال هایی که دیگر توان و رمقی برای انسان نمانده، شاید تنها خواسته میلیون ها قشر بازنشسته ای باشد که آن را طلب می کنند. اقشاری که به حق دین خود را طی سال ها به نظام و جامعه ادا کرده اند و امروز برای دیدن نتیجه عمل خود چشم به یاری مسئولان دوخته اند.»
«عبدالحسین حاجی ها»، جامعه شناس ضمن بیان نقطه نظرات خود درخصوص خواسته های یک فرد بازشسته با اشاره به اینکه مشکلات بی شمار این قشر و گلایه ها و انتظارات آنان نقل امروز و دیروز نیست، می گوید: «سال هاست که بر توجه به قشر بازنشسته و سالخورده تأکید می شود، اما تنها شعار کافی نیست. در شرایطی که حتی شاغلان باوجود دریافت حقوق متعادل و با داشتن چند شغل، از وضعیت اقتصادی خود ناراضی اند به طور حتم، مشکلات مالی بازنشستگان با دریافت مستمری ناچیز چندان عجیب و دور از ذهن نیست.»
این جامعه شناس با اشاره به اینکه نامگذاری روزی به نام خانواده و تکریم بازنشستگان اقدامی شایسته و مناسب است، براین مسئله تأکید می کند که این قشر زحمتکش و عزیز جامعه نیاز به حمایت و همدلی مسئولان در تمام طول سال دارند و می گوید: «توجه به قشری که سال ها درجهت اعتلای این مرز و بوم خدمت کرده اند و امروز تنها خواستار یک زندگی آبرومندانه و بدون دغدغه ای هستند، خواسته دور از ذهن نیست و به یقین با منابع عظیمی که در اختیار داریم، می توان اقدامات شایسته ای در شأن و جایگاه قشر بازنشسته برنامه ریزی کرد و انجام داد.»
● افزایش حق عائله مندی چه شد؟
پیرمرد روی صندلی پارک نشسته تا زیر آفتاب زمستانی که با سوز برف همراه است خستگی از تن به در کند، موضوع گزارش را به او می گویم، گویی منتظرم بود تا بخشی از دفتر مشکلات خود را ورق بزند: «از سال ۶۹ در آموزش و پرورش بازنشسته شدم، ۷۱ سال سن دارم، از سرکار بر می گشتم اینجا نشستم تا نفسی چاق کنم و برای ناهار به خانه بروم، شما قضاوت کن با این سن و سال مجبورم در مغازه ای فروشندگی کنم، با حقوق ۲۳۷ هزار تومان، یک دختر دانشجو در خانه و ۴۲ فرزند و نوه و نتیجه شما بگوئید اگر سالی یک بار هم بخواهم همه را دور هم جمع کنم و یک وعده غذا با هم بخوریم حقوق چند ماهم را باید پرداخت کنم؟! حالا هزینه های مسافرت و درمان و دید و بازدید و... را در نظر نگیرید.» او از عدم پرداخت حق افزایش عائله مندی هم گله مند است و می گوید: «با توجه به اینکه ۶ ماه از صدور حکم می گذرد، اما از افزایش حق عائله مندی خبری نیست.ما وعده زیاد شنیدیم اما از مسئولان انتظار داریم بیشتر به این قشر توجه کنند.»
پدر پیر دیگری به جمع ما می پیوندد. وقتی صحبتهای تقریبا هم سن خود را می شنود می گوید: «دوران پیری است و هزار مشکل و بیماری. اما مهمترین مشکلی که ما داریم عدم تمکن مالی است که در حقیقت به خاطر حقوق اندکی است که دریافت می کنیم، حقوقی که دولت به ما می دهد جوابگوی نیازهای ما نیست، ما بازنشسته ها با داشتن فرزندان و عروس و داماد چگونه می توانیم با این حقوقهای کم یک زندگی آبرومندانه داشته باشیم! برای پسر یا دختر دم بختمان خرج عروسی دهیم و جهیزیه تهیه کنیم و یا چگونه هزینه تحصیل دانشگاه بچه ها و هزار خرج و برج دیگر را بدهیم؟ یکی دیگر از بازنشسته ها هم می گوید: «متأسفانه با داشتن ۳۰سال سابقه خدمت در دولت، درست زمانی که باید استراحت کنیم، بار دیگر باید در فکر یافتن شغل مناسبی باشیم بلکه بتوانیم از عهده هزینه های سرسام آور زندگی برآییم.» آنچه که خواسته تمام بازنشستگان کشور است و به آن تأکید می کنند توجه دولت و مسئولان بخش رفاه اجتماعی است آنان از پایین بودن میزان حقوق ماهانه حداقل مزایای درمان، ناچیز بودن کمک هزینه مسکن گلایه مندند.
● تلاش دولت برای گسترش چتر عدالت
«به تمام بازنشستگان کشوری- لشگری- تامین اجتماعی (آزاد و بخش خصوصی) که حقوق آنها زیر ۴۵۰ هزارتومان است به دستور رئیس جمهور سهام عدالت با اقساط ۱۰ساله واگذار می شود و ثبت نام به زودی در تمام کانونهای بازنشستگی انجام می گیرد.»
دکتر عبدالرضا مصری وزیر رفاه و تأمین اجتماعی درخواست ما را علیرغم کار زیاد و در فاصله تنفس بین دو جلسه به گرمی و بدون اینکه نیاز به نامه نگاری باشد می پذیرد. وی با اعلام این خبر خوش نقطه نظراتش را در مورد یک فرد بازنشسته بیان می کند: «اما بازنشستگی پایان زندگی نیست، بلکه پایان فعالیت و کار است. پایان یک مقطعی از دوران کاری است. در کشورهای مختلف دوران بازنشستگی فرصتی برای پرداختن به علایق فرد را ایجاد می کند چون تا قبل از آن بازنشسته مجبور بود به وظایف و آنچه که برای او اجبار شده است، بپردازد. در این دوران با توجه به اوقات فراغت پیش آمده، فعالیتهای شخصی و علایق پررنگ تر می شود.»
● خانه های مهرویژه بازنشستگان
وزیر رفاه و تأمین اجتماعی می گوید: فعالیت بازنشسته ها در کشورهای مختلف با تغییر الگوی زندگی آنها همراه است، آنها شهر و فضا و محیط را عوض کرده به حاشیه ها و اماکن خوش آب هوا و کم هزینه مهاجرت می کنند: «وی با اشاره به اینکه در کشور ما با توجه به وضعیت جامعه، بازنشسته کمتر به علایق توجه می کند و نمی تواند به تغییر الگوی زندگی بپردازد، می گوید: بازنشستگان بیشتر اوقات فراغتشان را در پارکها می گذرانند و مسائل مادی هم این امکان را به آنها نمی دهد که بتوانند زیاد سفر بروند، ما اجرای طرحی با عنوان «خانه مهر» را در پارکها آغاز کرده ایم، در این طرح این امکان به بازنشسته داده می شود که در گرمای تابستان و سرمای زمستان و به طور کلی در ۴ فصل بتواند در محلی که فقط مخصوص خود آنهاست مراجعه کند و از امکانات تفریحی و رفاهی و خدماتی که در نظر گرفته شده است، به نحو مطلوب استفاده کند.
دکتر مصری در توضیح بیشتر این طرح می گوید: «این طرح در حال حاضر در ۹ استان کشور از جمله کرمانشاه، خراسان جنوبی و... آغاز شده و امیدواریم بزودی در استانهای دیگر هم شهرداری زمین مناسب را در اختیار ما قرار دهد تا بتوانیم محل مناسبی برای پرکردن اوقات فراغت بازنشسته گان ایجاد کنیم. در خانه های مهر تمام امکانات رفاهی از قبیل کتابخانه، بانک، محل تعویض دفترچه، فضای نشستن، محل صرف چای، کارگروه، فعالیتهای فرهنگی و ورزشی(شطرنج...) و حتی سرویس بهداشتی مناسب سالمندان نیز مورد توجه قرار گرفته است.
وزیر رفاه و تامین اجتماعی با تاکید بر اینکه «اوقات فراغت»، «مسائل اقتصادی» و «سلامت دوران بازنشستگی» مهمترین نیاز بازنشستگان است، خاطرنشان می کند: «حفظ شأن و جایگاه معنوی افراد صاحب تجربه یا پیشکسوت و بزرگ خانواده و فامیل نیاز پنهان و مهم تمام بازنشستگان است، که متأسفانه به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی این جایگاه نسبت به بقیه کم رنگ تر شده است و این مسئله ضربات روحی و روانی شدیدی را به آنها وارد می کند، چون آنچه که در کشور ازنظر اقتصادی صورت می گیرد و بصورت یک قاعده درآمده این است که فرد بازنشسته علاوه بر اینکه مسئول تأمین زندگی خود و همسرش است، مؤظف است هزینه زندگی فرزندان، خرج تحصیل دانشگاه آزاد بچه ها، خرج مراسم عروسی و مسکن فرزندانش را هم تأمین کند؛ متأسفانه این انتظار و توقعاتی است که ازنظر فرهنگی در جامعه ما ایجاد شده است. ضمن اینکه پدر خانواده به عنوان بزرگ فامیل و فرد صاحب تجربه مجبور می شود خواسته و ناخواسته هزینه برخی مهمانیهای اجباری را هم متحمل شود.» وی می گوید: «این یک واقعیت است که بازنشسته توان تأمین هزینه های جانبی زندگی را ندارد. البته عده ای از آنها قبل از این دوران سرمایه اندکی را برای خود جمع کرده اند اما اکثر این افراد مجبور می شوند به شغلهایی که در شأن آنها نیست روی آورند.»
دکتر مصری درخصوص تدابیر دولت نهم برای رفع مشکلات بازنشستگان می گوید: «طی دوره فعالیت دولت نهم با همکاری مجلس رشد ۱۰۰درصدی در پرداختهای ویژه بازنشستگان داشتیم، یعنی حداقل حقوق ۲۰۰هزار تومان با بار مالی ۷۰۰میلیارد تومانی که برای بازنشستگان کشوری و لشکری، به تصویب رسید. که البته اعتبار در سال اول بود و سال بعد هم افزایش یافت همچنین درمورد سازمان تأمین اجتماعی هم علیرغم اینکه مصوبه مجلس نبود از ابتدای امسال کلیه بازنشسته های تأمین اجتماعی حقوق ۲۰۰هزار تومان دریافت کردند.»
وزیر رفاه درمورد ضریب حق عائله مندی که باتوجه به صدور احکام هنوز پرداخت نشده است هم چنین می گوید: «دولت لایحه ای به مجلس داد که حق عائله مندی ۱۲۰ و ۳۶۰درصد هر کدام افزایش داده شد که بزودی پرداخت می شود و برای افرادی که هنوز پرداخت نشده بصورت دیون است و پرداخت می شود.»
دکتر مصری خبر خوش دیگری هم برای بازنشستگان دارد و می گوید: «تمام احکام مسئله ۱۲درصدی بازنشستگان کشوری تا پایان امسال صادر می شود و طلب آنها از این ۱۲درصد توسط دولت تأمین شده که ان شاءالله پرداخت می شود.»
محمدابراهیم طوبایی رئیس سازمان بازنشستگی کشوری نیز با اشاره به اینکه تعداد کل بازنشستگان و موظفین که در حال حاضر از صندوق بازنشستگی کشوری حقوق بازنشستگی یا وظیفه دریافت می کنند، ۸۵۷هزار و ۳۹۴نفر است، درخصوص حقوق دریافتی بازنشستگان می گوید: «درحال حاضر حداقل حقوق بازنشستگی که این سازمان به بازنشستگان و موظفین تا پایان سال ۸۵ پرداخت می کند مبلغ ۲میلیون و ۳۷۲هزار و ۴۰۰ریال و متوسط حقوق بازنشستگی در این سازمان که تقریباً شامل ۸۰درصد مشترکین می شود، سه میلیون ریال است.» وی می گوید: تسهیلات بانکی با سود مناسب، تخصیص سهمیه حج تمتع و عمره و سفر به عتبات عالیات، تأمین اعتبار برای ۵۰درصد تخفیف بلیط مسافرت های داخلی، تورهای زیارتی و سیاحتی و بیمه مکمل درمان و خانه های مهر از اقدامات این سازمان جهت رفاه بازنشستگان است.» همچنین از سال ۸۳ مقرر شد به بازنشستگان کمک غیرنقدی پرداخت شود. این کمکها از محل اعتبارات داخلی دستگاهها انجام می شود و مبلغ سال جاری هشتصدهزار ریال است.
● آداب بازنشستگی
▪ وظایف مهم خانواده درباره بازنشستگان
کارشناسان و صاحب نظران براین باورند که شروع دوران بازنشستگی مصادف می شود با سن ۵۰تا ۶۰سالگی و به قول معروف فرد پا به سن می گذارد. همچنین در این سن تغییراتی در این افراد ایجاد می شود اگرچه بروز این تغییرات اجتناب ناپذیر است اما برای کنترل روند سریع این تغییرات می توان فعالیتهایی را در دستور کار قرار داد که بخشی از این فعالیتها باید از سوی اطرافیان و بخش دیگر توسط بازنشستگان انجام گیرد. کاهش استرس محافظت از جسم، ارتباط معنوی و تغذیه مناسب برای حفظ حافظه از جمله فعالیتهای ساده و اولیه ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. به اعتقاد آنها فعالیت اجتماعی و طولانی مدت بازنشستگان، دوران فراغت از کار را گاهی غیرقابل تحمل می کند تا جایی که این افراد نیز مانند هر فرد دیگری ممکن است به افسردگی مبتلا شوند. براساس نتایج تحقیقات صورت گرفته عوامل روان شناختی یا همان احساس پیر بودن یا ناکارآمدی و از همه مهمتر از دست دادن تعداد زیادی از دوستان و آشنایان می تواند از عوامل ابتلا به افسردگی باشد. ایجاد افسردگی رابطه مستقیمی با نگرش جامعه و خانواده به افراد بازنشسته و در سطحی گسترده تر در سالمندان دارد، اینکه اجتماع تا چه حد از توانایی های آنها بهره می گیرد و آنها را چگونه پذیرفته است، از همین رو خانواده برای پیشگیری از عواقب بروز احساس ناکارآمد بودن در بازنشستگان باید وظایفی را به آنها محول کند تا آنها احساس بیهودگی نکنند. بازنشستگان نیاز به برخورد محترمانه دارند و به نحوی شایسته باید از تجربیات آنها به عنوان سرمایه اجتماعی بهره جست چراکه تا دیگران به صرافت بیافتند که تجربیات این افراد را شناسایی کند، زمان بسیاری تلف می شود. ناگفته نماند که بدون شک، توجه دولتها و سازمانهای بزرگ به رفاه و یا تأمین حداقل زندگی و معاش دوران پیری و از کار افتادگی کارکنان خود که با وضع قوانین و مقررات بیمه و بازنشستگی محقق شده است، می تواند و می بایست زمینه ذهنی مساعدی در افراد شاغل به نحوی ایجاد کند که بدون کمترین دغدغه و نگرانی ناشی از عدم امنیت اقتصادی و تأمین معاش و زندگی خود و خانواده شان در زمان پیری و از کار افتادگی به کار و زندگی خود ادامه دهند.
«با رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، کلیه بازنشستگان تامین اجتماعی بیش از سال ۸۵ می توانند همه فوق العاده های قانونی خود را در محاسبه پاداش خدمت دریافت کنند»، «افزایش سرانه کمک هزینه سفر بازنشستگان از ۱۵ به ۳۰ هزارتومان افزایش یافت»، «وام ضروری بازنشستگان پرداخت می شود»، «به فرهنگیان و بازنشستگان آموزش و پرورش فاقد مسکن وام اعطا می شود»، «هر سال ۱۰۰ هزار واحد مسکونی با متراژ مناسب برای بازنشسته های فاقد مسکن ساخته می شود.»...
موارد فوق تیتربعضی از اخبار اعلام شده از طریق رسانه ها توسط مسئولان برای رفع مشکلات بازنشستگان است. اما علیرغم این خبرهای خوش، بازنشستگان همچنان با برخی مشکلات دست و پنجه نرم می کنند، و این بدان معنی است که نیاز به توجه و حمایت بیشتر دارند. البته همچنان که آقای وزیر می گوید: «مشکلات فقط مخصوص قشر بازنشسته نیست همه به نوعی با مشکلات و سختی ها دست به گریبانند.»
▪ شهروندان ممتاز جامعه در پیچ و خم زندگی
می توان جامعه ای ساخت که در آن سالمندان از یک زندگی شایسته و مناسب برخوردار باشند و دوران کهولت خود را با نشاط سپری کنند. هیچ چیز از این بدیهی تر نیست که سالمندان، بازنشستگان، زنان و مردانی که گنجینه ای از فنون و دانش و دریای عظیم آفرینش هستند، باید از یک زندگی مرفه و با عزت و احترام برخوردار باشند.
امیر شورایی کارشناس امور اجتماعی با اشاره به اینکه از بازنشستگان به عنوان شهروندان «ممتاز جامعه» یاد می شود و باید از منزلت اجتماعی خاصی برخوردار شوند، می گوید:« دوران بازنشستگی در شرایط کنونی به دلیل مشکلات معیشتی و هزینه های بالا بسیار سخت می گذرد، هرچند که طی دو سال گذشته شاهد تلاش دولت برای رفع مشکلات این قشر از جامعه بوده ایم، اما هنوز عمده ترین دغدغه افراد بازنشسته در حاشیه و اندیشه یافتن کار جدید است تا بتوانند با ایجاد آن از عهده تامین هزینه سنگین مخارج زندگی برآیند.
به اعتقاد وی علاوه بر مشکلات مالی و اقتصادی که بازنشستگی برای افراد ایجاد می کند و به دلیل کهولت سن یا طول خدمت خانه نشین می شوند، به لحاظ بروز تغییرات عمده در شیوه زندگی آنان، این افراد دچار پریشانی، ترس و افسردگی می شوند، ضمن اینکه جداشدن ناگهانی فرد از سازمان، اولا سازمان را با جای خالی فردی که عمری تجربه اندوخته مواجه می سازد و ثانیا در خود فرد عوارض نامطلوبی را به وجود می آورد. باید به گونه ای فرهنگ سازی کرد که، بازنشستگی دیگر به عنوان نقطه پایان یک همکاری اداری فرض نشود، بلکه آغازی بر مرحله تکمیلی زندگی سازمانی فرد به حساب آید.
● کارت منزلت تعریف نشده است
وقتی حکم بازنشستگی اش آمد، اقدام به جمع آوری امضا در پای برگه تسویه حساب خود از بخشهای مختلف سازمان کرد. در آخرین مرحله که به دفتر کارگزینی رسید، کارت شناسایی او را گرفتند و فقط عکس آن را تحویل دادند اگر چه این اقدام از منظر قوانین سازمانی و اداری کاملا درست و قانونی است اما چون طی این ۳۰سال هر جا که می رفت با هویت سازمانی اش خود را معرفی می کرد، گویی با از دست دادن کارت شناسایی سازمانی اش یک باره دچار شوک شد. گروهی از کارشناسان امور اداری از این شوک به عنوان «بحران هویت سازمانی» یاد می کنند و چنین استدلال می شود که چون یک کارگر یا کارمند طی مدت خدمت خود با هویت سازمانی اش شناسایی می شود بنابراین با تحویل دادن کارت شناسایی پدید آمدن این شوک هویتی، طبیعی است.
البته این موضوع را دکتر علی شریعتی در بحث «النیه» شدن به این مضمون بیان می کند که در عصر مدرن، بعضی ها در «باجه کاری» خود چنان غرق می شوند که با شماره باجه و نه نام خانوادگی خود پاسخ می دهند. در واقع النیه شدن در سازمانها ممکن است عواقبی از قبیل شوک و بحران هویت را نیز در مرحله بازنشستگی به همراه داشته باشد. به همین دلیل عده ای صدور کارت شناسایی را برای افراد در دوران بازنشستگی ضروری می دانند و به همین دلیل است که مسئولان اقدام به صدور کارتی تحت عنوان «کارت منزلت» برای بازنشستگان کرده اند.
اما به هر حال امروز با این پدیده و جامعه روبروییم و قرار است یک بازنشسته وقتی این کارت را به دست می گیرد به نوعی احساس منزلت کند اما زمانی که متوجه می شود متاسفانه فرهنگ مناسبی در برخورد با دارندگان کارت پدید نیامده است، به لحاظ روحی و روانی ضربه می خورد.
محسن اکبریان یک بازنشسته است از بی توجهی ها به کارت منزلتش انتقاد می کند و می گوید:« پارسال به ما کارت دادند، اما هنوز هیچ استفاده ای از آن نکرده ایم، استفاده از کلاسهای ورزش، عضویت در کتابخانه های عمومی و استفاده بدون بلیت از اتوبوس و مترو تنها تسهیلاتی است که در کارت منزلت ما تعبیه شده است.»
علی اکبر رضایی جوان فعال و پرتلاش دیروز که پس از ۳۰ سال کار و فعالیت، امروز کوله بار سنگین خستگی چند ساله را بر زمین نهاده و به امید دریافت حقوق بازنشستگی، روزگار می گذراند با صدور کارت شناسایی دوران بازنشستگی را ضروری می داند و می گوید: یک کارگر و کارمند در مدت ۳۰ سال خدمت همواره خودش را با هویت سازمانی معرفی می کند و در دوران بازنشستگی به لحاظ روانی بیشتر به این هویت نیاز دارد. از این رو داشتن کارت شناسایی منزلت برای بازنشستگان ضروری است اما وقتی این کارت اعتبار نداشته باشد منزلت ها هم بی اعتبار خواهد بود.
یک بازنشسته دیگر با اشاره به بی اعتباری کارت منزلت در بعضی از صندوقهای بازنشستگان می گوید: «هیچ بازنشسته ای دنبال کارت منزلت نبود اما وقتی این کارت ها را صادر کردند باید به فکر تامین منابع مالی آن ها هم می بودند.»
یک روانشناس و مدرس دانشگاه در این باره می گوید: وقتی یک بازنشسته کارت منزلت خود را بی اعتبار می بیند احساس می کند که بعد از ۳۰ سال خدمت به او کمتر توجه شده است.
احساس تحقیر در هر سنی از جمله سن بازنشستگی عواقب نامطلوبی به دنبال دارد.»
به اعتقاد وی یک فرد بازنشسته وقتی دچار احساس تحقیر شود، نسبت به بسیاری از مسائل دچار بدبینی می شود و در روابط اجتماعی این بدبینی را به اشکال مختلف به اعضای خانواده، فامیل و جامعه منتقل می کند، وی در ادامه این گونه توضیح می دهد: «به عنوان نمونه وقتی یک بازنشسته در جمعی بیان می کند که پس از ۳۰ سال خدمت با وی چگونه رفتار شده است و از این آخر و عاقبت برخوردار می شود، قطعا این احساس بدبینی بر نگرش جوانانی که تازه وارد سیستم کاری شده اند، تاثیر منفی می گذارد. به هرحال وقتی یک بازنشسته احساس بدبینی و پوچی کند، عزت نفس خود را او دست می دهد و منزوی می شود و عملکرد روانی او هم در تعاملات و روابط اجتماعی موجب بدبینی دیگر افراد نسبت به سازمانها و مسئولان می شود. این روانشناس با اشاره به اینکه کسانی که بحث کارت منزلت را مطرح کردند، باید برای منابع مالی آن هم فکری می نمودند، خاطرنشان می کند: «در واقع کارت منزلت را با آب و تاب خاصی تبلیغ و خانواده های بسیاری را مشتاق استفاده از مزایای کارت کردند، اما درنهایت هیچ سودی نداشت، اگر این بدبینی بازنشستگان به نسل تازه وارد در سیستم کاری منتقل شود، هزینه های جبران ناپذیر وارد آمده در اشتغالزایی، تولید و کارایی سازمانی کم نخواهدبود.»
این جای سؤال است برای بازنشستگانی که سالها در جهت اعتلای کشور به نظام و مردم خدمت کرده اند، آیا قدردانی و شأن و جایگاه آن در جامعه تنها با کارتی که بتوانند ازطریق آن وارد سالنهای ورزشی شوند یا بدون بلیط سوار اتوبوس شوند، حفظ خواهدشد؟
دکتر عبدالرضا مصری وزیر رفاه و تامین اجتماعی درپاسخ به سؤال سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «کارت منزلت، کارت جایگاه است، کارت اقتصادی نیست، این کارت یعنی افتخار بازنشسته که پس از ۳۰ سال کار وخدمت برای کشور از کار فارغ شده و یک جایگاه معنوی در جامعه پیدا کرده است.»
وزیر رفاه می گوید: «تلاش بر این است که بعضی از امتیازاتی که در جامعه وجود دارد مثل بازدید از موزه ها، آثار باستانی، مراکز هنری و... برای این جایگاه درنظر گرفته شود، البته بهتر بود از اول خدمات تعریف و بودجه آن مشخص می شد و سپس کارت صادر می شد.»
به اعتقاد دکتر مصری بازنشستگی دوره ای است که در کشورما افراد شاغل به آن کمتر فکر می کنند، چون دراین صورت به نوعی دیگر برای کار و زندگی برنامه ریزی می کردند تا دراین دوران دچار مشکل نشوند و این عمومیت دارد تا وقتی نعمتی دراختیار ماست به فکر تغییر آن شرایط نیستیم لذا به جوانان شاغل توصیه می کنم از هم اکنون به فکر فردا باشند.
● حقوقی که متناسب با هزینه ها نیست
یکی دیگر از مسائلی که کارشناسان بر آن تاکید می کنند که حقوق پایین بازنشسته ها در جوانان ایجاد یأس و ناامیدی می کند، در واقع وقتی جوانان مشاهده می کنند پدرانشان با ۳۰ سال خدمت، امروز قادر نیستند از عهده مخارج زندگی خود برآیند، قطعا ترجیح می دهند راه پدرانشان را دنبال نکنند چون آینده خود را همان طور می بینند، اما دکتر مصری نظر دیگری دارد و می گوید: «بازنشسته ها در سالهای اول و دوم بازنشستگی مشکلی ندارند چون در ۲تا ۳ سال اول حقوقشان نسبت به فرد شاغل فقط ۵ درصد کمتر شده است و رقمی نیست اما هرچه زمان بیشتر می شود، این رقم بالاتر می رود و مشکلاتی را برای آنها به همراه می آورد، ضمن اینکه الان پرداخت حقوق به بازنشسته ها متناسب با نظام بیمه است ولی با هزینه زندگی مورد انتظار متناسب نیست.»
وی می گوید: «خوشبختانه در کشور ما حقوق بازنشسته ها از حداقل حقوق و دستمزد فرد شاغل بالاتر است، درحال حاضر حداقل حقوق و دستمزد فرد شاغل ۱۸۳ هزار تومان است که ۷.۲ درصد برای حق بیمه و... کم می شود، اما حداقل حقوق یک فرد بازنشسته ۲۰۰ هزار تومان است و این معادله درهیچ جای دنیا نیست که فرد شاغل از بازنشسته کمتر دریافت کند، اما این موضوع را روی ۴۷ کشور مطالعه کردیم آنها معمولا بین ۴۰ تا ۶۰ درصد حقوق زمان اشتغال را برای دوران بازنشستگی درنظر می گیرند ولی در کشور ما اینطور نیست.
دکتر مصری بر این باور است که این مسئله هم نمی تواند پاسخگوی نیازها و مشکلات باشد، و این تنها مشکل بازنشستگان نیست: «بنابراین ما رقم «ریال» را باید اضافه کنیم، یعنی قدرت خرید را بالا ببریم نه رقم پرداخت را. مسابقه افزایش ریال و حقوق مشکلی را حل نمی کند، ما باید قدرت خرید را افزایش دهیم.»
وزیر رفاه با تاکید بر اینکه قدرت خرید با افزایش پرداخت تفاوت دارد، تصریح می کند: «افزایش پرداخت ممکن است در یک مقطعی از زمان یا همان سالی که در آن هستیم، کمتر قدرت خرید را افزایش دهد، اما اگر رقم تورم با قدرتی که برای خرید ایجاد کردیم در آخر سال، هم سطح و یکی شوند و همدیگر را قفل کردند دوباره باید مبلغ بیشتری پرداخت کنیم درحالی که قدرت خرید بیشتری برای ما فراهم نشده است.»
دکتر مصری پیشنهاد می کند که کمک های ما باید در جهت افزایش قدرت خرید باشد، اما نه در قالب وجه نقدی که بار تورمی ایجاد کند، بلکه بعضی از نیازها را تامین کنیم چه بسا که اثر ضد تورمی داشته باشد.
وی می گوید: «پرداخت بیشتر به معنای قدرت خرید بیشتر نیست، این مسابقه را سالهاست که در کشور امتحان می کنیم و نتیجه هم نمی گیریم چون مرتب حقوق افزایش می یابد، اما تورم هم بالا می رود، و می بینیم لایحه ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری که دولت به مجلس ارائه داد برای همین منظور بود، نه اینکه پول پرداخت کند بلکه به بعضی از کالاها یارانه تعلق گیرد چون توزیع کالا اثر ضد تورمی دارد.»
● تدابیر دولت برای رفع مشکلات
دکتر مصری از لایحه ای که در مجلس تصویب شد و درباره بیمه کارگران روزمزد و بدون کارفرما بود می گوید: «این افتخار بزرگی است که ۱.۵ میلیون نفر کارگر تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار گرفتند و اگر بتوانیم چتر تامین اجتماعی را در جامعه کامل کنیم به چیزی به نام نظام حمایتی نیاز نداریم، همچنین واگذاری زمین های ۹۹ ساله با وام ۲ برابر که دولت تصویب کرد، و شامل حال بازنشستگان بدون مسکن هم می شود، خدمت بزرگی است طی ۲ سال گذشته صورت گرفته است.»
«حسینعلی ضیایی» مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی هم در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان با اشاره به تاکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه فلسفه وجودی ما برای خدمتگزاری به مردم است، می گوید: «تمام تلاش ما بر این است که هر آنچه دراختیار داریم در خدمت قشر بازنشسته باشیم.»
وی به مشارکت دولت در توسعه تامین اجتماعی اشاره می کند و می گوید: «خدماتی که دولت کنونی به صندوقهای بازنشستگی و مخصوصاً تامین اجتماعی کرده در دولت های قبلی سابقه نداشته است، بیمه خادمان مساجد و کارگران ساختمانی و رانندگان تاکسی از جمله اقدامات انجام شده در این باره است، همچنین پیشنهاد هزار میلیارد تومان از محل صرفه جویی بنزین برای توسعه تامین اجتماعی که در نوبت تصویب قرار دارد، از گامهای برداشته شده دیگر برای رفاه بازنشستگان است.»
ضیایی با تاکید بر اینکه در طول مدت زمانی که تا پایان برنامه چهارم توسعه باقیمانده است، تعداد بیمه پردازها به ۱۰ میلیون نفر افزایش یابد، می گوید: «طی ۸ ماهه اخیر ۹۰۰ هزار نفر به بیمه پردازهای سازمان اضافه شده است و این برای ما بسیار سودمند است چون هر چه تعداد بیمه پردازها بیشتر می شود بارقه های امید در جهت رفاه و آسایش بازنشستگان بیشتر متجلی می شود.»
● کارت هوشمند درمان
«پیری است و هزار درد و مرض که سراغ انسان می آید و خدا نکند پایت به دوا و دکتر و بیمارستان کشیده شود، هزینه ها سنگین است».این گله و زمزمه زیرلبی مادر پیری است که برای تهیه داروهایش با نسخه آزاد به داروخانه مراجعه کرده است. اما خوشبختانه بازنشستگان در زمینه درمان با مشکلات کمتری روبرو هستند. «ضیایی» از حذف فرانشیز درمانی بازنشستگان خبر می دهد و می گوید: «درمان بازنشستگان تامین اجتماعی در مراکز ملکی ۱۰۰ درصد رایگان است. ضمن اینکه در حال صدور پایلوت کارت هوشمند درمان هستیم که هم رضایت بیمه شده را تامین کند و هم تا ۵ سال هم اعتبار دارد. همچنین بازنشستگان با داشتن این کارت علاوه بر اینکه اطلاعات سلامتی و جسمی را همیشه همراه خود دارند، از تعویض و یا تمدید دفترچه در هر حال راحت می شوند و کارت هر ۵ سال یک بار شارژ می شود و بازنشستگان کشوری و لشکری هم از هزینه کمک درمان در بیمارستانهای دولتی می توانند استفاده کنند.» طوبایی رئیس سازمان بازنشستگی کشوری هم در مورد هزینه درمان بیمه شدگان می گوید: «خدمات مربوط به تشخیص، درمان و بستری بازنشستگان و عائله آنها طبق ضوابط و از طریق بیمه تکمیلی درمان خدمات بیمه تا سقف مبلغ چهارمیلیون تومان در سال پرداخت می شود.»
به اعتقاد اکثر کارشناسان و صاحب نظران زندگی انسان در هیچ مقطعی از عمر نباید با تردید و ناامنی معیشتی توام باشد، درست که می توان گفت و عقلاً هم پذیرفته می شود که زندگی در ذات خود سکه ای دو رو است، یک رو خوش و زیبا، روی دیگر ناخوشایند، در هر حال دولتهای تدابیری به عنوان راهکارهایی برای پایداری، آسودگی و سلامت فکر و روان فرد، خانواده و جامعه ارائه داده و می دهند، چرا که مسئولیت تامین نیازها، رفع کاستی ها و ارتقا سطح زندگی در تمامی ابعاد آن را عهده دارند. تامین امور اجتماعی و تحقق رفاه فراگیر مجموعه جامعه، بدواً در گرو حمایتهای دولت است.

صدیقه توانا

منبع : روزنامه کیهان