حنای دلار در بازار نفت رنگ باخت

آن روز وقتی احمدی نژاد، پشت تریبون قرار گرفت، بسیاری از حاضران در سالن اجلاس پیش بینی می کردند که او چه خواهد گفت.
رؤسای کشورهای عضو اوپک آن روز در ریاض نسبت به سخنان رئیس جمهوری در مقابل متحدان آمریکا واکنش مناسبی نشان ندادند، اما در نهایت مجبور شدند بپذیرند که وی منافع کل تولیدکنندگان نفت را در نظر دارد.
احمدی نژاد کاهش روزافزون ارزش دلار را موضوع بسیار مهمی دانست و با اشاره به اینکه خسارت ناشی از این امر اقتصاد جهانی، به ویژه کشورهای صادرکننده انرژی را تحت تأثیر جدی قرار داده است اظهار داشت: با وجود بالا رفتن ظاهری قیمت نفت، با توجه به کاهش ۴۵ درصدی ارزش دلار ظرف چند سال گذشته، هنوز با قیمت واقعی خود فاصله زیادی دارد. دولت آمریکا تلاش می کند آثار منفی کاهش ارزش دلار را کتمان کند ولی قراین و شواهد فراوان حکایت از تداوم کاهش ارزش دلار دارد. در واقع تورم ناشی از توزیع دلار بدون پشتوانه نصیب کشورهای صادرکننده نفت است و آنان یارانه وسیعی به اقتصاد آمریکا واریز می کنند.
● واقعه نزدیک
پس از پایان اجلاس خیلی ها بر این باور بودند که نگاه احمدی نژاد به مسأله دلار ناشی از دیدگاه ضدآمریکایی اوست، اما سه ماه بعد، بسیاری از آنان پی بردند که ماجرا به همین جا ختم نمی شود و در این خصوص پیش بینی های احمدی نژاد یکی پس از دیگری به وقوع پیوست.
دلیل این پیش بینی واقع بینانه به بررسی های کارشناسانه ای باز می گشت که در این حوزه انجام شده بود.
دانش جعفری، وزیر اقتصاد دولت احمدی نژاد که تئوریهای اقتصادی دولت او را تدوین می کند، همان زمان (حدود سه ماه قبل) در خصوص نظریه تغییر سبد ارزی اوپک گفت: در شرایط فعلی با توجه به اینکه قیمت نفت در مرزهای نزدیک به ۱۰۰ دلار قرار دارد، این طور به نظر می رسد که قیمت نفت خیلی گران شده است و بنابراین درآمد زیادی متوجه کشورهای صادرکننده نفت شده است، ولی واقعیت این است که در این مدت ارزش دلار کاهش پیدا کرده است و به این صورت بخشی از افزایش قیمت نفت خنثی می شود.
وزیر اقتصاد تصریح می کند: گزارشهایی که از سوی دبیرخانه اوپک تهیه شده است نشان می دهد که اگر قیمت سبد نفتی اوپک را براساس نرخهای موجود در سالهای حدود ۱۹۸۴ حساب کنیم، قیمت نفت در حال حاضر حدود ۵۰ دلار است، برخلاف این موضوع تولیدکنندگان همواره با چالش هایی مواجه بوده اند که افزایش هزینه های پروژه ها و رشد هزینه کالاهای صنعتی و غیره از مهمترین این چالش هاست. بنابراین کاملاً واضح است که قیمت واقعی ناشی از صادرات نفت افزایش ناچیزی داشته است.
● فقط ایران نیست
در همان زمان یعنی اجلاس سران اوپک، چاوز ، نسبت به دیدگاه رئیس جمهور کشورمان موافقت کامل خود را اعلام کرد، اما سران برخی کشورها با این توجیه که این اظهارات و گنجاندن این مسأله در بیانیه پایانی دلار را بیشتر از قبل بی ارزش خواهد کرد، در مقابل این دیدگاه مقاومت به خرج دادند.
اما همه متحدان آمریکا چنین نظری نداشتند، به طوری که در مقابل نظر «احسان بحلیقه»، عضو مجلس مشورتی عربستان که هرگونه اقدامی را موجب کاهش بیشتر قیمت دلار و بی اعتمادی نسبت به این ارز می دانست، برخی وزرای نفت اوپک نسبت به تغییر سبد ارزی اوپک بی میل نشان نمی دادند، اظهارات وزیر نفت قطر در خصوص نگرانی از کاهش ارزش دلار از این دست است.
شاید همین امر هم باعث شد تا سرانجام «عبدا... البدری»، دبیرکل اوپک از احتمال جایگزینی یورو به جای دلار در معاملات نفتی خبر دهد.
وی اگر چه معتقد است این جایگزینی ممکن است حدود ۱۰ سال زمان ببرد اما این کار برای مقابله با پیامدهای منفی کاهش ارزش دلار انجام می شود.
● فشار منطقی
پیش از اینکه دبیرکل اوپک این اظهارات را در گفتگو با «میدل ایست اکونومیک» مطرح کند، فشار اعضا در نشریات دیگر نمود پیدا کرده بود.
به طوری که یک نشریه استرالیایی نیز در آخرین شماره خود عنوان کرده بود که اوپک باید به دنبال ارزشهای قوی تر از دلار باشد.
به نوشته این نشریه اوپک یک مشکل بزرگ دارد، آن فروش نفت در برابر دلار آمریکاست. دلار طی ماههای اخیر ارزش خود را در برابر سایر ارزها به شدت از دست داده است. کاهش ارزش دلار به معنای کاهش قدرت خرید اوپک است.
هفته نامه اقتصادی خاورمیانه (مید) نیز عنوان می کند که اوپک از سوی اعضای خود که با توجه به کاهش ارزش دلار از سال ۲۰۰۰ به بعد با کاهش درآمد نفتی مواجه شده اند تحت فشار قرار دارد. دلار در این مدت با کاهش ۴۴ درصدی ارزش در برابر یورو مواجه بوده است.
فایننشال تایمز نیز در مقاله ای نوشت: کاهش ارزش دلار موجب تضعیف قدرت خرید کشورهای عضو اوپک شده است.
به نوشته این نشریه معتبر: کاهش ارزش دلار، قدرت خرید کشورهای نفت خیز را بیش از یک سوم کاهش داده است. از طرفی باعث شده تا کشورهای عضو اوپک تمایل چندانی برای افزایش تولید و کاهش قیمت نفت نداشته باشند.
● کاهش پی در پی ارزش دلار
در حالی که برخی بر این باور بودند که با طرح پیشنهادی جرج بوش برای بهبود اوضاع اقتصادی آمریکا، کاهش ارزش دلار متوقف خواهد شد، اما شواهد نشان داد که طی روزهای اخیر نه تنها این کاهش متوقف نشد که روند کاهش ارزش دلار در مقابل یورو شتاب نیز گرفت.
اگر چه کشور ما به دلیل معامله بخش عمده ای از نفت خود با یورو و ین کمتر از سایر کشورها متضرر شده است، اما نرخگذاری نفت با دلار خسارت خود را بین تمام فروشندگان نفت تقسیم خواهد کرد.
در همین راستا در پی اعلام تصمیم دبیرکل اوپک برای جایگزینی یورو به جای دلار یک بار دیگر ضربه ای که احمدی نژاد در اجلاس سران به دلار وارد کرده بود تکرار شد و دلار به پایین ترین قیمت خود طی روزهای اخیر رسید.
موافقت سران اوپک در اجلاس ریاض با پیشنهاد احمدی نژاد مبنی بر تغییر سبد ارزی باعث شد تا هر یورو برابر ۱.۴۶۸ دلار معامله شود و قیمت نفت نیز ۷۰ سنت افزایش یابد.پس از اعلام نظر عبدا... البدری نیز هر یورو برابر ۱.۴۵۴۷ دلار معامله شد که پایینترین رقم پس از طرح جرج بوش می باشد که سعی داشت ارزش دلار را افزایش دهد.
● و بالاخره آمریکا
به نظر می رسد اقتدار چندین دهه ای آمریکا بر بازار جهانی رفته رفته رو به تحلیل می رود و در پی آن اقتدار دلار نیز رنگ می بازد.
اکنون آمریکا مجبور شده برای باقی ماندن در عرصه رقابت تولید و در مقابل اروپا و چین و کشورهایی که رشد اقتصادی بالایی را تجربه می کنند سیاست کاهش ارزش دلار را در پیش بگیرد که حتی در سبد خرید شهروندان آمریکایی نیز تأثیر گذاشته است. اما بیش از اینها کشورهایی متضرر می شوند که نفت خود را به دلار آمریکا فروخته و در مقابل مجبورند هزینه ها را براساس پول کشور خود یا یورو پرداخت کنند.
در اینجاست که ظهور یورو به عنوان یک ارز قدرتمند دیگر می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای دلار مطرح، بررسی و پیگیری شود.
حتی اگر بخواهیم اطمینان خاطر بیشتری در اوپک داشته باشیم، می توان به جای اتکا به یک ارز سبدی از ارزهای گوناگون را مطرح کرده و معاملات را براساس آنها انجام دهیم، پیشنهادی که احمدی نژاد مطرح کرد و اکنون کشورهای عضو اوپک و حتی منطقه پی به منافع آن برده و علاوه بر اعتراف، در آن جهت حرکت می کنند.

سعید کوشافر

منبع : انتخاب