معادله ای که بر هم خورد

● نگاهی به پرونده بازیگری در جشنواره فیلم فجر
حساس ترین و جذاب ترین بخش اختتامیه جشنواره فیلم فجر، اهدای سیمرغ ها به بهترین بازیگران است. شاید به آن دلیل که سیمرغ های این بخش، شخصی تر و خاص ترند. فیلم ها چند هفته ای مهمان پرده هایند و می روند. اما بازیگرانی که موفق به کسب عنوان «بهترین» بشوند، به مدت یک سال در کانون توجهات قرار می گیرند و نامشان بر سر زبان ها می افتد.
در فهرست بازیگران برگزیده امسال چند «پدیده» داشتیم و چند بازیگر قدیمی و شناخته شده. در مراسم پایانی جشنواره بیست و ششم، بازیگرانی بر روی سن رفتند که تا پیش از آغاز این ضیافت فرهنگی، موفقیت شان قابل پیش بینی نبود. تصور بیشتر منتقدان بر این بود که نام افراد دیگری، به عنوان نفرات برتر حوزه بازیگری مطرح شود. دلیل این ابهام و غیرقابل پیش بینی بودن را، باید در سیاست های جدید مسئولان جشنواره جستجو کرد. چندین فیلم گرفتار توقیف و جرح و تعدیل شدند و همین نکته، معادلات را برهم زد. چندین فیلم از رسیدن به مرحله مسابقه سینمای ایران بازماندند و در نتیجه، تعدادی از بازیگران از گردونه رقابت خارج شدند یا این که حضورشان کمرنگ شد.
● بازیگران خارج از محدوده
«حمید فرخ نژاد» را باید بدشانس ترین بازیگر جشنواره امسال دانست. او درخصوص فیلم های توقیف شده، دارد به یک رکورد عجیب و غریب دست پیدا می کند. با این که گفته می شد، بازی یک دست او در دو فیلم کمدی آتشکار (محسن امیریوسفی) و پوست موز (علی عطشانی) بسیار دیدنی از آب درآمده، اما هیچ کدام از این دو فیلم شانس نمایش و حضور در جشنواره امسال را پیدا نکردند.
«فرخ نژاد» در «آتشکار»، نقش یک کارگر را بازی کرده که برای گرفتن تصمیمی با روح پدرش درگیر می شود. در «پوست موز» نیز ایفاگر نقش جوان ثروتمندی به نام «حمید» است که بر اثر تصادف به «کما» می رود و روحش در عالم برزخ عاشق روح دختری جوان می شود.
علت اصلی توقیف فیلم «پوست موز» را طرح مسائل بحث برانگیز سیاسی و اجتماعی و شوخی با موضوعاتی چون «سقوط هواپیما در ایران» و «زندگی منفعت طلبانه یک حاجی بازاری» دانسته اند.از سه فیلم این بازیگر فقط فیلم «حقیقت گمشده» به نمایش درآمد.«احمد احمدی» کارگردان این فیلم در نشست مطبوعاتی «حقیقت گمشده» بازی روان فرخ نژاد را یکی از ویژگی های مثبت فیلم خواند. وی به این نکته اشاره کرد که این بازیگر برای نزدیک شدن به نقش خود، بیش از ١٠ کیلوگرم وزن کم کرده است. ضمن این که فیلم «سفر سرخ» به کارگردانی «فرخ نژاد» نیز توقیف شده است. وی یک فیلم توقیف شده دیگر نیز در کارنامه اش دارد. فیلم «به رنگ ارغوان» ساخته ابراهیم حاتمی کیا که پس از گذشت دو سال، هنوز تکلیف نهایی نمایش آن، مشخص نشده است.«پرویز پرستویی» نیز از بازیگرانی بود که با تصمیم هیئت انتخاب مبنی بر فرستادن فیلم «صدسال به این سال ها» (سامان مقدم) به بخش مهمان جشنواره، در ردیف غایبان جشنواره امسال قرار گرفت. (این فیلم به درخواست کارگردان از بخش مهمان نیز بیرون کشیده شد.)خیلی ها امیدوار بودند «رضا کیانیان»، در جشنواره امسال نیز برگ برنده ای جدید رو کند و دوباره بدرخشد. او پیش از این برای بازی در فیلم «خانه ای روی آب» ساخته «بهمن فرمان آرا» برنده سیمرغ جشنواره بیستم شده بود. اتفاقی که امسال به دلیل تمایل نداشتن این کارگردان، به حضور فیلمش در جشنواره و ماجرای اختلافش با هیئت بازبینی بر سر حذف یک سکانس تکرار نشد. فیلم «خاک آشنا» چند بازیگر مثل «رضا کیانیان»، «رویا نونهالی» و «بیتا فرهی» داشت و در صورت حضور در جشنواره، می توانست معادلات حوزه بازیگری را برهم زند.«صدسال به این سال ها» دیگر فیلم تعیین کننده رضا کیانیان بود که بنا به دلایل گفته شده از فهرست فیلم های جشنواره کنار رفت.امسال «رضا کیانیان» را فقط در چند سکانس از فیلم «همیشه پای یک زن درمیان است» دیدیم. حضوری کوتاه اما متفاوت. خود او نیز در نشست خبری به این نکته اشاره کرد. وی از این که یکی از منتقدان درباره غیرقابل پیش بینی بودن نقش هایش صحبت کرد خوشحال شد و گفت: «سال ها بود آرزو می کردم این جمله را بشنوم.»در صورت حضور فیلم «صدسال به این سال ها» در جشنواره، تنها نقش آفرینی «پرویز پرستویی» را هم می دیدیم. بازیگری که غیبتش در جشنواره امسال به وضوح احساس می شد. او تنها بازیگری است که سه سال پیاپی، موفق به کسب سیمرغ بازیگری شده است («مارمولک»، «بید مجنون» و «به نام پدر»).آن ها که فیلم «دایره زنگی» (پریسا بخت آور) را دیده اند می گویند «گوهر خیراندیش»، «باران کوثری» و «محمدرضا شریفی نیا» بازی های خوبی ارائه داده اند. اگر این فیلم به بخش مسابقه راه می یافت...یادمان باشد درباره جشنواره بحث برانگیز بیست و ششم صحبت می کنیم. جشنواره ای که به شدت گرفتار «اما» و «اگرها» بود. اتفاقی که فهرست فیلم هایش بارها و بارها، دستخوش تغییر و تحول شد. در نتیجه این تغییر و تحولات فقط فیلم هایی مورد داوری قرار گرفتند که توانسته بودند هفت خان جشنواره را به سلامت طی کنند. شاید اگر هیئت انتخاب با برخی کارگردان ها مهربانانه تر برخورد کرده بود، نتایج برگزیدگان غیر از فهرستی بود که الان، شاهدش هستیم.
● ماراتن نفس گیر بازیگران نقش اول زن
در بخش بازیگران نقش اول زن با حضور «الناز شاکردوست»، «گلشیفته فراهانی» و «هنگامه قاضیانی»، رقابت بسیار تنگاتنگ بود. نکته جالب در مورد این فهرست، این که داوران دو ردیف را خالی گذاشته اند.
یعنی هیئت داوران در میان فیلم های متوسط امسال به جز این سه نفر، هیچ بازیگر دیگری را نتوانستند برگزینند که حتی شایسته نامزدی باشد.از بین این سه، دو نفر برای نخستین بار بود که در جشنواره فجر نامزد می شدند. «شاکردوست» پیش تر دوبار در جشن خانه سینما نامزد شده بود و «قاضیانی» نخستین نقش اولش را تجربه می کرد. در این بین فقط «گلشیفته فراهانی» بود که یک بار برای «درخت گلابی» داریوش مهرجویی سیمرغ بازیگری بخش بین الملل را گرفته بود. یک بار نیز با فیلم «اشک سرما» نامزد دریافت سیمرغ شده بود.تجربه سال های پیش نشان می دهد که جشنواره فجر، به بازیگران تازه کار بیشتر روی خوش نشان می دهد تا بازیگران با تجربه و پیشکسوت. مصداق این مدعا بازیگرانی چون «فرشته صدرعرفایی»، «لیلا زارع»، «کامبیز دیرباز»، «حسین عابدینی»، «پگاه آهنگرانی» و «ترانه علیدوستی» هستند که در اولین تجربه هایشان، دست پر از جشنواره فجر بازگشتند. ضمن این که عنوان برترین بازیگر معمولا شامل حال فیلم هایی می شود که خود فیلم نیز در بخش های بهترین فیلم یا بهترین کارگردانی مورد توجه قرار گرفته باشد.با در نظر گرفتن این دو نکته می توان دلایل اهدای سیمرغ به بازیگر ناشناخته فیلم «به همین سادگی» را تحلیل کرد. البته «هنگامه قاضیانی» استحقاق دریافت این جایزه را داشت. او توانست با استفاده از شگردهای حسی اش به زیبایی، تنهایی «طاهره» را برای مخاطب باورپذیر کند و بازتاب دهنده دلشوره های پنهان قهرمان داستان باشد.
● بازیگران مرد و یک رقابت فشرده
درباره نامزدهای بازیگر نقش اول مرد نیز می توان موضوع را تجزیه و تحلیل کرد. از بین فهرست پنج نفره ارائه شده، دو نفرشان پیشتر موفق به دریافت سیمرغ شده بودند. «محمدرضا فروتن» در کارنامه اش دو سیمرغ بازیگری برای فیلم های «قرمز» و «به آهستگی» دارد.«حبیب رضایی» هم یک بار برای فیلم «اینجا چراغی روشن است» طعم سیمرغ را چشیده و برای فیلم «آژانس شیشه ای» هم دیپلم افتخار گرفته است.اهدای سیمرغ به «امین حیایی»، یکی از اتفاقات غیرقابل پیش بینی جشنواره امسال بود. ستاره ای که سال های سال استعدادهایش را، صرف فیلم های پیش پا افتاده کرد و هر بار سعی کرد در نقش فرشته نجات فیلم های تجاری ظاهر شود. او پیش از این چندین بار نشان داده بود که در فیلم های غیرتجاری نیز می تواند درخشش خوبی داشته باشد.او چندین بار با فیلم های «زن زیادی» (تهمینه میلانی)، «مهمان مامان» (داریوش مهرجویی) و «براده های خورشید» (محمدحسین حقیقی) تا آستانه دریافت سیمرغ نیز پیش رفت. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا این سیمرغ، مسیر بازیگری او را تغییر می دهد، یا او همچنان تمایل دارد به پیشنهادهای فراوانش برای حضور در فیلم های سطح پایین پاسخ مثبت دهد.«حیایی» در فیلم «شب» (رسول صدرعاملی) بازی موفقی دارد و سعی می کند پابه پای «عزت الله انتظامی» نقش آفرینی کند. کنش های رفتاری این بازیگر، همچون مراقبت افراطی اش از متهم و بده و بستان های طنزآمیزش با انتظامی در کنار لهجه شیرین مازندرانی اش به نقش وی گرمای خاصی بخشیده است.در بخش بهترین بازیگر زن نقش مکمل، رقابت اصلی بین «افسانه بایگان» برای فیلم «کنعان» و «مهتاب نصیرپور» برای فیلم «فرزند خاک» بود. در این بخش نیز هیئت داوران موفق به کشف استعدادهای جدیدی نشد و جایزه را به بازیگر تئاتر یعنی «مهتاب نصیرپور» اهدا کرد. بازیگری که برجسته ترین کارهایش در سینما بازی در دو فیلم بهرام بیضایی (مسافران و سگ کشی)، فیلم صدرعاملی (من ترانه ١٥ سال دارم) و فیلم حاتمی کیا (به نام پدر) بوده است که به خاطر آن در جشنواره دو سال پیش طعم سیمرغ را چشید.
«محسن طنابنده» نیز برای فیلم «استشهادی برای خدا»، برنده سیمرغ نقش مکمل مرد شد. بازیگری که امسال وارد سینما شده و فیلم «دوست داشتن را هجی کن» دیگر تجربه اوست. بدین ترتیب دفتر بازیگران برگزیده جشنواره امسال با اهدای سیمرغ به دو بازیگر نام آشنا (امین حیایی و مهتاب نصیرپور) و دو بازیگر پدیده («هنگامه قاضیانی» و «محسن طنابنده») بسته شد.
● بازیگرانی که دیده نشدند
این مطلب را با اشاره به نام بازیگرانی به پایان می بریم که در فیلم های امسال خوش درخشیدند اما چندان مورد توجه قرار نگرفتند.«ترانه علیدوستی» در فیلم «کنعان» در قالب نقشی فرورفت که هیچ شباهتی با نقش های پیشینش نداشت. «حامد بهداد» نیز با ارائه یک بازی روان و گیرا در نقش یک جوان روان پریش در فیلم «حس پنهان» (مصطفی رزاق کریمی) نظر مثبت منتقدان را به سمت خودش جلب کرد، اما نامش حتی در ردیف نامزدها نیز قرار نگرفت. «بهرام رادان»، برنده سیمرغ بهترین بازیگر مرد جشنواره گذشته، امسال در نقشی کوتاه در فیلم «کنعان» بازی کرد. آن قدر کوتاه که بازی زیبایش زیر سایه دیگر بازیگران فیلم گم شد.«نگار جواهریان» در فیلم موفق «تنها دوبار زندگی می کنیم» نقش دختری سرخوش و پرنشاط را بازی کرد. نقشی که به گفته خودش در تمام لحظات آن باید می خندید. او یکی از بازیگران شاخص جشنواره امسال بود، که به خاطر حضور فیلم در بخش «نگاه اول» بازی اش مورد داوری قرار نگرفت.

منبع : روزنامه خراسان