رکوردداران سیمرغ بازیگری

بیش از یک ربع قرن از فعالیت جشنواره فیلم فجر به عنوان نمایشگاه رسمی سالانه محصولات سینمای ایران می‌گذرد.
در این دوره ۲۶ ساله جوایز بخش بازیگری همواره جزو بحث‌انگیزترین سیمرغ‌های بلورین بخش مسابقه سینمای ایران بوده است. درباره تاثیرات مثبت یا منفی دریافت سیمرغ بلورین بازیگری در کارنامه بازیگران و آینده حرفه‌ای برندگان آن حرف و سخن بسیار گفته و نگاشته شده است. اما مروری بر نام برندگان سیمرغ ۲۶ دوره جشنواره فجر نشانگر این نکته است که تاثیر دریافت جایزه بازیگری جشنواره فجر در کارنامه و آینده حرفه‌ای بازیگران قابل بررسی نیست و به صراحت نمی‌توان از نتیجه مثبت یا منفی این جایزه در سرنوشت برندگان سخن گفت. یادداشت زیر مروری است اجمالی به دستاورد برخی بازیگران که بیشترین سهم از نامزدی و دریافت سیمرغ بلورین را دارند. بیست و ششمین دوره جشنواره در این رویکرد نقشی ندارد زیرا امین حیایی و هنگامه قاضیانی امسال برای اولین بار سیمرغ دریافت کردند.
● پرویز پرستویی:
بازیگر محبوب تمامی اقشار سینماروی کشور با هشت بار نامزدی و کسب پنج سیمرغ بلورین بازیگری در میان بازیگران مرد رکورد قابل توجهی را به ثبت رسانده است. او نخستین بار در دومین دوره جشنواره فیلم فجر (۱۳۶۲) برنده سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «دیار عاشقان» شد. اما تا فیلم «لیلی با من است» که نامزدی جایزه بازیگر نقش اول مرد را برایش به ارمغان آورد به مقام و مرتبه ستارگی دست نیافت. کسب سیمرغ بلورین نقش اول مرد شانزدهمین دوره جشنواره برای فیلم «آژانس شیشه‌ای» او را در صدر جدول بازیگران محبوب منتقدان و تماشاگران جای داد و از آن زمان تاکنون پرستویی جزو ستارگان بی‌چون و چرای سینمای ایران به شمار می‌رود.
طبیعی است که پس از جایزه آژانس شیشه‌ای نقش‌های مناسبی در فیلم‌هایی قابل دفاع به او پیشنهاد شد و پرستویی نیز از موقعیت به وجود آمده نهایت بهره را برد. ظرف چهار دوره اخیر سه سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم‌هایی چون «بید مجنون» و «به نام پدر» دستاورد یکی از موفق‌ترین بازیگران ادوار جشنواره فجر بوده است.
● فاطمه معتمدآریا:
معتمدآریا از دوره ششم تا بیست و دوم جشنواره فجر ۹ بار نامزد سیمرغ بلورین بازیگری زن در جشنواره بوده و از این حیث در میان بازیگران زن رکوردی دست‌نیافتنی را در اختیار دارد. چهار سیمرغ بلورین دستاورد این بازیگر پرتوان سینمای ایران است. معتمدآریا نخستین بار برای ایفای نقش مکمل در فیلم «برهوت» برنده سیمرغ بلورین هفتمین دوره جشنواره فجر شد و از آن پس به عنوان یکی از محبوب‌ترین بازیگران زن سینمای پس از انقلاب شناخته شد.
دوران اوج حرفه‌ای معتمدآریا در اوایل دهه ۱۳۷۰ و زمانی رقم خورد که او سه بار پیاپی سیمرغ بلورین بازیگری جشنواره را با فیلم‌های «مسافران»، «یک بار برای همیشه» و «همسر» به خانه برد و در ادامه گزینه نخست هر نقش مهمی در فیلم‌های قابل اعتنای سینمای ایران بود اما در دهه ۱۳۸۰ حضور چشمگیری در جشنواره فجر نداشت و تنها در بیست و دومین دوره جشنواره برای نقش‌آفرینی در فیلم «گیلانه» نامزد جایزه بازیگر نقش اول زن شد.
● عزت‌الله انتظامی:
انتظامی با هشت بار نامزدی سیمرغ بلورین بازیگری از دیگر رکوردداران جوایز بازیگری جشنواره فجر به شمار می‌رود. دهه ۱۳۶۰ را می‌توان دوران اقتدار انتظامی بر پرده سینما دانست. زمانی که او با چهار نامزدی در دوره‌های پنجم، هفتم،‌هشتم و دهم و ربودن سیمرغ دوره هفتم برای «گراندسینما» از نقش‌آفرینان مهم این دهه سرنوشت ساز سینمای ایران بود.
در اوایل دهه ۱۳۷۰ انتظامی با فیلم «روز فرشته» (۷۲) برای دومین بار سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد را به خود اختصاص داد. اما پس از دریافت این جایزه دوران رکود آقای بازیگر فرا رسید. تا سال ۱۳۸۰ و ربودن جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «خانه‌ای روی آب» نام وی در فهرست نامزدهای جوایز بازیگری جشنواره فجر به چشم نمی‌خورد.
نامزدی جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد در دوره‌های بیست و سوم «جایی برای زندگی» و بیست و چهارم «ستاره‌ها- جلد اول» دستاورد سال‌های اخیر انتظامی است.
● سعید پورصمیمی:
به اعتبار جوایز بازیگری جشنواره فیلم فجر پورصمیمی را می‌توان سلطان نقش‌‌های مکمل سینمای ایران نامید. پورصمیمی طی مقطعی ۲۰ ساله (۸۵-۱۳۶۵) هفت بار نامزد سیمرغ بلورین شده که در شش مورد او نامزد جایزه نقش مکمل بوده است. پورصمیمی در دوره‌های پنجم «ناخدا خورشید»، ششم «تحفه‌ها» و نهم «پرده آخر» به عنوان برنده سیمرغ بلورین بازیگر مکمل مرد شناخته شد و دهه‌ای رویایی را برای خودر قم زد. در دهه هفتاد این بازیگر صاحب سبک در بسیاری از آثار شاخص سینمای ایران در نقش مکمل حضوری درخشان داشت و به نقش‌های فرعی خود ابعادی ویژه و قابل تامل بخشید. هر چند هرگز درخشش دوران خوش گذشته را تکرار نکرد. نامزدی سیمرغ بازیگر نقش اول مرد برای فیلم «تک‌درخت‌ها» در جشنواره سال گذشته آخرین دستاورد پورصمیمی در عرصه بازیگری سینما بوده است.
● پروانه معصومی:
معصومی از دیگر بازیگران موفق دهه ۱۳۶۰ به شمار می‌رود. او از دوره سوم تا هفتم جشنواره ظرف مدتی پنج ساله سه بار نامزد سیمرغ بازیگر نقش اول زن بود و دوبار آن را به دست آورد. این سیمرغ‌ها در دوره سوم برای فیلم «گل‌های داوودی» و ششم برای دو فیلم «جهیزیه برای رباب» و «شکوه زندگی» به پروانه معصومی اهدا شد.
پس از نامزدی دوره هفتم برای فیلم «سال‌های خاکستر» دیگر نام این بازیگر پرسابقه در فهرست نامزدهای جوایز بازیگری جشنواره فجر به چشم نمی‌خورد. علاوه بر بالا رفتن سن معصومی در سال‌های اخیر کمتر در فیلمی ایفای نقش کرده و امسال با برگزاری بزرگداشت این هنرمند در جشنواره بیست و ششم قدردانی از حضور او در سینما صورت گرفت.
● داریوش ارجمند:
این بازیگر پرسابقه تئاتر در سال ۱۳۶۵ و پنجمین دوره جشنواره فجر سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد را برای نخستین فیلم سینمایی‌اش «ناخدا خورشید» به دست آورد. تاثیر مثبت این جایزه در ادامه کارنامه هنری ارجمند کاملا مشهود است.
پس از این توفیق او سال‌های موفقی را در سینما گذراند تا دوره نوزدهم جشنواره به سال ۷۹ که ارجمند سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل مرد را به خانه برد. در این حدفاصل ارجمند دو بار نیز برای فیلم‌های «جست‌وجوگر» (دوره هشتم) و «اعتراض» (دوره هجدهم) نامزد کسب جایزه بازیگر نقش اول مرد بوده است. در سال‌های اخیر کمتر نقش‌آفرینی از ارجمند را در سینما شاهد بوده‌ایم که مورد توجه داوران جشنواره فجر قرار بگیرد.
● فرامرز قریبیان:
قریبیان از جمله بازیگران محبوب سینمای ایران است که همواره کیفیات هنری بازیگری خود را حفظ می‌کند. او تاکنون چهار بار نامزد سیمرغ بازیگر نقش اول مرد از جشنواره فیلم فجر بوده که سه بار نیز برنده این جایزه شده است.
وی نخستین بار در دوره ششم با فیلم «ترن» برنده جایزه شد. پنج سال بعد در دوره یازدهم او بار دیگر با فیلم «بندر مه‌آلود» این جایزه را کسب کرد. در هجدهمین دوره جشنواره قریبیان با ایفای نقش اصلی در فیلم «مرد بارانی» سیمرغ بلورین را برای سومین بار به خانه برد. پس از آن قریبیان در سینمای ایران کم‌کار شد. تا سال ۸۲ و بیست و دومین دوره جشنواره که نامزدی سیمرغ بازیگری نقش اول مرد برای فیلم «شهر زیبا» نصیبش شد.
این نامزدی حتی از آن سه سیمرغ که قریبیان برنده شد هم برایش مفیدتر بود. او که سعی می‌کرد از سینمای تجاری فاصله بگیرد و می‌رفت در سینمای ایران به دست فراموشی سپرده شود با این نامزدی و همچنین درخشش در دیگر فیلم اصغر فرهادی یعنی «رقص در غبار» کارنامه بازیگری خود را احیا نمود و دوباره به یکی از فعال‌ترین بازیگرا ن مرد سینمای ایران در رده سنی خود بدل شد.
● رویا نونهالی:
نونهالی در اوایل فعالیت حرفه‌ای و در یکی از نخستین فیلم‌هایش «عروسی خوبان» برنده سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول زن جشنواره فیلم فجر شد؛ جایزه‌ای که او را به سینمای ایران معرفی کرد. او که در اواسط دهه ۱۳۷۰ حضوری کمرنگ و حاشیه‌ای داشت یازده سال پس از کسب سیمرغ بلورین این بار برنده سیمرغ بازیگر نقش مکمل زن برای «بوی کافور عطر یاس» شد؛ جایزه‌ای که به‌طور قطع کارنامه حرفه‌ای نونهالی را احیا کرد.
سه نامزدی بازیگر نقش اول زن در سه دوره متوالی بیست و دوم «هم‌نفس»،‌ بیست و سوم «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» و بیست و چهارم «عصر جمعه» نشانگر این ادعاست. نونهالی از جمله بازیگرانی است که وسوسه حضور در سریال‌های تلویزیونی مانع از درخشش بیشترش در سینما شده است.
● خسرو شکیبایی:
شکیبایی از دیگر رکوردداران نامزد سیمرغ بلورین بازیگری جشنواره فجر است. او تاکنون هفت بار نامزد و سه بار برنده سیمرغ بلورین بازیگری شده و از جمله بازیگرانی است که می‌توان گفت سیمرغ جشنواره فجر تاثیر به‌سزایی در کارنامه بازیگری‌اش گذاشته.
شکیبایی نخستین بار با کسب سیمرغ بلورین جشنواره هشتم برای بازی در فیلم «هامون» از مرتبه بازیگری نه‌چندان سرشناس به ستاره بی‌چون و چرای سینمای ایران بدل شد. او چند سالی به تکرار کلیشه جذاب و محبوب حمید هامون دست زد که حاصل آن تنها یک نامزدی برای فیلم «یک بار برای همیشه» بود. اما کسب سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد سیزدهمین دوره جشنواره با فیلم «کیمیا» فرازی را در کارنامه شکیبایی رقم زد و او را به ایفای نقش‌های متفاوت و شکستن کلیشه حمید هامون سوق داد.
پس از دو نامزدی در جشنواره‌های پانزدهم «سایه به سایه» و بیستم «کاغذ بی‌خط» کسب سیمرغ بلورین بازیگر مرد نقش مکمل برای فیلم «سالاد فصل» در جشنواره بیست و سوم نمایانگر بخش دیگری از توانایی‌های شکیبایی بود. آخرین دستاورد شکیبایی از جشنواره فجر نامزدی جایزه بازیگر نقش اول دوره گذشته برای فیلم «اتوبوس شب» است.
● فریماه فرجامی:
فرجامی در نیمه دوم دهه شصت دوران درخشانی را برای خود رقم زد. او طی چهار دوره پیاپی از جشنواره (هفتم تا دهم) چهار بار نامزد سیمرغ بلورین شد و تنها یک بار در دوره نهم برای فیلم «پرده آخر» آن را به دست آورد. اما همین درخشش متوالی در اوایل دهه هفتاد او را به یکی از پرکارترین بازیگران زن سینمای ایران بدل ساخت.
هر چند به تدریج حضور این بازیگر توانمند در سینمای ایران کمرنگ شد تا جایی که امروز چندان خبری از یکی از مستعدترین بازیگران زن سینمای یک دهه پیش ایران نیست.
نیکو خردمند: اگر از پورصمیمی به عنوان سلطان نقش‌های مکمل سینمای ایران نام بردیم نیکو خردمند بی‌تردید شایسته عنوان ملکه این‌گونه نقش‌هاست. شاهد این مدعا سه بار نامزدی و دو بار بردن سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل زن در جشنواره فیلم فجر است.
خردمند دو بار در دوره‌های نهم «پرده آخر» و دوازدهم «بازیچه» این عنوان را به دست آورد و در دوره چهاردهم برای بازی در فیلم «غزال» نیز نامزد کسب این جایزه شد. مرحومه جمیله شیخی نیز دو بار برای فیلم‌های «مسافران» (۷۰) و «لیلا» (۷۵) به این عنوان نائل شده است.
● نیکی کریمی:
کریمی در نوزده سالگی و با سومین فیلمش «عروس» نامزد سیمرغ بازیگر نقش اول زن نهمین دوره جشنواره فجر شد. پس از آن او به تناوب پنج بار دیگر نامزد این جایزه شده و تنها یک بار برای فیلم «واکنش پنجم» در بیست و یکمین دوره جشنواره فجر برنده سیمرغ بلورین بازیگری شده است. پس از این جایزه کریمی به‌طور موازی درگیر فیلمسازی، بازیگری و دیگر فعالیت‌های فرهنگی بوده. از سوی دیگر در فیلم شاخصی حضور درخشانی نداشته و به همین دلیل چند سالی است نامش در میان نامزدهای جایزه بازیگری جشنواره به چشم نمی‌خورد.
گلاب آدینه: گلاب آدینه شش بار نامزد جایزه سیمرغ بازیگری زن در نقش‌های اصلی و مکمل بوده و تنها یک بار برای نقش مکمل فیلم «روسری آبی» در دوره سیزدهم برنده جایزه شده است. آدینه از جمله بازیگرانی است که نامزدی و کسب جایزه تاثیر چندانی در کارنامه هنری‌اش نداشته و همواره طی دو دهه اخیر به شکلی آهسته و پیوسته ایفاگر نقش‌هایی مهم و به‌یادماندنی در فیلم‌های قابل تامل سینمای ایران بوده است. پراکندگی دوره‌های نامزدی آدینه در دوره‌های هفتم، سیزدهم، پانزدهم، شانزدهم،‌بیست و دوم و بیست و چهارم نیز گواهی بر این پیوستگی و تداوم حرفه‌ای بوده است.
● ماهایا پطروسیان:
کارنامه حرفه‌ای پطروسیان نیز تا حدودی به دور از تاثیرات مثبت و منفی دریافت سیمرغ بلورین رقم خورده است. او پس از سه بار نامزدی ناکام سیمرغ برای فیلم‌هایی چون «پرده آخر» (دوره نهم)،‌ «دیگه چه خبر» (دهم) و «نابخشوده» (پانزدهم) در دوره نوزدهم جشنواره فجر به سال ۷۹ سیمرغ بلورین بازیگر زن نقش مکمل را برای فیلم «هفت پرده» کسب کرده است. حرفه بازیگری پطروسیان فارغ از این ناکامی‌ها و موفقیت‌ها طی دو دهه مسیری پیوسته را طی کرده است.
● رضا کیانیان:
نخستین بار کیانیان برای ایفای نقش مکمل در فیلم «کیمیا» نامزد سیمرغ دوره سیزدهم جشنواره فجر شد. در شانزدهمین دوره جشنواره با دریافت سیمرغ بازیگر نقش مکمل مرد برای «آژانس شیشه‌ای» به شهرت و اعتباری دوچندان رسید سال ۱۳۸۰ و دریافت سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم «خانه‌ای روی آب» را می‌توان اوج موفقیت کیانیان دانست. پس از آن نیز کیانیان با دو نامزدی سیمرغ دوره‌های بیست و یکم موفقیت خود را تداوم بخشید.
● محمدرضا فروتن:
او در شانزدهمین دوره جشنواره فجر برای بازی در فیلم «مرسدس» نامزد جایزه بازیگر نقش اول مرد بود. تنها یک سال بعد و در دوره هفدهم فروتن با فیلم «قرمز» جایزه را به دست آورد. کسب این جایزه مترادف بود با تبدیل شدن به جوان اول سینمای ایران.
● بهرام رادان :
رادان نیز پس از سه چهار فیلم در سال ۸۲ با «شمعی در باد» این جایزه را به خود اختصاص داد. جایزه‌ای که سال گذشته با فیلم «سنتوری» تکرار شد. این دو جایزه دوران خوب و انتخاب‌های جذاب و متنوعی پیش روی رادان قرار داد. بی‌شک کسب سیمرغ بلورین در کارنامه حرفه‌ای رادان تاثیر بسزایی داشته است.

مازیار فکری ارشاد

منبع : روزنامه تهران امروز