استقلال کوزوو، تغییر جغرافیای سیاسی اروپا

استقلال استان خودمختار و جدایی طلب کوزوو در جنوب صربستان خطر بالقوه بروز تنش های سیاسی و قومی در منطقه بالکان را افزایش خواهد داد. با توجه به این موضوع که مرزها در بالکان در بیشتر موارد بر روی خطوط جدایی اقوام مختلف ترسیم شده، شکل گیری یک کوزووی مستقل با اکثریت آلبانیایی تباران در کنار کشور آلبانی حساسیت برانگیز شده است. مقامات صربستان معتقدند که جدایی کوزوو می تواند زمینه ساز طرح تشکیل «آلبانی بزرگ» در منطقه شود و آنها در عین حال عقیده دارند که یک کوزووی مستقل تبدیل به پایگاه نظامی ناتو خواهد شد و از این وضعیت به ویژه آمریکا سود خواهد برد. به گزارش ایرنا در دوران جنگ های دهه نود میلادی و پس از آن در بالکان با فروپاشی یوگسلاوی سابق شش جمهوری تشکیل دهنده آن در مسیر استقلال قرار گرفتند و در مقاطع مختلف زمانی مستقل شدند. یوگسلاوی سابق علاوه بر شش جمهوری شامل دو منطقه خودمختار «کوزوو» و «ووی ودینا» بود. «ووی ودینا» هم اکنون استان شمالی صربستان محسوب می شود که جمعیتی مرکب از اقوام مختلف به ویژه مجارها دارد، این استان که دارای نهادهای حکومتی خود می باشد در حیطه حکومت بلگراد قرار دارد. استان خودمختار «کوزوو» از زمان جنگ های بالکان در مسیر دیگری قرار گرفت.
این استان صحنه درگیری میان اکثریت آلبانیایی تبار ساکن در منطقه و نیروهای صرب تحت فرماندهی «اسلوبودان میلوسویچ» رئیس جمهوری اسبق صربستان بود که در نهایت نیروهای صرب با فشار نظامی ناتو منطقه را ترک کردند. کوزوو از سال ۱۹۹۹ تحت نظارت سازمان ملل و کنترل امنیتی نیروهای ناتو قرار دارد و عملا از حاکمیت صربستان خارج شده است. طولانی شدن وضعیت متزلزل کوزوو یعنی سرزمینی که از نظر حقوقی بخشی از صربستان محسوب می شود اما عملا توسط کشورهای دیگر اداره می شود سبب افزایش مطالبات سیاسی و دامن زدن به تنش های سیاسی و قومی در این منطقه شده است. حدود یکصد هزار صرب که عمدتا ساکن منطقه شمال کوزوو و در مجاورت صربستان هستند با حمایت مستقیم بلگراد در تعارض شدید با اکثریت آلبانی تبار این استان قرار گرفته و عملا جدا از یکدیگر زندگی می کنند. از مدت ها پیش بین حکومت صربستان و حکومت موقت کوزوو در سطح بین المللی برای کسب حمایت بیشتر کشورهای بزرگ از مواضع سیاسی خود رقابت های سختی وجود داشته است. از یک سو آلبانیایی تباران جدایی طلب کوزوو با حمایت قاطع آمریکا و برخی از کشورهای اتحادیه اروپا و ناتو جهت برآورده کردن خواسته دیرینه خود یعنی کسب استقلال تلاش های زیادی را انجام دادند و از سوی دیگر صربستان با برخورداری از حمایت روسیه و برخی از کشورهای اروپایی کوشیده است که کوزوو را در مرزهای خود حفظ کند. صربستان تلاش دارد که از جدایی کوزوو در چارچوب اصول حقوقی،منشور سازمان ملل و قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت جلوگیری کند.
قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت سازمان ملل که حکومت صربستان از آن به عنوان اهرم حقوقی برای حفظ کوزوو در سرزمین خود استفاده می کند در پایان بمباران ۷۸ روزه ناتو علیه صربستان در ژوئن ۱۹۹۹ میلادی صادر شد که در آن کوزوو جزیی از صربستان شناخته شده است. آمریکا و برخی از کشورهای قدرتمند اروپایی خواهان پایان دادن به مسأله کوزوو از طریق دادن استقلال به آلبانیایی تباران هستند و در این چارچوب تا کنون گزینه های گوناگونی را مطرح کرده اند. از یک سو «مارتی آهتیساری» نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در اوایل سال ۲۰۰۷ میلادی، استقلال با نظارت جامعه بین المللی را برای حل این مسأله حساس پیشنهاد کرده که با مخالفت شدید صربستان و تنها حامی بزرگ آن یعنی روسیه روبه رو شد، ولی آمریکا و برخی از کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا اکنون این طرح را خارج از سازمان ملل اجرا کردند. از سوی دیگر در محافل سیاسی جهانی، گزینه دیگری دایر بر تقسیم کوزوو به دو قسمت صرب نشین و آلبانیایی نشین عنوان شده بود. گرچه بلگراد با چنین گزینه ای نیز سخت مخالف است، ولی این امکان وجود دارد که سرانجام حکومت بلگراد این راه حل را بپذیرد. این موضوع به معنای آن است که اعلام استقلال کوزوو از سوی پریشتینا به منزله پایان کار نیست و هنوز امکان تغییراتی در مرزهای جغرافیایی منطقه وجود دارد.
در همین حال بسیاری از تحلیلگران مسایل بالکان عقیده دارند که کشورهای غربی و به ویژه آمریکا در این ماجرا عمدتا منافع خود را دنبال کرده اند. از جمله «استیون مایر» استاد دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن ضمن تأیید این مطلب می گوید: در مدت هشت سال گذشته که مسأله کوزوو در محافل سیاسی مطرح بوده جامعه بین الملل برای حل این مسأله در جهت منافع طرفین هیچ اقدام قاطعی انجام نداده است. وی در گفتگو با رسانه های بالکان گفت: قدرت های غربی مسئول حل نشدن مسأله کوزوو هستند و طرح های پیشنهادی غرب به رهبری آمریکا برای حل مسأله کوزوو بدون توجه به منافع صربستان و مردم کوزوو در پی گسترش حضور و نفوذ خود در منطقه بوده اند. به عقیده وی، طرح آهتیساری که اکنون در حال پیاده شدن است عملا نمی تواند بحران منطقه بالکان را خاموش کند، بلکه به آن دامن خواهد زد. وی می افزاید: اگر آهتیساری خواهان ایجاد صلح پایدار در کوزوو و یا منطقه بالکان می بود، باید کشورهای غربی را ترغیب می کرد که صرب ها و آلبانیایی تباران را به سوی مذاکرات واقعی سوق دهند. این تحلیلگر بیان داشت: متاسفانه در مذاکرات گذشته غربی ها بطور یک جانبه از آلبانیایی تباران حمایت کرده و مانع طی شدن روند عادی مذاکرات شده اند. مایر همچون بسیاری دیگر از تحلیلگران امور بالکان معتقد است که بحران کنونی در این منطقه در آینده نزدیک حل نمی شود، زیرا مسأله مهم منافع کشورهای بزرگ است و تا زمانی که قدرت های بزرگ نتوانند به تفاهم برسند، آتش در این منطقه خاموش نخواهد شد.
● پیدایش کشوری دیگر
کوزوو در بحبوحه هیجان آلبانیایی تباران خود، خشم اقلیت صرب این استان و آغاز ماموریت اتحادیه اروپا برای کمک به تولد جدیدترین کشور جهان، اعلام استقلال کرد. صربستان که کوزوو را خاستگاه فرهنگ و مذهب خود می داند به همراه اصلی ترین متحد جهانی خود یعنی روسیه، اعلام کرده است که هیچگاه استقلال کوزوو را به رسمیت نخواهد شناخت. پریشتینا به حمایت واشنگتن، لندن، پاریس و سایر پایتختهای اروپایی دلگرم است و انتظار دارد استقلال این کشور نوپا توسط آنها به رسمیت شناخته شود. اتحادیه اروپا روز شنبه اعلام کرد که اعضای این اتحادیه بصورت رسمی با تشکیل هیأت قضایی و پلیسی ۲۰۰۰ نفره برای کمک به روند استقلال «کوزوو» موافقت کردند. این هیأت، مسئولیت آموزش و دادن مشاوره به پلیس، قضات و مسئولان گمرک کوزوو را به عهده خواهد داشت و در یک دوره انتقالی ۱۲۰ روزه، مسئولیت نظارت بر پلیس، تشکیلات قضایی و مدنی کوزوو را از هیأت سازمان ملل تحویل خواهد گرفت. اما «میلان ایوانوویچ» رهبر صربهای کوزوو با رد ماموریت اتحادیه اروپا، اعلام کرد که این حرکت از سوی مردمش تحریم خواهد شد. مخالفان استقلال کوزوو بیم آن دارند که این حرکت سرمشقی برای سایر جدایی طلبان در اروپا قرار گیرد. به عنوان مثال قبرس یکی از ۶کشور عضو اتحادیه اروپاست که صراحتا با استقلال کوزوو مخالفت ورزیده است.
اسپانیا نیز به دلیل وجود اقلیتهای جدایی طلب در قلمرو این کشور، اعلام کرده است استقلال کوزوو را به رسمیت نخواهد شناخت. رومانی، بلغارستان، یونان و اسلواکی نیز از جمله کشورهایی هستند که یا به علت داشتن مشکلات مشابه با اقلیتهای قلمرو خود، و یا به دلیل روابط دوستانه با صرب ها از به رسمیت شناختن استقلال کوزوو خودداری کرده اند. بیش از نود درصد از ساکنین استان کوزوو را آلبانیایی تباران تشکیل می دهند که خواهان استقلال و جدا شدن از صربستان هستند. اما حکومت بلگراد با درخواست آنها شدیداً مخالف است و تنها خودمختاری آنان درمرزهای صربستان را می پذیرد. صربستان با حمایت روسیه در شورای امنیت با هرگونه استقلال برای این استان جنوبی خود بشدت مخالف است. در مقابل، آمریکا و چند کشور اروپایی حمایت خودرا از استقلال کوزوو تحت نظارت بین المللی ابراز داشته اند. علی رغم موافقت ها و مخالفت ها باید در انتظار ماند و پیامدهای سیاسی اعلام استقلال این استان سابق یوگسلاوی و به عبارتی تعیین جغرافیای سیاسی جدید در اروپا را شاهد بود.

منبع : روزنامه ابرار