توسعه صنایع مکمل پتروشیمی، احیاگر نقش صنعت نفت در ایجاد اشتغال زایی پایدار

برنامه چهارم توسعه کشور و اولویت‌های اعلام شده دولت جمهوری اسلامی ایران در بخش اقتصادی و اجتماعی براساس گسترش بنگاه‌های کوچک و متوسط مولد ارزش افزوده و اشتغال‌زا بنیان گذاشته شده است. از سوی دیگر سیاست‌ها و برنامه های مدنظر دولت جمهوری اسلامی ایران در بخش اقتصادی و اجتماعی براساس توجه ویژه به بخش نفت و گاز و پتروشیمی و صنایع مکمل آن بنیان گذاشته شده است.
نظر به اهمیت و الویت فعال شدن موثر وزارت نفت در مقوله توسعه صنایع مکمل پتروشیمی، چگونگی اجرایی شدن موثر توسعه صنایع مکمل به عنوان سیاست جایگزین توسعه صنایع بالا دست پتروشیمی در دستور کار کمیته ایده و استعداد یابی مشاور جوان وزیر در امور پتروشیمی قرار گرفت.
در این رابطه باید به روند توسعه این بنگاه‌های تولیدی، خدماتی و مشاوره‌ای که به توسعه مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد کشور و بهره‌گیری از کلیه پتانسیل‌های موجود در کشور خواهد انجامید، توجه ویژه داشت. دراین راستا و بر پایه تجربه موفق توسعه صنایع کوچک و متوسط SMEs در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، برنامه‌ریزی وسیعی در کشور در جریان است تا با عزم ملی و استفاده از کلیه ظرفیت‌ها به توسعه این بنگاه‌های اقتصادی پرداخته شود.
در این راستا و با عنایت به نقش مؤثر شرکت‌های بزرگ و مادر در کمک به دولت در توسعه SMEs و زنجیره پرارزش و با پتانسیل محصولات پتروشیمی، وزارت نفت و مجموعه صنعت پتروشیمی کشور نقش بسیار مهمی را می‌توانند در موفقیت این حرکت ملی ایفاء نمایند.
در هر کشور و بلوک های اقتصادی مانند اتحادیه اروپا و آسه آن و نفتا سازمانهای متمرکز بر توسعه صنایع کوچک و متوسط در حال فعالیت می باشند. بر اساس آمار ارائه شده خصوصی سازی که روند ضروری در توسعه اقتصادی و خروج از بن بست رشد و توسعه به شمار می رود, نقش اینگونه صنایع در فعالیت بخش خصوصی تا ۹۰ درصد می رسد.
اقتصاد ایران به صورت مشخص با شرکت ها و بنگاه های اقتصادی دولتی یا با سهام اکثریتی دولت تعریف می شود. بدین معنا که دولت بیش از ۸۰ درصد اقتصاد کشور را در کنترل دارد. این نسبت در کلیه کشور های توسعه یافته یا در مسیر توسعه پایدار معکوس بوده و در موارد استثنا نظیر جمهوری خلق چین نیز سرعت انتقال اقتصاد به سرمایه گذاران خصوصی بسیار زیاد است. از این رو هم اکنون قوه محرکه و پشتوانه اقتصاد پویا در جهان بنگاه های خرد، کوچک و متوسط می باشند.
در این میان نقش شرکت های مادر با بنیه اقتصادی مناسب و پیشرو در توسعه صنعتی و ایجاد ارزش افزوده در کمک به دولت جهت شناسایی زمینه های توسعه و استقرار واحد های SMEs، حمایت های فنی و علمی و همچنین کمک به افزایش بهره وری آنها انکار ناپذیر است.
در جمهوری اسلامی ایران، وزارت نفت می تواند این نقش را با عنایت به زمینه های فعالیت و زنجیره وسیع صنایع مرتبط در بالا دست و پایین دست به خوبی ایفا نموده و با همکاری و تعامل با دیگر نهادهای اجرایی و سیاست گذار به عنوان بازوی فعال دولت جمهوری اسلامی در توسعه صنایع کوچک و متوسط فعالیت کند.
به طور کلی زنجیره صنعت نفت از خوراک خام نفت و گاز تا قطعات نهایی، مجموعه بزرگ و پر ارزشی را تشکیل می دهد که به دلیل مزیت های نسبی متعدد ایران یکی از زمینه های اصلی توسعه اقتصادی کشور شناخته شده است. این زنجیره تجاری یا Business Linkage مجموعه صنایع و بنگاه های اقتصادی را در مقیاس بزرگ، متوسط و کوچک در بر می گیرد که ارزش افزوده بالا و اشتغال زایی مولد قابل توجهی را به دنبال داشته و در صورت برنامه ریزی صحیح همانند الگوهای موفق جهانی به توسعه پایدار منطقه ای می انجامد.
طرح اجرایی توسعه صنایع مکمل پتروشیمی با عنایت به نقش مؤثر شرکت‌های بزرگ و مادر در کمک به دولت در توسعه صنایع مکمل در قالب بنگاه های کوچک و متوسط و حتی بزرگ مولد و فرصت منحصر بفرد بهره گیری از زنجیره پرارزش محصولات پتروشیمی ارائه شده است که قابلیت توسعه به سایر بخش های وزارت نفت به ویژه در بخش دستگاه ها، ماشین آلات و مواد اولیه شیمیایی و کاتالیست های مصرفی این صنایع را نیز دارد.
توجه به این نکته که توسعه صنایع مکمل در شرایط تحریم نقش کلیدی در کاهش آسیب پذیری صنعت نفت را به دنبال دارد، موید اهمیت بسیار بالا و ضرورت اجرایی شدن این طرح با محوریت شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مجموعه صنعت نفت در حرکت ملی می باشد.
صنایع بالا دست در صنعت پتروشیمی مانند الفین ها، متانول و تبدیلات گازی تامین کننده خوراک بیش از ۳۳۰ زمینه پر ارزش صنایع مکمل پتروشیمی است. صنایع یا بنگاه های مکمل پتروشیمی شامل دسته ای از صنایع می باشد که تولید کننده خوراک در واحدهای بزرگ یا متوسط به جز الفین ها، متانول و اوره و آمونیاک (به طور کلی محصولات تولیدی بر اساس تبدیلات مستقیم گازی) نیز می باشند. این صنایع همچنین صنایع متوسط تولید کننده مواد واسطه و صنایع تبدیلی متوسط، کوچک و خرد را نیز در بر می گیرند.
باید توجه داشت صنایع بالا دست پتروشیمی اصولا با صنایع مکمل آن دارای تفاوت های اساسی در چارچوب تولید، نیازها و کیفیت و تنوع مورد نیاز محصول نهایی می باشند. از سوی دیگر این بخش همخوانی قابل توجهی با بخش های بالا دست نفت و گاز از منظر الزامات فنی و چارچوب تولید و فرایندهای سازمانی دارند. مطالعات سازمانی اخیر نشان داده است که وزارت نفت می تواند با تعریف دوباره و الویت گذاری Business Units Strategic بخش قابل توجهی از فعالیت های تولیدی صنعت پتروشیمی را به بخش خصوصی منتقل کرده و با حمایت و راهبری توسعه این صنایع مکمل به طور غیر مستقیم نیز از ارزش افزوده ناشی از ایجاد این صنایع نیز بهره مند شود.
مزایای توسعه صنایع مکمل پتروشیمی در وزارت نفت را می توان به شرح ذیل بیان کرد:
- کسب سود بیشتر از طریق ایجاد بازار دائمی برای محصولات پتروشیمی
- ارایه محصول متناسب با ذائقه بازار و کسب سود بیشتر
- کمک به برنامه‌های کلان ملی و اشتغالزایی پایدار در کشور
- ارایه مدل جایگزین توسعه صنایع مکمل پتروشیمی به جای توسعة صنایع بالادستی پتروشیمی در نقاط مختلف کشور
- زمینه‌سازی برای مشارکت بیشتر بخش خصوصی در برنامه‌های توسعه کشور و کمک به اجرایی شدن اصل ۴۴ قانون اساسی
- لزوم مد نظر داشتن صنایع مکمل در سبد شرکت پتروشیمی بصورت غیر مستقیم
- کاهش مخاطرات و کاستی های احتمالی ناشی از تحریم های بین المللی
روند ارایه طرح و گزارشهای تخصصی ارائه شده
این طرح در قالب چهار گزارش "الزامات توسعه بنگاه های کوچک و متوسط مرتبط با صنعت پتروشیمی"، "طرح اجرایی توسعه صنایع مکمل پتروشیمی"، "طرح تامین منابع مالی صنایع مکمل پتروشیمی" و "طرح نهایی"، ارائه شد. این طرح پس از همفکری با وزیر محترم نفت ،مدیران ارشد وزارت نفت و مدیر عامل محترم و اعضای هیأت مدیره محترم شرکت ملی صنایع پتروشیمی ، معاون محترم وزیر در امور برنامه ریزی ، روسا و کارشناسان دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی،شرکت توسعه صنایع پایین دستی و شرکت گسترش صنایع پایین دستی و صاحبنظران اقتصادی و صنعتی اصلاح و تکمیل شده است. هم اکنون این طرح که در قالب یک برنامه اجرایی کامل می باشد، در هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی مصوب شده است .ثمرات و برکات این طرح در توسعه صنعتی کشور و اشتغال زایی پایدار با توکل بر پروردگار، ماندگار خواهد بود.
این طرح هم اکنون بر اساس پیشنهادهای مشاور جوان وزیر در امور پتروشیمی در شرکت ملی صنایع پتروشیمی مصوب گردیده است .

مشاور جوان وزیر در امور پتروشیمی
مهران مفخمی

منبع : نفت نیوز