گنجینه ای غنی و زیبا، نقش بسته در جامه محلی

سوزن و رشته هایی به رنگ آفتاب جنوب و دستان هنرمند ایرانی بر پارچه ای به سبزی جنگل های شمال نقش بته جقه بر حاشیه پیراهنی همرنگ کویر لوت جامه ای آراسته می شود به زیبایی هنر لطافت روح شکوه و رنگارنگی بی نظیر طبیعت ایران.
جامه ای که حکایت از هویت دیرین ایران و ایرانی است. نوع پوشش هر ملتی طی گذر زمان بر اثر حوادث تاریخی وضعیت اقلیمی، شرایط و تحولات فرهنگی دگرگون می شود، با نگاهی به پیشینه لباس در سرزمین مان و تنوعی که از شمال تا جنوب کشور در میان اقوام مختلف دیده می شود بر گنجینه ای غنی از طرح و مدل ها و ایده های زیبا و ملی بر می خوریم.
پوشش زن و مرد ایرانی ازجمله مسایلی است که از دوران باستان در ایران دارای اهمیت بوده و در شرع مقدس اسلام نیز برآن تاکید بسیار شده است.
پوشش ایرانی از ابتدای تاریخ باستانی این کشور تا کنون دستخوش تحولات جدی نشده و مفهوم پوشش از زمان باستان به این سو در فرهنگ ایرانی حفظ شده است. بررسی پوشاک از این لحاظ اهمیت دارد که می توان اطلاعاتی دررابطه با سیر تحول تاریخی، زیبا شناسی، اعتقادات، طبقات اجتماعی و پیشرفت صنعت به ویژه نساجی و پارچه بافی یک قوم یا تمدن کسب کرد . در ایران امروزی اقوام مختلف ایرانی با توجه به فرهنگ ها و آداب و رسوم خاص خود دارای لباس های مخصوصی هستند.
زنان روستایی و ده نشین به ویژه زن ایلاتی و عشایری بنابر ذوق ملی و روح زیباپسند خود و برای ایجاد تنوع و خوش آیندی در اقلیم های خشک و یک نواخت و دشت ها و بیابان ها یا سرزمین های سبز و خرم و تطابق خود با محیط در انتخاب شکل و رنگ پارچه جامه های خود اغلب به رنگ های شاد و ترکیب های زیبا ودل نواز روی می آورند.
لباس سنتی با انواع گوناگون آن در میان ایلات و عشایر و روستاییان و تنوع آن ها در نزد مردان و زنان و تزیین آن ها با زردوزی، قلاب دوزی و پولک دوزی و یا کلاه زنان که به پولک های الوان و سکه های قدیمی و رایج حتی اشرفی، طلا و سکه های نقره سلاطین قاجار مزین است موسوم به کلا و پولک و کلا و لیره یا سربندهای پارچه ای نخی و ابریشمی (کلاغی) همگی دلایل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دارند و از نقطه نظر تحول منزلت اجتماعی و حتی ویژگی فرهنگ ایلی یا روستایی معرف موقعیت مشخصی در جامعه هستند. البته در این میان تاثیر محیط طبیعی آب و هوا و شیوه کار را در نوع لباس ایلات و عشایر نباید از نظر دور داشت.
پوشش زن و مرد ایرانی ازجمله مسایلی است که از دوران باستان در ایران دارای اهمیت بوده و در شرع مقدس اسلام نیز برآن تاکید بسیار شده است. پوشش ایرانی از ابتدای تاریخ باستانی این کشور تاکنون دستخوش تحولات جدی نشده و مفهوم پوشش از زمان باستان به این سو در فرهنگ ایرانی حفظ شده است.
بررسی پوشاک از این لحاظ اهمیت دارد که می توان اطلاعاتی دررابطه با سیر تحول تاریخی، زیبا شناسی، اعتقادات، طبقات اجتماعی و پیشرفت صنعت به ویژه نساجی و پارچه بافی یک قوم یا تمدن کسب کرد.
● به طورکلی عوامل موثر بر فرم لباس ها درجوامع مختلف عبارتند از:
- شرایط جغرافیایی و محیطی و آب و هوا
- نحوه زندگی و اسکان و اوضاع اجتماعی
-جنگ ها و اوضاع سیاسی و نوع حکومت
-شرایط و اوضاع اقتصادی و پیشرفت های تکنولوژی
-اعتقادات مذهبی و آداب و رسوم
-نظام طبقاتی حاکم بر جامعه
- روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با سرزمین های مجاور.
پوشاک ایرانیان در زمان ۵۵۰ سال قبل از میلاد تا دوران جنگ های صلیبی، ادامه لباس بابلی ها و آشوری ها و بسیارمتنوع و گوناگون بود لباس محلی گیلان میراث جهانی ایرانیان با زیبایی که از روح نیاکان این خاک در آن به امانت مانده است زنان روزگاران کهن گیلان، با لطافت روحشان بهشت چشم را به تار و پود پارچه رسوخ دادند و رنگ در رنگ در هم تنیدند و با عشقی به پهنای طبیعت زیبای گیلان پوششی تهیه کردند، رنگین و پرنشانه.
آنها سینه به سینه آموختند و طرح زدند و به تن کردند و گوشه گوشه بقچه های جهیزیه را با آن زینت کردند و نسل به نسل به یکدیگر رنگ هدیه کردند. هم اکنون باید برای دیدن شلیته های پرچین وبلند لباس زن گیلان باید کیلومترها دشت را بپیماییم تا زنی را ببینیم که با طره های خاکستری مو لباسی محلی به تن کرده و خاطره ای از گذشته باشد. به گفته محققان این طرح لباس قدمتی بیش از ۴ هزار سال دارد.
روسری و سربند ( لچک ، ) پیراهن یا جمه ، جلیقه کت ، الجاقبا، دامن، شلیته ، شلوار و چادرکمر ازبخشهای اصلی لباس محلی زنان گیلان است. الجاقبا پوشش دوخته شده ای از مخمل یا پارچه چادر شب است که پوشش زنان در کوهستانهای شرقی بوده است. شلیته یا کوتاه تومان دامنی کوتاه و پرچین است که به آن گرد تومان نیز می گویند. دامن ، درازتومان واژه ای است که برای دامن بلند چین دار در مرکز و شرق گیلان استفاده می شود، درغرب گیلان تالشیها آن را شلار می گویند. چادر کمر، پوششی است که بانوان گیلانی آن رابه کمر می بندند، بانوان ساکن جلگه به آن کمردبد می گویند.
درایران امروزی اقوام مختلف ایرانی با توجه به فرهنگ ها و آداب و رسوم خاص خود دارای لباس های مخصوصی هستند. زنان روستایی و ده نشین به ویژه زن ایلاتی و عشایری بنابر ذوق ملی و روح زیباپسند خود و برای ایجاد تنوع و خوش آیندی در اقلیم های خشک و یک نواخت و دشت ها و بیابان ها یا سرزمین های سبز و خرم و تطابق خود با محیط در انتخاب شکل و رنگ پارچه جامه های خود اغلب به رنگ های شاد و ترکیب های زیبا ودل نواز روی می آورند.
لباس سنتی با انواع گوناگون آن در میان ایلات و عشایر و روستاییان و تنوع آن ها در نزد مردان و زنان و تزیین آن ها با زردوزی، قلاب دوزی و پولک دوزی و یا کلاه زنان که به پولک های الوان و سکه های قدیمی و رایج حتی اشرفی، طلا و سکه های نقره سلاطین قاجار مزین است موسوم به کلا و پولک و کلا و لیره یا سربندهای پارچه ای نخی و ابریشمی (کلاغی) همگی دلایل فرهنگی اجتماعی و اقتصادی دارند و از نقطه نظر تحول منزلت اجتماعی و حتی ویژگی فرهنگ ایلی، یا روستایی معرف موقعیت مشخصی در جامعه هستند.
البته در این میان تاثیر محیط طبیعی آب و هوا و شیوه کار را در نوع لباس ایلات و عشایر نباید از نظر دور داشت

منبع : روزنامه جوان