پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

«مقایسه اطمینان کیفیت اندازه گیری فعالیت ۹۹mTC با کالیبراتورهای رادیونوکلئید»


«مقایسه اطمینان کیفیت اندازه گیری فعالیت ۹۹mTC با کالیبراتورهای رادیونوکلئید»
در سال۲۰۰۵، شرکتهای PTB و QSA مقایسه ای ملی برای اندازه گیری محلولهای۹۹mTC سازماندهی کردند. هدف از این مقایسه به دست آوردن اطلاعات در مورد کیفیت اندازه گیری معمول اکتیویته که در زمینه پزشکی هسته ای در آلمان انجام می شود بوده است.
علاوه بر این آمپولی حاوی محلول ۹۹mTC کالیبره شده از PTB به BIPMفرستاده شد تا نتایج فعالیت وارد پایگاه داده سیستم مرجع بین المللی(SIR) شود و سپس قابلیت رد یابی آن به صورت اندازه گیری قابل اثباتی بهSI وارد شود.
در ادامه، ما درمورد استاندارد سازی اکتیویته انجام شده در PTB مسیری که مقایسه ملی سازماندهی شده گزارش می دهیم و اطلاعاتی در مورد تحلیل نتایج آن ارائه خواهیم کرد.
ایزو توپ رادیو اکتیو۹۹mTC با عمر کوتاه(T½=۶.۰۰۶۷(۱۰)h) به مقدار قابل ملاحظه ای در پزشکی هسته ای برای منظورهای تشخیصی استفاده می شود. قبل از اینکه پرتو داروی نشاندار شده با ۹۹mTC برای بیمار تجویز شود، فعالیت آن با استفاده از کالیبراتورهای نوکلئید (اکتیویمتر) اندازه گیری می شود تا نتایج تشخیص قابل اعتماد به همراه اجتناب از پرتو گیری غیر ضروری بیمار حاصل شود. در پایان سال ۲۰۰۵، PTB و QSA مقایسه ملی محلولهایی ۹۹mTC را به منظور کسب اطلاعات در زمینه کیفیت اندازه گیری را در آمپولهای شیشه ای نوع P۶و سرنگ انجام دهند.
نتایج به همراه عدم قطعیت های تخمین زده شده مثل اطلاعات درج شده در مورد مشخصات ابزار، ناخالص های مشاهده شده و اندازه های کنترل کیفی در پرسشنامه وارد شده و سپس برای انجام دهندگان طرح پس فرستاده می شد. در ادامه، تعیین اکتویتیه در PTB و مقایسه نتایج ارائه خواهد شد و با مقایسه هایی که قبل در آلمان انجام شده اند، مقایسه خواهد شد.
● اندازه گیری ها:
محلول اصلی ۹۹mTC/۹۹Mo در ژنراتور در QSA آماده شد. محلول حاوی۹۹mTC به صورت پرتکنتات(NaTco۴) در نمک ایزوتونیک (۰.۹%Nacl) محلول حاصل بود. بخشهای توزین شده محلولهای اصلی۹۹mTC در آمپولهای شیشه ای نوع P۶ریخته شده و در آزمایشگاه معتبرDKD در QSA با استفاده از اتاقکهای یونیزاسیون کالیبره (کالیبراتورهای رادیونوکلئید) برای این منظور اندازه گیری شدند. سپس آمپولها برای شرکت کنندگانی که از آنها خواسته بودیم محلول را قبل و بعد از انتقال آن به سرنگ اندازه گیری کنند فرستادیم.
▪ استاندارد سازی اکتیویته در PTB: برخی از آمپولهای حاوی مقادیر یک محلول۹۹mTC اصلی به PTB فرستاده شدند تا بوسیله اتاقکهای یونیزاسیون تحت تعیین ثانویه اکتیوتیه قرار گیرند. نتایج اکتیویته تعیین شده در PTB و جرمهای مشخصmi برای محاسبه غلظت اکتیویته محلول،a ،محلول اصلی به کار رفتند. بنابر این اکتیویته مرجع هر آمپول فرستاده شده به مراکز را می توان از رابطه Airef= a.mi، به دست آورد.
هر محلول بوسیله طیف سنجی آشکار ساز ژرمانیوم از نظر ناخالصی رادیونوکلئیدی بالقوه تحت بررسی قرار گرفت. هیچ ناخالص تابش کننده گاما مشاهده نشد.
مقادیر یکسان محلول نیز برای استاندارد سازی اولیه اکتیویته با استفاده از شمارش همزمانی استفاده شد. نتایج برای تعیین یک فاکتور کالیبراسیون KNبرای اندازه گیری با اتاقک یونیزاسیون مورد استفاده قرار گرفند.
▪ اندازه گیری اتاقک یونیزاسیون:
محلولهای رادیواکتیو۹۹mTC به صورت روزانه در PTB با استفاده از اتاقکهای یونیزاسیون ورودی مجدد یا چاهی اندازه گیری شده اند. چنین وسایلی بوسیله یک منبع با ۲۲۶Raعمر طولانی به صورت اندازه گیری با ژئومتری به خوبی تعیین شده با فعالیت ۹۹mTC که از استاندارد سازی اولیه به روش شمارش همزمانی که در پایین به کاربرده شده است به خوبی مشخص است، کالیبره می شوند. استاندارد سازی اکتیویته پس بوسیله یک عامل کالیبراسیون رادیونوکلئید به خصوص KN=۱/&#۹۴۱;TC-۹۹mکه به صورت زیر تعریف می شود حفظ می گردد:
A= Kn Cgeom MRa-۲۲۶ RTC-۹۹m/ RRa-۲۲۶
در این رابطهAR ، اکتیویته استاندارد ۹۹mTC در زمان مرجع مشخص است و RTC-۹۹mو RRa-۲۲۶قرائتهای متوسط اتاقک یونیزاسیون اندازه گیری الکترونیکی جاری از یک سری اندازه گیری که برای تابش زمینه و واپاشی۹۹mTC و منبع مرجع ۲۲۶Raبا جرم MR-۲۲۶در زمان تعریف شده با استفاده از نیمه عمر مربوط، به ترتیب است.
در PTB ، منبع رادیونوکلئید استاندارد برای اندازه گیری اتاقک یونیزاسیون حاوی ۲gمحلول با دانستیه در حدود ۱g/cm۳ در یک آمپول شیشه ای ضد شعله نوع PTB می باشد. برای این ژئومتری استاندارد فاکتور تصحیح به صورت Cgeom=۱ تعریف شده است. این حقیقت اندازه گیری جاری۹۹mTc در تناسب با منابع اندازه گرفته شده با۲۲۶Ra صورت می گیرد به اتاقک یونیزاسیون این امکان را می دهد که برای ثبات طولانی مدت کنترل شود. ثبات طولانی مدت عالی بوسیله تعیین نیمه عمر منحنی تجزیه که در طول سالهای متمادی اندازه گیری شده است، ثبات می شود. به علاوه این ثبات طولانی مدت امکان حفظ کالیبراسیون برابر۱ را در تعیین اکتیویته در سالهای طولانی فراهم می کند. به عبارت دیگر نتایج استاندارد سازی فعالیت اولیه یک رادیونوکلئید با عمر کوتاه را می تواند با یک فاکتور کالیبراسیون به مدت طولانی حفظ نمود.
▪ اندازه گیری و شمارش همزمان:
در استاندارد سازی اولیه دو (تا۶) سری منبع از محلول اصلی ۹۹mTC و همچنین محصولی رقیق شده با فاکتور ترقیق۲۳ آماده شدند. جرم هر منبع به تنهایی با وزن کردن بوسیله پیکنومتر قبل و بعد از قرار گرفتن در محل تعیین شد. در محلولهای رقیق نشده، در حدود۱۰mg از محلول بر روی هر نمونه قرار گرفت. هر نمونه با محلول رقیق شده در حدود۲۰mg محلول داشت. محلولهایی که محلول در آن ریخته می شد دارای فویلهای VyNSبا پوشش فلزی و با حمایت حلقه های استیل بود.
فویلها با لایه هایی از آلیاژ طلا- پالادیوم (تقریباً۸۰%و۲۰% ) به مقدار ۱۵mg/Cm۲ در هر دو طرف پوشیده شده بود و سیلیکاژل نیز بر روی آ؛ن اسپری شده بود منابع در دو سیستم شمارش همزمان ۴&#۶۱۵۵۲;B- مختلف اندازه گیری شدند. یکی از آنها دارای شمارنده تناسبیPillbox که با متان خالص(۹۹.۹۵%) در فشار طبیعی کار می کند بود. سیستم دوم به یک شمارنده تناسبیPillbox با فشار بالا(۱Mpa) که با ترکیبی از آرگون(۹۰%) و متان(۱۰%) کار می کند مجهز بود. در هر دو سیستم فوتونها بوسیله آشکارسازNaI(TL) با پنجره آلمینیوم شمارش می شدند. تصحیح همزمانی برخورد نیز در نظر گرفته شد. سیستم باPc (فشار طبیعی) امکان اندازه گیری همزمانی های بین الکترونهای تبدیلی ناشی از دو انتقال گاما با محدوده انرژی بیش از ۱۴۰KeVو پرتوX تابشی ناشی از فرآیند شکل گیری مجدد پس از تابش الکترون تبدیلی از لایه های اتمیTc را اندازه می گیرد.
کارایی شمارش سیستم با اضافه کردن موفق قطره های محلول Ludoxرقیق شده به نمونه ها تغییر می کند و لذا کارایی آشکار سازی الکترونهای کم انرژی قابل صزفنظر است. سیستم دوم باPPc نیز امکان اندازه گیری همزمانی بین الکترونها تبدیل و پرتوx را دارا است ولی علاوه بر این می تواند الکترونهای تبدیل کم انرژی با انرژی کمتر۲.۲KeV از را در همزمانی با فوتونهای انتقال ۱۴۰.۵KeVرا نیز آشکار کند. در سیستم کارایی با استفاده از یک تنظیم قابل برنامه ریزی آستانه جداسازی قابل تغییر است.
مقدار متوسط غلظت اکتیویتهa=(۲۱۸۳۴-+۸۷)KBq/g در تاریخ ۲۰۰۵/۱۱/۱۶در ساعت۱۲:۰۰ تعیین شد و روابطی که اساساً بر روشهای توزین با همان تعادل متکی هستند به حساب آورده شدند.
جزئیات بیشتر در زمینه کاربرد روشهای شمارش همزمان استاندارد سازی۹۹mTC فعالیت بوسیلهAyres وHirshfeld(۱۹۸۲)و اخیراً بوسیله sahagia(۲۰۰۶)منتشر شده اند.
▪ مقایسه بین المللی: یک منبع۹۹mTC در یک آمپول شیشه ای ضد شعله حاوی جرمی در حدود ۳.۶g از محلول BIPM در پاریس فرستاده شد و بوسیله اتاقک های یونیزاسیون سیستم مرجع بین المللی SIRاندازه گیری شد. اکتویته معادل تعیین شده Ae در SIR دارای تطابق خوبی با مقدار مرجع مقایسه کلیدی این رادیونوکلئید بود.
(Key Comparison Reference Value) KCRV با استفاده از نتایج ۴ موسسه اندازه گیری بین المللی تعیین شده در BIPMاندازه گیری در دوره ای ۲روزه تکرار شد و چون نتایج مشابه به نتایج اولیه بود عدم وجود ناخالصی تایید شد.
شکل۱درجه Di معادل را نشان می دهد که از تفریق زیر به دست می آید:
Di=Aei-XR
● سازمان مقایسه ملی در آلمان:
موسساتی که دارای بخشهای پزشکی هسته ای بودند، چند ماه قبل از برنامه مقایسه آگاه شدند. در نهایت ۵۲موسسه در طرح شرکت کردند و تمامی آنها مشابه تحقیقات قبلی داوطلبانه بودند.
از شرکت کنندگان در طرح خواسته شد مقدار اکتیویته را اول در آمپولهای شیشه ای نوع سپس در سرنگهای معمولی اندازه بگیرند. سپس نتایج به همراه عدم قطعیتهای آن نظیر اطلاعات تکمیلی در مورد مشخصات ابزارها، تعیین ناخالصی رادیونوکلئید و کنترل کیفی ها در یک پرسشنامه تکمیل شده و برای مسولین طرح فرستاده می شد. در ادامه، تحلیل اطلاعات، نتایج مربوط و نتیجه گیری را خواهد دید.
▪ تحلیل و نتایج: اولین کار شرکت کنندگان در طرح تعیین اکتیویته بوسیله اندازه گیری آمپول در ابتدای تحویل گرفتن آن بود. اکتیویته تعیین شده به همراه زمان اندازه گیری آمپول اصلی، شرکت کنندگان محلول را به یک سرنگ که به طور معمول در آن مرکز استفاده می شود انتقال دادند. مجموع اکتیویته اندازه گرفته شده در سرنگ و اکتیویته باقی مانده در آمپول اکتیویته مجموع دوم را به دست می دهد. در تمامی موارد از شرکت کنندگان خواسته شده بود تا اکتیویته اندازه گرفته شده و زمان اندازه گیری را گزارش کنند. به علاوه از آنها خواسته شده بود که نتایج اندازه گیری را در زمان مرجع مشخص مثلاً ۱۲:۰۰ GET در تاریخ تحویل محلول بیان کنند. علاوه بر این از آنها خواستیم تا اطلاعاتی در مورد عدم قطعیت تخمین زده شده، تجهیزات مورد استفاده و هر اندازه گیری در زمینه اطمینان کیفیت فراهم کنند.
از آنجاییکه برخی موسسات از بیش از یک کالیبراتور استفاده می کردند تعداد کلی ابزارهای مورد استفاده از این مقایسه ۱۰۵ عدد بود. قدیمی ترین سیستم کالیبراتور در ۱۹۷۸خریداری شده بود ولی بیش از۹۲% سیستمها پس از ۱۹۹۰خریداری شده بودند.
برای ارزیابی نتایج، نسبت Ai/ A i ref محاسبه شد . اکتیویته Ai بوسیله شرکت کنندگان تعیین شد و برای مقدار اکتیویته مرجع، A i ref مقدارa ازPTB محلول اصلی استفاده شد. مقدار متوسط توزین نشده نتایج با آمپول شیشه ای ۰.۹۹۰با انحراف معیار۰.۰۵۵ بود. بیشترین مقدار ۱.۱۵۵و کمترین۰.۸۴۶ بود. انحراف از مقدار مرجع PTB به مقدار قابل ملاحظه ای کمتر از مقایسه قبلی در آلمان بود. در حدود ۹۲% نتایج نیازهای اعلام شده بوسیله European Pharmacopoeia (۲۰۰۵) که می گویدAi باید در محدوده -+۱۰%باشد را فراهم می کنند.
نتایج مشابهی را می توان از نتایج اندازه گیری در ژئومتری دوم مثلاً اکتیویته مجموع اندازه گرفته شده در سرنگ و بخش باقیمانده در آمپول اضافه کرد. مقدار متوسط نسبتهای Ai/ A i ref برابر۰.۹۷۵با انحراف معیار ۰.۰۶۷ بیشترین مقدار ۱.۰۶۵۰ و کمترین آن ۰.۷۵۱۰ بود.
مجدداً نتایج به روشنی نشان از بهبود قابل توجه صحت و دقت دارد. این حقیقت که مقدار متوسط اندازه گیری در سرنگ بعضاً کمتر از اندازه گیری در آمپول اصلی است بوسیله(۱۹۹۴) Rodloff etal مورد توجه قرار گرفته بود.
در نهایتاً، ۱۹۵نتیجه در ۲ژئومتری گزارش شد و۲۲تا از آن دارای انحراف بیشتری از ۱۰%بودند. نتیج به دقت تحلیل شدند تا دلایل بالقوه عدم توافقات مشخص شوند. نتایج۶شرکت کننده از حد معمول تجاوز کرد.
در مورد ۳تا ۱ ، اندازه گیریهای خیلی دیر صورت گرفت مثلاً یک روز پس از تحویل محلول. با این حال یکی از این شرکت کنندگان در کسب مقدار انحراف زیر۱۰% در آمپول اصلی موفق بود. در حالیکه برای نتیجه دوم معنی اندازه گیری در سرنگ، عدم قطعیت بشتری تخمین زده شد.
در ۴ نتیجه، شرکت کنندگان از تصحیح و اپاشی صحیح استفاده نکردند. اگر تصحیح و اپاشی درست به کار گرفته می شد نتایج دارای انحراف کمتر از ۱۰% از مقادیر مرجع بودند.
در۶ مورد دیگر شرکت کنندگان فقط مقدار اکتیویته را در لحظه اندازه گیری ذکر کردند یا اندازه گیری را دقیقاً در۱۲:۰۰CETانجام دادند. در۴ مورد از نتایج، تناقض در نتایج وجود داشت. شرکت کنندگان اظهار کرده بودند که اندازه گیری به صورت خود به خود در همان وسیله در هنگام استفاده از آمپول اصلی، سرنگ و آمپول پس از انتقال محلول به سرنگ انجام گرفته بود. یکی از شرکت کنندگان اعلام کرده بود که همه اندازه گیری ها در زمان یک دقیقه صورت گرفته بود.
در۵ مورد نتایج از مقدار انحراف۱۰% تجاوز کرد ولی شرکت کنندگان مقادیر اضافه ای از سایر وسایل ذکر کرده بودند که به مقدار ۱۰%رسیده بود.
یکی از این این افراد گفته بود که نتایج نامربوط پس از استفاده از اتاقک یونیزاسیون به دست آمد که معمولاً برای اندازه گیری ۹۹mTC به کار نمی رود. در مورد سایر نتایج نا موفق هیچ علتی برای عدم توافق مشاهده شده پیدا نشد. به طور کلی امکان آشکار سازی ارتباط مشخص بین کیفیت نتایج و تولید کننده یا عمر تجهیزات پیدا نشد. شرکت کنندگان عدم قطعیت استاندارد بین۰.۰۸% تا ۳۰% را برای اندازه گیری آمپول اصلی و ۰.۱۱%تا ۲۰% را برای اندازه گیری در سرنگ اعلام کردند. در حدود ۲۵% از شرکت کنندگان هیچ اطلاعاتی در زمینه عدم قطعیت ارائه نکردند. در حدود ۳۸% آنها اعلام کردند که امکان آشکار سازی ناخالصی رادیواکتیو را بوسیله کیت مولیبدنیوم (جاذب سرب) با آشکار سازی HPGe داشته اند. ۳شرکت کننده مقادیر کمی ناخالصی ۹۹MO ذکر کردند. بیشترین بخش اکتیویته ۰.۴۷%بود ولی شرکت کنندگان نتایج را به همراه سوال در پرسشنامه وارد کردند. یکی از شرکت کننده ها از آشکار ساز HPGe استفاده کرد و ناخالصی ۹۹TC به همراه مقادیر قابل صرفنظر ۶۸Ga گزارش کرد. بجز یک مورد همه شرکت کنندگان از منابع کنترل۱۳۷Cs برای کنترل کیفی ثبات وسایل استفاده کردند.
● بحث و توصیه:
مقایسه ای که در این مقاله تشریح شد نشان داد که کیفیت اندازه گیری اکتیویته ۹۹TC به مقدار قابل ملاحظه ای در پزشکی هسته ای افزایش یافته است با این وجود هنوز نتایجی با انحراف بیش از حد قابل قبول از مقدار استاندارد وجود دارد. بررسی این اطلاعات به روشنی نشان می دهد که عدم توافقات مربوط به ابزارهای مورد استفاده نیست بلکه ناشی از کاراکتانی است که به خوبی آموزش ندیده اند تا این حد که برخی شرکت کنندگان قادر به استفاده درست از ضرایب تصحیح یا تخمین عدم قطعیت موجود نبودند.
نتایجی که در بالا شرح دادیم از بررسی پرسشنامه حاصل شدند. اطلاعات بیشتر را می توان با تماسهای دیگر از شرکت کنندگان به دست آورد. در یکی از موارد اعلام شده بود فیزیک پزشک مسول در بخش به ندرت حاضر است. برای بهبود کار باید کارکنان را تحت آموزشهای بهتر قرارداد. در آیند مقایسه های بیشتر با ۹۹mTC و سایر رادیونوکلئیدها ما را در شناسایی منابع خطا و رفع آنها کمک خواهد کرد. در پایان مجدداً باید ذکر کنیم که شرکت کنندگان در این طرح به صورت داوطلبانه بودند و لذا نتایج این مطالعه قابل تعمیم به کل کشور آلمان نیست. پس از دوره ای که نتایج کلیه شرکت کنندگان جمع آوری شد، همه آنها مدرک کالیبراسیون را از PTB دریافت کردند. این مقاله می تواند به عنوان ابزاری مهم برای کنترل کیفیت در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
نویسنده مقاله: K. Thieme و K. Kossert
منبع: Sciencedirect.com
منبع : جامع علوم رادیولوژی ایران


همچنین مشاهده کنید