به سوی فرهنگ واژگان مشترک در علم مدیریت

چشمداشت هر نویسنده ای جلب ستایش ولی دلخوشی فرهنگ نویس گریز از سرزنش است و تازه آنان که از این پاداش منفی، نصیب دارند انگشت شمارند. سلیمان حییم
رشته مدیریت در کشورمان رشته نوپایی است، از این رو اندیشمندان علم مدیریت باید برای استحکام بنیان های این رشته، زیان مشترک علمی این رشته را تدوین کنند. یکی از اساسی ترین راه ها برای شکل گیری این زبان، تدوین واژه نامه ها، لغت نامه یا چیزی است که امروزه در کشور ما «فرهنگ» نامیده می شود. پیشرفت همه جانبه مدیریت در سال های اخیر، ضرورت ایجاد زبان مشترک در این رشته را بیش از پیش ضروری ساخته است. به اعتقاد برخی از صاحب نظران هر چه این زبان علمی مشترک تقویت شود، دورنمای پیشرفت این رشته، روشن تر خواهد بود. در این راستا، پژوهشگران و اندیشمندان علمی سازمان و مدیریت در کشور از همان سال های نخست حضور این رشته در اردوگاه علوم مختلف ایران، در این زمینه تلاش های فراوانی کرده اند که ماحصل آن ها، عرضه تعدادی از لغت نامه های مدیریت در ایران است. تلاش ها در این زمینه ادامه دارد و بایسته است، چنین باشد.
کتاب حاضر که نتیجه تلاش گروهی پنج ساله مولفان و جمعی از استادان برجسته مدیریت است با این هدف عرضه شده است. کار تدوین فرهنگ مدیریت از سال ۱۳۸۰ شروع شده و پس از چند مرحله ویرایش و تغییرات در سال ۱۳۸۵ و به همت موسسه انتشارات دانشیار به مرحله چاپ رسید. در استفاده از منابع از ورودی های معتبر نظیردایره المعارف های کسب و کار، فرهنگ واژگان در موضوعات تخصصی مدیریت، اصطلاحات و واژگان ترجمه شده از مترجمان شناخته شده مدیریت و همکاری استادان محترم دانشگاه استفاده شد. لازم به ذکر است که لغات و اصطلاحات جمع آوری شده در مرحله اول بالغ بر ۰۰۰ر۶۰ ورودی بوده که با هدف کوچک تر شدن فرهنگ و طبعا کاهش قیمت آن اصطلاحات هم ریشه تا حد امکان حذف و لغاتی باقی ماند که بتواند به بهترین شکل پژوهشگران و مترجمان رشته مدیریت را یاری رساند. لازم به ذکر است که تدوین فرهنگ در رشته علاوه بر مشکلات بالقوه فرهنگ نویسی، دارای مسایل خاصی است که در اینجا به برخی از آن ها به اختصار اشاره می شود:
۱) نخست؛ بین رشته ای بودن مدیریت:
دامنه و گستره لغات در این رشته مشخص نیست و نمی توان حدی را برای آن متصور شد. از طرف دیگر تلاش برای پوشش دادن تمامی لغات و اصطلاحات مرتبط با مباحث مدیریت می تواند به وارد شدن لغاتی در فرهنگ بینجامد که ممکن است به نظر غیرضرور آید. به همین دلیل این فرهنگ با وجود برخورداری از بیش از ۰۰۰ر۲۰ واژه و اصطلاح در حوزه مدیریت، هرگز ادعای جامع بودن نداشته و در واقع این اثر را ادامه مسیر فرهنگ نویسی در حوزه مدیریت دانسته ایم. در این شرایط و براساس پیش آزمون انجام شده، برآورد ما این است که فرهنگ مدیریت با فرض بدبینانه دست کم ۸۰ درصد نیاز مترجمان را در رشته مدیریت برآورده کند.
۲) دوم، تفاوت در افق دید مولفان:
مدیریت را می توان از دریچه مدیریت دولتی و یا از چشم انداز مدیریت بازرگانی، صنعتی و... نگریست. بنابراین به فراخور نگاه مولف، طبعا جهت گیری و در نتیجه ترکیب و وزن لغات تغییر می کند. به همین دلیل مولفان باید بدون تعصب و یا شیفتگی به حوزه (مورد علاقه) خود، به ترکیب موزونی از واژگان و اصطلاحات موجود در رشته مدیریت دست یابند. در فرهنگ حاضر با تشکیل گروه های تخصصی در چهار حوزه مدیریت عمومی و رفتار، مدیریت مالی، مدیریت بازاریابی و استراتژیک، مدیریت فن آوری اطلاعات و مدیریت تولید سعی شده است حوزه های مختلف تا حد امکان پوشش داده شود.
۳) سوم، نبود اتفاق نظر میان مترجمان و نویسندگان:
کم تر واژه و یا اصطلاحی را می توان در حوزه مدیریت یافت که در برگردان آن به فارسی وحدت نظر کامل میان صاحبنظران وجود داشته باشد که البته برخی، دلایل این موضوع را به نوپایی این رشته نسبت می دهند. به عنوان مثال واژه ای کلیدی مانند Brand را در نظر بگیرید: از نام تجاری گرفته تا نام، نام و نشان، برند، علامت تجاری، مارک، برچسب، انگ،(۱) مارک تجاری و... اصطلاحاتی است که در برگردان این واژه طرح شده است. به هر شکل با توجه به نبود منبعی رسمی در انتخاب و تصویب واژگان، مولف فرهنگ در رشته ای مانند مدیریت باید از ظرافت و دقت خاصی در شناسایی و انتخاب معانی رایج تر برخوردار باشد.
۴) چهارم، سرعت در طرح مفاهیم نو:
پیشرفت سریع مفاهیم مدیریت چه در حوزه های سنتی و چه در موضوعات جدیدتر، نظیر مدیریت دانش و... به عرضه اصطلاحات و واژگانی جدید محسوب می شوند. معادل سازی برای این مفاهیم، به دلیل پیچیدگی موضوع بسیار مشکل و اصرار در معرفی معادلی فارسی برای آن ها، در بسیاری از اوقاف جز سردرگمی و ابهام بیش تر خواننده، نتیجه دیگری ندارد. با وجود همه محدودیت های یاد شده فرهنگ حاضر امید دارد با بهره گیری از نظرات و تجربیات فرهنگ نویسان و استادان مجرب، به اشتراک نظری نسبی در این زمینه دست یابد. طبعا با در نظر گرفتن اختلاف نظرهای موجود، کسی که وارد این عرصه می شود نباید تصور کند از تیررس انتقادات در امان می ماند. به قول یکی از بزرگان، در ایران کسی به قطار ایستاده سنگ نمی زند. امید داریم تلاش جمعی مان در آینده و با همت پژوهشگران تکمیل شود. وظیفه خود می دانیم بار دیگر از زحمات استادان محترم و دانشجویان دوره های دکتری و کارشناسی ارشد در دانشگاه های مختلف-که بدون همکاری و حمایت آن ها این کار هرگز به ثمر نمی رسید-تشکر و قدردانی کنیم.

مهدی خادمی
محمد روشندل
۱-ترجمه مجله گزیده مدیریت، در حالی که می دانیم انگ، تداعی کننده حالتی منفی است و از سوی دیگر انگ را «دیگران می زنند» در حالی که Brand دستاورد تلاش شرکت در ایجاد تصویری دلخواه از خود است.
* دانشجوی دکترای مدیریت بازاریابی دانشگاه علامه طباطبایی
* کارشناس ارشد مدیریت مالی و کارشناس پژوهش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

منبع : روزنامه سرمایه