رهیافت انرژیایی به سلامت

در سال‌های اخیر گرایش روز افزونی نسبت به استفاده از خدمات پزشکی مکمل و جانشین در سراسر جهان مشاهده می‌شود. بنا بر آمارهای گوناگون از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بین ۴۲ تا ۹۰ درصد از مردم، از این خدمات استفاده می‌کنند و در حالی که هنوز در اکثر کشورها، منابع معتبر، برنامه‌های آموزشی رسمی و نظارت متناسبی در این میدان وجود ندارد و همچنان این نظام‌های سلامت در ضمیر ناهشیار گفتمان پزشکی، به کار خود ادامه می‌دهند.
یکی ازمردمی ترین و محبوب‌ترین این نظام‌های سلامت، انرژی پزشکی یا رهیافت‌های انرژیایی به سلامت است، روش‌هایی مانند ری کی، چی‌کنگ، لمس درمانی و شفا‌بخشی روحانی که در سالهای اخیر به دلیل اثربخشی، سهولت و دسترسی مناسب، رشد فوق‌العاده‌یی داشته است.
چند سال پیش وقتی کتاب انرژی پزشکی نگارش جیمز اوشن را که به تازگی منتشر شده بود، مطالعه نمودم، آن را حلقه‌ی گمشده‌ی علوم پایه‌ی پزشکی، پاسخ بسیاری از پرسش‌ها و توجیه بسیاری از پدیده‌هایی را که تجربه نموده بودم، یافتم.
باتوجه به روش و میدان این دانش نوظهور، که حیات و سلامت را در ظریف‌ترین سطح، یعنی رخدادهای انرژیایی، مورد مطالعه قرار می‌دهد، جای آن در درسهای علوم پایه‌ی پزشکی خالی به نظر می‌رسید و به همین واسطه با همت همکارانم آن را به فارسی ترجمه کردیم و به رغم مقاومت‌های قابل پیش‌بینی پارادایمی، توسط دانشگاه علوم پزشکی اصفهان منتشر شد.
در این چند سال بازخوردهای بسیار مثبتی از پزشکان، استادان علوم پایه و بالینی دانشگاه و همینطور پژوهشگران و علاقه‌مندان دریافت نمودیم که به ما اطمینان بخشید که در تشخیص اهمیت این علم در اشتباه نبوده‌ایم.
باادامه‌ی مطالعه‌ در این میدان و مواجه شدن با پرسش‌هایی که برای مردم و کاروران رهیافت‌های انرژیایی مطرح بود و ناهماهنگی این مداخلات با متخصصان و نظام سلامت، تدوین اصول روش شناختی و بالینی رهیافت‌های انرژیایی به سلامت بر مبنای اصول پایه‌یی که فراهم بود، ضروری و در عین حال ممکن به نظر می‌رسید.
البته پیش‌بینی می‌شد که برای نزدیک شدن به این کار از آغاز نیاز به نگاه و مطالعه‌یی بینا رشته‌یی باشد و نه نگاه پزشکی زیستی و نه نگاه سنتی امکان عملی شدن چنین پژوهشی را مهیا نمی‌‌نمود پس گستردگی میدان مطالعه و فقدان منابع مشابه شروع کار را سخت می‌نمود.
وقتی آقای عبدالهی ایده‌ی تدوین کتابی در مورد مبانی روش شناسی و بالینی درمان‌های انرژیایی وبه ویژه‌ ری کی، را با من مطرح نمود، آن را سخنی از زبان خود یافتم و به صرافت افتادم تا با همکارانم منابعی که در این زمینه نگاشته‌ شده را جمع‌آوری نماییم.
پس از بررسی متون و مطالعه‌ی کتاب‌های اصلی با موضوع ری‌کی، آن‌ها را غیر روشمند، جانبدارانه و با بحث‌های علمی سست و ناموجه، یافتیم. در حالی که مقالات معتبری در بانک‌های اطلاعاتی معتبر پزشکی در این باره وجود داشت. این سوگیری و بی‌توجهی استادان این روش، ما را متعجب‌ترنمود.
متأسفانه به دلیل فقدان منابع معتبر، آموزش و درمان در اکثر مکتب‌ها و مراکز، ری‌کی، به شدت آمیخته به عناصر ایدئولوژیک، جادویی و خرافی است که نه تنها، به عنوان بخشی از نظام هماهنگ سلامت نقشی روشنگرانه ایفا نمی‌نماید بلکه اختلالاتی شناختی - رفتاری وگاه جسمانی نیز برای فرد و جامعه ایجاد می‌نماید.
در کتاب رهیافت‌های زیست انرژیایی (Approaches Bioenergetic) به تساهل رهیافت‌های انرژیایی خوانده شده است ولی منظور، مداخلاتی است که از طریق همسویی و هدایت میدان‌های انرژی ارگانیسم انسانی، سلامت را ارتقاء می‌دهد.
بسیاری از اصول نظری و تجربی این کتاب بین تمام رهیافت‌های انرژیایی مشترک است و تنها بخش کوچکی از این اصول، اختصاصی ری‌کی، است.
بسیاری از کاروران پزشکی مکمل ‌و جانشین بیش از اندازه بر اصطلاحات فنی و تکنیک‌های متمایز خود تأکید می‌کنند درصورتی که بسیاری از این تفاوت‌ها، تفاوت‌های قومی (Ethnic) و نظری است و اصولی عمیقاً هماهنگ در این روش‌ها هست که برای ایجاد نظام هماهنگ سلامت (Integrated Health system) باید این اصول را مبنا قرار داد.
مشابهت میان زیرشاخه‌های انرژی پزشکی از این نیز بیشتر است چرا که هماهنگی و همسویی میدان‌های انرژی‌ بدن با هم و با میدان انرژی سراسری، هدف اصلی همه‌ی این رهیافت هاست.
ری کی، تنها به دلیل سادگی، اثربخشی، نقش فعالی که فرد در ارتقای سلامت خود ایفا می‌نماید و توسعه‌ی زیادی که در سال‌های اخیر داشته است به عنوان بحث مرکزی این کتاب ‌انتخاب شده است.
همه‌ی سعی ما دراین مطالعه براین بوده است تا با تحلیل‌های روانشناختی، فیزیولوژیک، بالینی، روش شناختی و فلسفی بخش‌های مؤثر و کارآمد این نظام درمانی را از بخش‌های ناکارآمد و ادعاهای ناشی از بی‌دانشی، جدا نماییم.
اگر ده سال پیش می‌خواستیم چنین مطالعه‌یی انجام دهیم به هیچ رومنابع کافی برای این امر نداشتیم و عملاً امکان پذیر نبود، ولی خوشبختانه به رغم نوپایی مطالعات علمی و بالینی در این زمینه، پژوهش‌های معتبری در سال‌های اخیر در این زمینه صورت گرفته که سعی نمودیم تا در حد حوصله، از تمام آنها بهره جوییم. در این راستا، پژوهش‌های پیگیرانه‌ آقای رضا جوهری فرد، تأثیر بسزایی در بسط این مطالعه داشت.
از سوی دیگر الگوها و برنامه‌های کلان مراکز معتبری مانند سازمان جهانی بهداشت(WHO) ، انستیتوهای ملی سلامت (NIH) و نیز دانشگاه‌های پیشرو در این زمینه مانند آریزونا و هاروارد را، در ترسیم جایگاه ری کی، و دیگر رهیافت‌های انرژیایی به سلامت در نظام سلامت، مبنای کار قرار دادیم تا شاید زمینه‌یی برای ادغام این شیوه‌ی درمانی، با نظام خدمات سلامت فراهم شود.

به هر حال مانند هر حرکت نوپای دیگری، این کتاب نیز ضعف‌ها و خلاء‌هایی دارد که امید داریم تا با استفاده از بازخوردهای خوانندگان دانش پژوه و متخصص و نیز مطالعات جدیدی که هر روزه در این زمینه‌ها صورت می‌گیرد، این نقص‌ها را در ویرایش‌های بعدی اصلاح نماییم.

دکتر فرزاد گلی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز