پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


یادمان سیدجعفر شهیدی؛ از تبار علامه های ایرانی


یادمان سیدجعفر شهیدی؛ از تبار علامه های ایرانی
در فرهنگ ایرانی چهره هایی را می شناسیم که از آنان به عنوان علامه یاد می شود. این چهره ها افرادی اند که دانششان محدود به یک رشته نیست و از سوی دیگر حتی اگر عمری را در تحصیل در علوم جدید و دانشگاهی سپری کرده اند، ریشه ای نیز در علوم سنتی و قدیمی ایران دارند. نخستین ادیبان دوره جدید ایران که با تاسیس نهادهای جدید و از جمله دانشگاه تهران نام آور شدند، همچون دهخدا، فروزانفر، همایی و دیگران چنین ویژگی داشتند. این نسل در ایران نسلی تاثیرگذار بود و بسیاری از آثار تاریخی و ادبی ایران به کوشش همین نسل تصحیح و منتشر شد. نزدیک به یک قرن از تاریخ علوم در ایران، ویژگی های این نسل به یک سنت علمی تبدیل شد.
● هم نشینی دانش قدیم و علم جدید
سیدجعفر شهیدی در سال ۱۲۹۷ در بروجرد به دنیا آمد، تحصیلات عمومی خود را در بروجرد گذراند و سپس در سال ۱۳۲۰ برای ادامه تحصیل علوم دینی راهی نجف شد و توانست جواز اجتهاد در رشته فقه و اصول را دریافت کند. او از محضر بزرگان حوزه علمیه همچون آیت الله خویی و آیت الله بروجردی نیز بهره گرفت. به عبارت دیگر او در سن ۳۱ سالگی توانست به درجه عالی در حوزه دینی تشیع دست یابد، اما بیماری سرنوشت او را تغییر داد.
او که همزمان با تحصیل در حوزه علمیه به زبان عربی امروزی نیز تسلط پیدا کرده بود، به منظور ترجمه متون عربی، نزد دکتر سنجابی (وزیر فرهنگ وقت) رفت اما به او اشتغال و تدریس پیشنهاد شد.
شهیدی به تدریس در دبیرستان های تهران و همزمان به تحصیل و نوشتن پرداخت و سال ۱۳۴۰ مدرک دکترای ادبیات فارسی را در رشته تاریخ و ادبیات از دانشگاه تهران دریافت کرد. او در دانشگاه تهران نیز از محضر بزرگانی چون فروزانفر و دهخدا بهره گرفت.
به این ترتیب او از کسانی است که در دو حوزه دانش قدیم و جدید تا سطوح عالی تحصیل کرده است. از دیگر کسانی که در ایران چنین ویژگی دارند و در علوم دینی تا سطح اجتهاد و در دانشگاه تا سطح دکترا تحصیل کرده و اکنون به عنوان چهره های دانشگاهی مطرح هستند می توان به مهدی محقق و ابوالقاسم گرجی اشاره کرد. سابقه تحصیل در علوم دینی در سابقه کسانی همچون شفیعی کدکنی نیز دیده می شود.
● امتداد فروزانفر و دهخدا
شهیدی هنوز وقتی خیلی جوان بود با دکتر محمد معین صاحب فرهنگ معین آشنا شد و با معرفی او به عنوان همکار دهخدا در لغت نامه دهخدا به فعالیت مشغول شد و رفته رفته به عنوان همکار اصلی و سپس به عنوان معاون موسسه دهخدا و بعدها مدیر موسسه به همکاری ما این موسسه پرداخت و پس از فوت دهخدا و معین این کار را تا روزهای پایان عمرش ادامه داد و در واقع ادامه لغت نامه با کوشش او ممکن شد و لغت نامه اولیه دهخدا تکمیل شد، اما کار بزرگ دیگری را نیز ادامه داد که در همان سنت استاد ـ شاگردی ایرانی از آن می توان یاد کرد.
فروزانفر که به شرح مثنوی مولوی می پرداخت تا پایان عمر موفق به شرح بخشی از مثنوی شد که در سه جلد منتشر شد و شهیدی که از اهمیت کار فروزانفر آگاه بود و رابطه نزدیکی با او داشت کار او را ادامه داد و سه جلد دیگر بر آن افزود و هم اکنون یکی از بهترین و ادبی ترین شرح های مثنوی در اختیار علاقه مندان مولوی است.
● ادبیات و زبان فارسی
اگرچه مهم ترین آثار شهیدی در حوزه ادبیات و زبان فارسی را باید اهتمام کامل او به لغت نامه دهخدا، همکاری در تدوین فرهنگ معین و شرح مثنوی دانست، اما او در زمینه تصحیح متون هم دستی داشته و چند اثر مهم ادبی را تصحیح کرده است که از آن جمله
می توان به شرح لغات و مشکلات دیوان انوری که انجمن آثار ملی در سال ۱۳۵۸ آن را منتشر کرده است و تصحیح دره نادره اثر میرزا مهدیخان استرآبادی که انجمن آثار ملی آن را در سال ۱۳۴۱ چاپ کرده است اشاره کرد که در همان سال موفق به دریافت جایزه سلطنتی که مهم ترین جایزه کتاب در آن سال ها بود، شد.
او گذشته از تصحیح کتاب های قدیمی، در زمینه آموزش زبان فارسی نیز کوشش هایی کرد و مقاله های مختلفی را درباره آموزش زبان فارسی و همچنین حوزه های مختلف ادبیات نوشت که در کتاب از دیروز تا امروز توسط نشر قطره منتشر شده است.
● تاریخ اسلام
شاید بتوانیم بگوییم مهم ترین و موثرترین بخش تالیف دکتر سیدجعفر شهیدی در این حوزه است. این اهمیت به خاطر تجدید چاپ های متوالی کتاب های اوست و هم به لحاظ حجم آثار او. بیشترین استقبال هم از این نوع آثار شهیدی به عمل آمده است.
شهیدی در این بخش از آثارش کوشش کرده است با خرافه زدایی های رایج که در حاشیه شخصیت های دینی شکل می گیرد به نوعی از تاریخ نگاری دست یابد که چهره واقعی شخصیت های دینی را بشود از ورای آن دریافت و به گواه محققان تاریخ اسلام او بنیان گذار مکتب تازه ای در تالیف تاریخ اسلام بود.
او اگر چه بیشترین کوشش هایش در حوزه تاریخ به تاریخ اسلام اختصاص یافته است، اما دو جلد کتاب نیز با عنوان جنایات تاریخ تالیف و منتشر کرده است.
الیاس احمدی
منبع : روزنامه جوان


همچنین مشاهده کنید