مدل برنامه‌ریزی استراتژیک

در دوران پست مدرن امروز، فرم و ماهیت نظام‌های نوین اقتصاد جهانی تمامی بنگاه‌های تجاری را ملزم به بازنگری در سیاست‌های بازاریابی و فروش نموده است. از طرفی برچیده شدن قیود موجود در عرصه اقتصاد بین‌الملل، ضرورت ایجاد همگرایی های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را بیش از پیش جلوه‌گر ساخته است. امروزه تجارت و اقتصاد حد و مرزی نداشته و دولتمردان دریافته‌اند که برای جهانی شدن تجارت و حضوری موفق و فعال در این عرصه باید زیرساختارهای مناسب و لا‌زم را در بستر اقتصاد ملی ایجاد نمایند. لزوم آگاهی از شرایط، تحولا‌ت و مکانیسم‌های اجرایی متضمن پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی و تجاری مستقل آنها خواهد بود.این شرایط برای اقتصادهای در حال گذاری همانند ایران بسیار حیاتی و ضرورتی مسلم است که ضمن کسب اطلا‌عات کافی از تحولا‌ت جهانی بتواند سیاست‌ها و استتراتژی‌های اقتصادی خود را با دقت بیشتری برنامه‌ریزی و اجرا نماید.
امواج تجارت جهانی همچون یک سونامی سترگ برای تمامی کشورهای توسعه نیافته و درحال توسعه که می‌خواهند در دهکده تجارت بین‌الملل یا ‌W.T.O جایگاهی داشته باشند و از آسیب‌های جدی که کلیه اقتصادهای به خواب رفته را در برخواهد گرفت نجات یابند، می‌بایست مسیر حرکت خود را به سمت ساحل امن برنامه‌ریزی استراتژیک هدایت نمایند.
در واقع برنامه‌ریزی استراتژیک نقش ساحل نجات را در کناره پر تلا‌طم رقابت‌‌ها ایفا نموده و در حوزه ملی، اجرای مدل این استراتژی در دو سطح خرد و کلا‌ن قابل برنامه‌ریزی و تفکیک است.
در سطح کلا‌ن بازیگر اصلی دولت است که تاثیرات عملکردش به طور مستقیم بر بنگاه‌ها و صنایع داخلی مشهود است. سازمان تجارت جهانی نیز با هدف تسهیل نمودن روابط تجاری میان کشورها از طریق ایجاد شرایطی منصفانه و عادلا‌نه بر پایه رقابت‌ها به وجود آمده است. حال دولت تحت عنوان بازیگران اصلی در سطح اقتصاد کلا‌ن ملی و بین‌المللی می‌بایست با رویکردی مناسب، دقیق و اصولی شرایط لا‌زم جهت امکان حیات بنگاه‌های اقتصادی و گسترش میزان توان آنها در سرمایه‌گذاری‌های سودآور را فراهم نماید.مهمترین وظیفه دولت از منظر اقتصاد کلا‌ن، همانا دور شدن از صحنه‌های رقابتی خرد در راستای ایجاد تمدن زیرساختارهای اصلی برای بخش خصوصی و غیر دولتی می‌باشد.
لذا دولت بایستی آشنایی کامل با اهداف، اصول، قوانین و اهرم‌های اجرایی ‌W.T.O داشته و بتواند با طبقه‌بندی اطلا‌عات براساس شرایط فعلی کشور، راهکارهای اجرایی را در قالب آنالیز اطلا‌عات برپایه فرصت‌ها و تهدیدات در جهت دستیابی به یک مدل برنامه‌ریزی استراتژیک فراهم نماید.
این زیرساختارهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در قالب تدوین بودجه استراتژیک مربوطه قابل برنامه‌ریزی است. از طرف دیگر آموزش بنگاه‌های اقتصادی، علی‌الخصوص دولتی برای ایجاد تغییر و تحول در تفکر سازمانی، برقراری سیستم‌های اطلا‌عات مدیریت ‌Online جهت امکان کنترل فرآیند اجرایی، ایجاد تشکل‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی لا‌زم با کشورهای همطراز، بازنگری و اصلا‌ح قوانین و مقررات داخلی، نظارت بر روند تاسیس و راه‌اندازی صنایع جدید، استفاده از مسیرهای کوتاه‌تر و میان‌بر جهت اجرایی‌تر شدن فرآیندها از مهمترین وظایف دولت هستند.
برای مثال تغییر استراتژی‌های برخی از بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور دربخش خودروسازی را می‌توان یکی از دلا‌یل احساس خطر و دغدغه‌های بزرگ دولت در ضرورت تغییر تفکر استراتژیک از بازارهای انحصاری به سمت اصل مشتری‌مداری ذکر نمود.
اصولا‌ تغییر شکل ساختار بازارها از حالت انحصاری و نیمه‌انحصاری به بازارهای رقابتی لزوم تغییر تفکر صاحبان بنگاه‌های اقتصادی را به عنوان تنها راه حیات پیشنهاد و توصیه می‌نماید.
در شرایط کنونی که محیط پیرامون مامتغیر و میزان تغییراتش نیز غیرقابل لمس است لذا استراتژی‌های موردنیاز اینگونه بازارها جهت بقا در آن ضروری است. یکی از مهمترین استانداردهای بین‌المللی در تولید، توجه به خواست مشتریان است یعنی دولت و تولید کنندگان باید با همیاری یکدیگر در حداکثر نمودن سطح استانداردهای کیفی زندگی و حداکثری نمودن حق انتخاب آنهاتلا‌ش نمایند، آنگاه حداکثر شدن مصرف موجب ایجاد اشتغال، افزایش تولید و توزیع نسبی ثروت در سطح جامعه خواهد شد. از طرفی حداکثر شدن رضایت باعث تولیدات متنوع برای مردم و ارائه قیمت مناسب می‌گردد و بدین ترتیب بهترین خدمات پس از فروش نیز، خود به خود تضمین و گارانتی خواهد شد.
مدل‌برنامه‌ریزی استراتژیک در واقع انتخاب بهترین تصمیم استراتژیک برپایه اطلا‌عات صحیح آنالیز شده از بازارهای هدف برای حفظ وضعیت موجود و یا افزایش سهم بازار و یا توسعه آن می‌باشد که با استفاده از موثرترین و بهترین ابزارهای ممکن در بهترین زمان ممکن یا ‌justin time است.برنامه‌ریزی استراتژیک اما به این خاطر اهمیت دارد که دیگر هیچ تولید‌کننده‌ای با محیط ثابت و امنی روبرو نیست و محیط خارجی دائما به وسیله فاکتورهای گوناگون درحال تغییر است. حوزه‌های عملیاتی در حال محدودتر شدن است و استفاده از زمان‌های حتی خیلی کوتاه می‌تواند شما را در مرتبه بالا‌تر و آرمانی‌تری از موفقیت در بازار رقابتی قرار دهد.
با توجه به اینکه داشتن تفکر قوی برای رسیدن به یک هدف معین در یک بازه زمانی خاص را برنامه‌ریزی می‌گویند لذا انتظار دستیابی به نتایج قابل پیش‌بینی در درون هر سیستمی بدون سایه تفکر و تعقل میسر نخواهد شد. بر این پایه است که می‌توان چرخه مسئولیت‌ها و وظایف را در داخل مجموعه یک سیستم، رسم نمود و فرصت‌های گریز پا را از دل تهدیدات بیرون کشید و از این رهگذر، آینده‌ای روشن و مطمئن را رقم زد.

دکتر فریبرز درجزی

منبع : روزنامه سیاست روز