حق مساوات از دید گاه اسلام وحقوق بشر

{یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَی وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ} [الحجرات:۱۳]
« ای مردم! ما همه ی شما را ازمردوزنی آفریده وبه صورت ملته ها وقبیله هایی درآورده ایم تا با یکدیگر آشنایی وارتباط پیدا کنید (اما بدانید که) افضل ترین شما در پیشگاه خداوند پرهیزگار ترین شما است»
● حق مساوات از دیدگاه اسلام وحقوق بشر:
اساس این حق از نظر اسلام عبارت است از اینکه تمامی انسانها در نشأت وخلقت خود مساوی وبرابراند،تمامی بشریت اولاده آدم وحواء هستند،همچنان تمامی بشریت نه ماه در رحم مادر می مانند،واز یک موضوع بدنیا می آیند مگر در حالت اظطرار که طفل بواسطه جراحی بدنیا می اید.
وهمچنان مصیر تمامی بشریت یک است که همه شان در آخر میمرند،وهیچ کس ولو اگر عمر طولانی هم داشته باشد دائم نمی ماند چنانچه که خداوند پاک در قرآن شریف می فرماید: {کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ} [الرحمن : ۲۶]؛همه موجودات که در روی زمین است فنا وختم شدنی است.
از آیه مبارکه(یَا أَیُّهَا النَّاسُ...) چنین فهمیده میشود که اختلاف رنگ وجنس در میان طائفه ها وقبیله ها نیست مگر بخاطر شناسائی وهمکاری وهیچ فرق بین سیاه پوست وسفید پوست نیست وبین سرمایه دار وفقیر،در پیشگاه خداوند پاک همه برابر اند. وهمه مخلوق خداوند جل جلاله وبنده گان اوست،هیچ فرق بین شان از نگاه حسب ونسب نیست ونه از نگاه اوضاع اجتماعی،وفرق بین انسانها در دنیا بعلم ودر دنیا وآخرت به تقوی است وبس.
و نفس این مفهوم را رسول خدا صلی الله علیه وسلم در ذکر نموده است چنانچه که می فرماید:
«الناس سواسیة کأسنان المشط ولا فضل لعربی علی آعجمی ولا لأبیض علی آحمر إلا بالتقوی» رسول اکرم صلی الله علیه وسلم در خطبه حجة الوداع تاکید شدید با این مبدا نموده است که ما این را خلاصه ومجمل رسالت اسلام هم گفته میتوانیم ودر ین حدیث رسول خدا صلی الله علیه وسلم اساس مبدآ مساوات را ذکر کرده است «آیها الناس إن ربکم واحد وإنا أباکم .......»؛ای مردم! بدانید که پروردگارتان پروردگاری واحد وپدرتان یکی است! بدانید که هیچ عربی را بر غیر عرب وغیر عربی را بر عرب وسرخ پوستی را بر سیاه پوست وسیاه پوستی رل بر سرخ پوست،جز به وسیله ی تقوا وپرهیزگاری،هیچ بر تری نیست..." رواه احمد فی مسنده ۵/ ۴۱۱.
همچنان حضرت عمر بن الخطاب( رضی الله تعالی عنه) را می بینیم که چطور انصاف میکند وعدالت می نماید با آن پسر قبطی(مصری) که آنرا پسر حضرت عمروابن العاص (رضی الله عنه) (والی مصر در آن وقت) لت کوب نموده بود حضرت عمر( رضی الله عنه) پدر وپسر هر دو را میخواهد وتازیانه را بدست قبطی میدهد ودر پیش چشمان عمر وبن العاص رضی الله عنه از فرزندش قصاص آن مصری را میگرد مصری را میگوید بزن همانگونه که شما را زده است.
تا به این حد بود اساس مجتمع مسلمان وصحابه کرام خاصة در سایه بیرق مساوات وبرابریکه قرآن وسنت نبوی ( صلی الله علیه وسلم) بما ثابت نموده است.
بارز ترین مثالها از حیث وضاحت درین مقام موقف صحابی جلیل حضرت ابو ذز غفاری (رضی الله عنه) است،وقتی که مشاجره می نماید با یک غلام سیاه پوست،ومشاجره بین شان طول میکشد حضرت ابوذر( رضی الله عنه) به آن برده میگوید ای بچه سیاه تو با من مشاجره می نمائی. رسول اکرم(صلی الله علیه وسلم) سخن او ذر( رضی الله عنه) را میشنود وبسیار غصه میشود به اندازه که رنگ مبارک سرخ می شود ومی فرماید:«طف الصاع یا أباذر... طف الصاع (یعنی جاوز الآمر حده) لیس لابن البیضاء علی ابن السوداء فضل إلا بالتقوی آو بعمل صالح»؛کار ازحد گذشت یا ابا ذر،کار از حد گذشت نیست فرزند سفید را بالای فرزند سیاه بر تری وفضیلت مگر به تقوی ویا عمل صالح ونیکو.وابو ذر الغفاری این صحابی بزرگ روی خود را به زمین می ماند واز آن غلام میخواهد که پایش را بالای رویش بماند رویش را پامال کند.
این بود اعتراف اسلام به مبدأ مساوات وبرابری. که چه بهتر مسلمانان در صدر اسلام این اصل را رعایت وبه آن تمسک می نمودند.
مبدأ مساوات دراسلام بزرگترین اصل بعد از آزادی می باشد. ودارائی اساساتی است که حق ازادی روی آن استوار است.
چنانچه که خداوند پاک می فرماید:{ یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً کَثِیراً وَنِسَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِی تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً}[النساء:۱]؛ای مردمان بترسید از پروردگارتان آن پروردگاریکه شما را از یک نفس خلق کرده است واز او همر او را خلق نموده است وتولد نموده ومنتشر نموده از این هردو مردهای بسیار وزنهای بسیار را.
همچنان حق مساوات در اسلام قائم بر اساس بندگی برای خداوند متعال است،آن ذاتی که امر نموده که تنها تسبیح وپاکی او را بیان نمایم. چنانچه که می فرماید:{سبح اسم ربک الأعلی} ؛تسبیح بگویید بنام پروردگار عالی وبلند مرتبه"
تمامی انسانها بنده خداوند جل جلاله است پس برای هیچ یک از انسانها نیست که بالی دیگران طلب علو وبلندی کند ویا تکبر نماید زیرا که همه شان در رتبه ومنزلت مساوی اند وهمه بنده خداوند پاک است.
حق مساوات در اسلام از حق مساوات وبرابری در دیگر تشریعات بشری این فرق وامتیاز را دارد که به سبب اختلاف ویا تفاوت طبقاتی هیچ نوع استثناء وتجاوز را اجازه نمی دهد.
در باره حدیث مخزومیه وشفاعت اسامة بن زید وغضب رسول الله صلی الله علیه وسلم بهترین شاهد است،چنانچه که رسول صلی الله علیه وسلم درین باره به اسامه می فرماید:« أتشفع فی حد من حدود الله یا أسامة والله لو أن فاطمة بنت محمد سرقت لقطعت یدها»؛آیا شفاعت میکنی ای أسمامة در حد از حدود خدا قسم به خدا اگر فاطنة بنت محمد صلی الله علیه وسلم دزدی نماید دستش را قطع میکنم.
حق مساواتی را که اسلام برای انسان ثابت کرده است اثر مثبت در تطبیق دیگر حقها دارد مثل حق زندگی،حق آزادی،حق اظهار رأی،حق عدم اکراه در دین،حق معیشت که از اندازه کفایت کم نباشد،حق مساوت وبرابری در برابر قانون وحق های دیگر تمامی انسانها در تطبیق این حقها برابر هستند زیراکه همه بنده خدانود پاک اند.
اعتراف اسلام به مساوات این معنی را ندارد که فرقهای فردی وخلقی در بین انسانها ملغی است. واین معنی را ندارد که همه انسانها مثل یک اجزاء دسگاه است،که یک جزء آن از اجزاء دیگر هیچ فرقی نداشته باشد. زیراکه مطلق مساوات مقصود نیست بخاطریکه الله تعالی انسانها را متفاوت در قدرتهای فردی وخلقی ونفسی وغیره خلق کرده است.
پس این فرقها در نزد اسلام اعتبار دارد ورعایت آنها ضروری است. به سبیل مثال صحیح نیست مساوات بین شخص بینا ونا بینا در اداء واجباتی که اداء آن احتیاج به سلامت بصر دارد.
همچنان مساوات صحیح بر قرار نمی شود بین یک شخص معیوب وشخص سالم در انجام واجباتی که احتیاج به سلامت جسم دارد.
پس از ارشادات دین مبین اسلام بر میاید که انسانها در افرینش یکسان ومساوی خلق شده اند وجز به پرهیزگاری ودانش بریکد یگر برتری ندارند واین حق مساوات را باید همه انسانها بدانند وبه موازین آن عمل کنند تا حقوق اساسی وبشری به صورت درست حفظ ورعایت شود.

نوشته: دکتر عبد الرحمن- مشاور امور عدلی وقضایی

منبع : سایت اعجاز علمی