اصولگرایان فراگیر و انتخابات مجلس هشتم

سرانجام برگزاری مرحله نخست انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی به پایان رسید و رخدادی که چند ماه اذهان بخشی از نخبگان و سیاسیون جامعه را به خود مشغول کرده بود، در بخش‌های پایانی خود قرار گرفته است.
در این انتخابات، علاوه بر دو رقیب سنتی راست و چپ یا اصولگرا و اصلاح‌طلب، گونه‌های تعدیل‌شده این گرایش‌ها نیز در قالب ائتلاف فراگیر اصولگرایان و حزب اعتماد ملی تا اندازه‌ای وارد میدان رقابت شدند.
البته اصلاح‌طلبان که در آغاز به دنبال حضوری پرقدرت بودند، در میانه راه با ردصلاحیت‌های انجام‌شده، دچار تردید شدند، اما سرانجام اندکی مانده به انتخابات، به میدان آمدند.
همچنین طیف اصولگرایان فراگیر که به گفته خودشان، اهتمام بر گشودن چتر اصولگرایی داشتند، تا اندکی مانده به انتخابات، انتظارات خود را محقق ندیدند و سرانجام به ارایه لیست جداگانه پرداختند.
هرچند این دو طیف در کنار اعتماد ملی، پیروزی‌های کمتری نسبت به جبهه متحد اصولگرایان به دست آوردند، اما قطعا در صورت عدم شرکت قوی این گروه‌ها در انتخاباتی که نبود تبلیغات و اجرای آن در بدترین زمان ممکن انتقاد شدید وزیر کشور را هم در پی داشت، آن را بسیار سردتر از این می‌نمود.
از همین روی، باید این گروه‌ها مورد تشکر جدی مسئولان نظام برای دمیدن در آتش انتخابات و پرشور کردن آن قرار گیرند.
اما زمینه‌های شکل‌‌گیری ائتلاف فراگیر اصولگرایان که این بار وارد عرصه انتخابات شد، چه بود و چه پیروزی‌ها و ناکامی‌هایی داشت؟
دو ماه مانده به انتخابات مجلس هشتم،‌ حضور مثلث رضایی، قالیباف و لاریجانی به صورت جدی‌تری در معادلات انتخاباتی بروز پیدا کرد و به چالشی اساسی برای جبهه متحد اصولگرایان (۶+۵) تبدیل شد که با برگزاری نشستی در حضور آیت‌الله مهدوی کنی، توصیه‌ها و چهارچوب‌هایی برای نزدیک شدن اصولگرایان به لیست واحد ارایه شد.
فلسفه حضور فعال این سه نفر در صحنه انتخابات با دو انگیزه اصلی شکل گرفته بود:
۱) تقویت فضای رقابتی انتخابات برای افزایش مشارکت مردم که به ویژه با فضای به وجود آمده به دلیل ردصلاحیت‌های گسترده توسط هیأت‌‌های اجرایی، احتمال عدم حضور یا حضور کمرنگ اصلاح‌طلبان را نیز محتمل می‌ساخت.
۲) نگرانی از بابت ضعف مدیریت انتخاباتی اصولگرایان که در قالب «۶+۵» انجام می‌شد و چشم‌انداز تصمیم‌گیری‌ آنها که حاکی از ضعف‌های اساسی در لیست‌های خروجی تهران و شهرهای بزرگ بود.
به تدریج که موعد انتخابات نزدیک شد، اصلاح نسبی ردصلاحیت‌های هیأت‌‌های اجرایی از سوی شورای نگهبان تا حدودی، ایجاد فضای رقابتی سنتی بین اصولگرایان و اصلاح‌طلبان را ترمیم و احتمال غیبت اصلاح‌طلبان تقریبا منتفی شد. همچنین انجام اصلاحاتی در لیست و قرار گرفتن سه نفر از افراد قویتر در لیست کاندیداهای جبهه متحد (غفوری فرد، کاتوزیان، مرندی) نیز موجب کاهش تنش بین این سه نفر و جبهه متحد شد، لکن در این مدت، سازماندهی کاندیداهای مورد نظر و احزاب حامی این سه نفر، اقدام به تشکیل ائتلافی با نام «ائتلاف فراگیر اصولگرایان» کرده و رسما از روز ۲۲ بهمن با انجام تبلیغاتی میدانی علاوه بر اطلاع‌رسانی رسانه‌ای، اعلام موجودیت و حضور در انتخابات کرد.
ائتلاف فراگیر با سیاست حداکثر اشتراک با جبهه متحد نسبت به تنظیم لیست خود در تهران، اقداماتی را آغاز و به تهیه فهرست خود اقدام کرد.
اما در ادامه، رویدادهایی رخ داد که باعث شد این گروه، عملا به صورت حداقلی وارد گردونه انتخابات شود و چه در فهرست، چه در شعارها و چه در عملکرد، آن‌گونه که بایسته یک حضور قدرتمند انتخاباتی است، وارد گردونه رقابت شود.
از یک سو، لاریجانی که تا آن زمان بیش از همه در سخنرانی‌های خود با رد نگاه قبیله‌گرایانه به اصولگرایی و با شعار تفاهم ملی، اصولگرایی را فراتر از راست و چپ اعلام می‌کرد، با انتقال حوزه خود به قم با برخی محدودیت‌ها روبه‌رو شد، به ویژه که قم به دلیل بافت جمعیتی حاکم بر آن و جایگاه ضعیف اصلاح‌طلبان در آن، چندان زمینه خوبی برای ایراد چنین سخنانی نداشت.
از دیگر سو، با انتقال لاریجانی به قم، سرلیست مورد نظر این ائتلاف عملا حذف شد و این طیف پس از به دست آوردن رضایت غلامعلی حداد عادل، او را به عنوان سرلیست خود برگزید.
با مشخص شدن حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات، انواع فشارها از سوی طیف جبهه متحد اصولگرایان و برخی مراکز دیگر بر این سه نفر افزایش یافت و حمایت علنی از این ائتلاف را برای آنان بسیار مشکل کرد.
قالیباف، شهردار تهران، نیز از این فشارها در امان نبود و در عین حال انتخابات مجلس برای او نسبت به انتخابات دیگر اولویت جدی نداشت.
مجموعه این عوامل باعث شد تا ائتلاف فراگیر اصولگرایان از حضور نمام‌عیار خودداری و حتی در به‌کارگیری شعارهای جدی و نقد دولت نیز بسیار محتاطانه عمل کند و عملا وارد این میدان نشود. کار به آنجا رسید که جبهه متحد اصولگرایان به رغم اتحاد با طیف رایحه خوش خدمت و دولتی که در زمان آن تورم از ۲۰ درصد گذشت، شعار مبارزه با تورم سر داد و ائتلاف فراگیر که خود را منتقد دولت می‌دانست، حتی چنین شعارهایی هم نداد.
با این وصف، می‌توان گفت، این ائتلاف به رغم حساسیت‌های بالای طیف رقیب خود در اصولگرایان و برخی تحرکات رسانه‌ای، عملا آن‌گونه که باید وارد انتخابات مجلس هشتم نشد و کارت بازی خود را برای انتخابات آینده نگاه داشت.
این نوع ورود این گروه سیاسی نوپا در حالی بود که طرف مقابل از ماه‌ها پیش، نه تنها برنامه‌های انتخاباتی خود را معلوم کرده بود، بلکه از امکانات گوناگون چون رسانه ملی، شبکه‌های از پیش آماده ‌شده انسانی و نیز حمایت دولت برخوردار بود.
در عین حال، ائتلاف فراگیر اصولگرایان در استان‌ها به دلیل داشتن نیروهای بهتر و امکان شناخت و ارتباط نزدیکتر مردم با کاندیداها، توفیق بیشتری یافت؛ هرچند در یک اشتباه تاکتیکی، برخی نمایندگان ارشد خود را که در مجلس هفتم در طیف فراکسیون وفاق و کارآمدی جای می‌گرفتند، به پایتخت منتقل کرد و این در حالی است که مکانیزم رأی‌گیری نامزدها کاملا با شهرهای دیگر متفاوت است.
به هر تقدیر، انتخابات مجلس هشتم، تجربه‌ای متفاوت از رقابت سیاسی در کشور بود؛ امری که تجزیه و تحلیل دقیقتر آن، هنوز فرصت‌های دیگری را می‌طلبد.

سید احمد مظلومی