تبت کجا است؟ دالای لاما کیست؟ موضوع از چه قرار است؟

تبت یکی از مناطق چین که حیاط خلوت این کشور به شمار می رود، در روزهای پایانی سال ۱۳۸۶ دستخوش ناآرامی‌هایی شد. مقام‌های غربی از این وضعیت ابراز نگرانی کرده‌اند، چین خواستار توقف خشونت‌ها توسط شورشیان شده است. مساله تبت و تلاش‌های"دالایی لاما " رهبر تبعیدی بوداییان تبت برای استقلال این منطقه همواره در ۵۰ سال اخیر برای چین نگران‌کننده بوده و بهانه‌ای برای مداخله غرب بخصوص آمریکا در این مساله فراهم کرده است. کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا، خواهان خویشتنداری دولت چین در برخورد با تظاهرکنندگان تبتی شد.
اعتراضات اخیر زمانی آغاز شد که تبتیان مقیم کشورهای مختلف جهان به مناسبت چهل و نهمین سال سرکوب قیام مردم تبت و شکست تلاش‌های دالایی لاما برای جدا کردن این منطقه از حاکمیت چین علیه حکومت چین تظاهراتی برگزار کردند.
یکی از مسئولان ارشد دولت در تبعید کشته‌شدگان تبت را در ناآرانی های اخیر را‪ ۳۰ نفر اعلام کرده، در حالی که "شین هوا" خبرگزاری رسمی چین به نقل از یک مقام نظامی آمار کشته‌شدگان را ‪ ۱۰نفر اعلام کرده است. به دلیل محدودیت هایی که دولت چین در مورد فعالیت رسانه های گروهی در تبت ایجاد کرده تایید گزارش های مربوط به تحولات اخیر در این سرزمین دشوار است.
به آتش کشیده شدن دهها فروشگاه ، مکان مذهبی ، موتورسیکلت و خودروها، خانه‌های مسکونی و ادارات دولتی حاکی‌ازاوج گرفتن تنش‌ها و درگیری میان پلیس و گروه‌های شورشی و بعضا راهبان بودایی تبت است که گفته می‌شود در چندین معبد بودایی پناه گرفته‌اند و این معابد نیز در محاصره پلیس است.
اگرچه چند روز از شورش‌ها و ناآرامی‌ها در این منطقه می گذرد، اما با گذشت زمان وضعیت فوق‌العاده درتبت شکل گرفته ‌واوضاع همچنان روبه تنش است. پلیس چین اعلام کرده است که به تشدید نیروهای امنیتی خود در لهاسا ادامه می دهد. مقامات چینی به تظاهرکنندگان هشدار داده اند که اگر خود را تسلیم نکنند، پیامدهای شدیدی در انتظارشان خواهد بود.
رهبر روحانی تبت در گفتگو با بی بی سی ابراز نگرانی کرده است که اگر دولت چین سیاست خود را در قبال سرزمین تبت تغییر ندهد، ممکن است شمار بیشتری از مردم این منطقه کشته شوند.
دولت در تبعید تبت با صدور بیانیه‌ای خواستار تحقیق سازمان‌ملل درمورد آنچه که موارد نقض حقوق‌بشر در منطقه تحت حکمرانی چین می‌خواند، شده است.
به دنبال قیام خونین سال ‪ ،۱۹۵۹دهها تن از مردم تبت کشته شدند و "دالایی لاما" رهبر تبعیدی بوداییان تبت مجبور به ترک این منطقه شد. وی پس از ترک تبت، دولت درتبعید خود را در شهر دارماسالا در شمال هند تشکیل داد.
● دیپلماسی ورزش
در حالی که چین میزبان بازی‌های المپیک پکن ‪ به آغاز این رویداد ورزشی نزدیک می شود، رسانه های غرب به ویژه آمریکا سعی دارند مساله تبت را با این بازی ها گره بزنند و با مطرح کردن مساله حقوق بشر پکن را تحت فشار قرار دهند.
این درحالی‌است که‌چین پنج ‌ماه مانده به بازی‌های المپیک به‌هیچوجه خواستار اوج گرفتن تنش‌ها در مناطق مختلف کشور از جمله تبت نیست و نگرانی از آنجا بیشتر می‌شود که خشونت‌های تبت به‌مناطق دیگر کشور نیز سرایت کند که در چنین شرایطی دولت مرکزی از آسیب پذیری بیشتری برخوردار خواهد شد.
توماس باخ، نایب رییس کمیته بین‌المللی المپیک در این‌باره به روزنامه بیلد سونتاژ گفت: شماری از ستارگان ورزشی احساس خوبی نسبت به بازی‌های المپیک پکن ندارند به طوریکه در فکر تحریم این مسابقات هستند.
وی همچنین گفت: نگرانی ورزشکاران درباره وضعیت تبت را درک می‌کنم اما به آنها توصیه می‌کنم در بازی‌های المپیک شرکت کنند. آنها با ارزیابی وضعیت به این نکته می‌رسند که حضور یافتن در بازی‌های المپیک بهتر از کنار کشیدن است. این حرکت سمبلی است که توسط مردم مورد توجه قرار خواهد گرفت.
اما دالایی لاما رهبر تبعید شده تبت با وجود محکوم کردن این خشونت ها اعلام کرد که بازی‌های المپیک پکن باید برگزار شود و درخواست تبعیدی های تبت برای برای تحریم این بازی‌ها را رد کرد.
به‌هرصورت اینکه غربی‌ها تا چه‌اندازه در دامن زدن به این تنش‌ها و شورش‌ها در تبت مداخله می‌کنند ، جای تامل دارد ، اما طبیعتا برای کشوری مانندآمریکا که همواره از وضعیت حقوق بشر و تبت از چین انتقاد کرده است ، فرصت برای تشدید فشارها بخصوص پیوند زدن موضوع با المپیک فراهم شده‌است.
● تبت کجاست؟
تبت، سرزمین مقدس بودائیان مرتفع ترین منطقه مسکونی جهان است، که از آن با نام "بام جهان" نیز یاد می شود، در جمهوری خلق چین و در مرز هند واقع شده است. پایتخت سنتی تبت، شهر لهاسا است که اکنون مرکز استان تبت چین است.
اداره امور این سرزمین، که معمولا تحت الحمایه چین بوده، از قرن هفدهم به بعد بر عهده رهبر مذهبی بوداییان تبتی بود که عنوان دالایی لاما را دارد.
با سقوط حکومت امپراتوری چین در سال ۱۹۱۳ و بروز هرج و مرج سیاسی در این کشور، دولت محلی تبت به استقلال نسبی دست یافت که تا سال ۱۹۵۱ ادامه داشت.
در آن سال، دولت کمونیستی چین با اعزام نظامیان خود به تبت زمام امور این سرزمین را دوباره در دست گرفت هرچند اختیارات محدودی را نیز به دولت محلی تبت داد.
در سال ۱۹۵۶، اهالی تبت علیه تسلط چین دست به شورش زدند که در سال ۱۹۵۹ توسط ارتش جمهوری خلق چین سرکوب شد و گفته می شود در جریان آن، هزاران تن از اهالی تبت جان خود را از دست دادند.
با سرکوب این قیام، رهبران دولت محلی و جمعی از ساکنان تبت به خارج گریختند و دالایی لاما حکومت در تبعید تبت را در هند تشکیل داد.
براساس برخی آمار، جمعیت سرزمین تبت به بیش از شش میلیون نفر می رسد و تبعیدیان تبتی می گویند که مهاجرت گسترده اهالی سایر نقاط چین به تبت باعث تغییر در ترکیب جمعیتی این سرزمین شده است.
● چهاردهمین دالایی لاما کیست؟
دالایی لاما لقبی است که به رهبر دینی بوداییان تبت داده می‌شود. از قرن ۱۷ تا سال ۱۹۵۹، دالایی لاما رئیس حکومت تبت بود و از اقامت‌گاه خود در قصر پوتالا که در شهر لهاسا قرار داشت، بر بخش بزرگی از این سرزمین فرمان‌روایی می‌کرد.
تنزین گیاتزو، چهاردهمین دالایی لاما و دالایی لامای کنونی، در سال ۱۹۳۵ در روستای کوچکی در شمال شرقی تبت به دنیا آمد تحصیلاتش را در شش سالگی شروع کرد و در سال ۱۹۵۹ در ۲۴ سالگی در فلسفه بودایی دکترا گرفت. از ۱۹۵۰ دالایی لاما رهبری سیاسی تبت را برعهده دارد. دالایی لاما چهاردهم در طول این سال ها پیوسته در تلاش بوده که راه حل صلح آمیزی برای مسأله تبت بیابد اما حکومت چین به سیاست خشن خود در برابر تبت ادامه داد. در ۱۰ مارس ۱۹۵۹ لهاسا پایتخت تبت شاهد بزرگترین تظاهرات سیاسی در تاریخ تبت بود با این شعار که چین می بایست تبت را ترک کند و استقلال آن را به رسمیت بشناسد.
تظاهرات وقیام مردم تبت با خشونت تمام از سوی ارتش چین سرکوب شد. دالایی لاما مجبور شد به هند بگریزد. در آن جا به او پناهندگی سیاسی داده شد. حدود هشتاد هزار پناهنده تبتی نیز به او پیوستند. بنابر برخی گزارش ها امروزه حدود ۱۲۰۰۰۰ تبتی در تبعید و دور از وطن زندگی می کنند. دالایی لاما از ۱۹۶۰ در دارماسالا در هند اقامت گزیده است جایی که گاه «لهاسای کوچک» خوانده می شود و مقر دولت در تبعید تبت است. دالایی لاما به کشورهای بسیاری سفر کرده و در بیش از ۴۶ کشور به سخنرانی، ملاقات با سیاستمداران و مردمان عادی و سایر فعالیت های صلح آمیز اشتغال داشته است. همچنین در سال ۱۹۸۹ جایزه نوبل صلح به او اهدا شد.
نتیجه نظرسنجی مجله آلمانی اشپیگل نشان می دهد دالایی لاما رهبر دینی تبت در آلمان نسبت به پاپ رهبر کاتولیک های جهان محبوبیت بیشتری دارد. پاپ بندیکت شانزدهم، رهبر فعلی کاتولیک های جهان، خود یک آلمانی است.
حضور دالایی‌لاما درکشورهای غربی،تاسیس حکومت محلی در دارماسالای هندوستان و سفر وی به آمریکا و دیدارش با مقام‌های آن کشور از جمله جرج بوش ، نشان می‌دهد تبت و استقلال آن همواره موضوع و بهانه‌ای برای مداخله غرب و بویژه آمریکا در این زمینه بوده است. دالایی لاما سال گذشته میلادی به آمریکا و آلمان سفر کرد و با رهبران این کشورها دیدار کرد و از کنگره آمریکا جایزه ویژه دریافت کرد.
این نشان می‌دهد وی و اقداماتش همواره مورد حمایت ‌آمریکا و برخی از دولت های اروپایی قرار گرفته است، تلاش‌هایی که از دیدگاه چین با مذهب ارتباط ندارد و ثابت می‌کند دالایی لاما یک فرد استقلال طلب است که فعالیت‌های جدایی طلبانه را برای جداسازی تبت از خاک چین در دستور کار قرار داده است.
جرج بوش رییس جمهوری آمریکا گفته است که چین باید به دنبال گفت و گو برای حل مساله تبت باشد و توصیه کرد در این زمینه میان پکن و دالایی لاما مذاکراتی انجام شود.
دالایی لاما برخلاف برخی از فعالان تبتی تندرو در حال حاضر خواستار استقلال کامل تبت از چین نیست و تنها تاکید دارد که جمهوری خلق چین باید خودمختاری این سرزمین را به رسمیت بشناسد. دالایی لاما در جایی گفته است که، ما در پی جدایی از چین نیستیم و خواهان مدرنیزاسیون هستیم اگر بدانیم با چین بودن، برای ما سود بیشتری از استقلال دارد، بخشی از چین باقی می‌مانیم. اقتصاد چین رشد کرده و تاثیرات مثبتش به همه نقاط کشور و از جمله تبت رسیده است.

نویسنده : بهمن کورونی

منبع : دیپلماسی ایرانی