نوجوانان ناسازگار

در فرآیند رشد نوجوان، هدف اساسی، حرکت از وابستگی دوره کودکی، به سوی برقراری روابط جدید و مسئولیت پذیری در بزرگسالی است. برای رسیدن به هدف، والدین باید مسأله را از دید نوجوان خود بنگرند و مشکلات او را در تلاش برای جدا شدن از زندگی والدین محوری درک کنند. متأسفانه بسیاری از والدین نتوانسته اند در سالهای اولیه زندگی فرزند خود، با او رابطه ای برقرار کنند که کودک احساس اعتماد به نفس کند و تمایل داشته باشد با والدین خود صمیمانه درد دل کند دوران نوجوانی فرصت ارزشمندی است که در آن بی ثباتیهای اوان نوجوانی به صورت شیوه های احساسی؛ فکری و عملی کودکانه بروز می کند و به تدریج با روشهای پخته تر، از نو سازمان می یابد. والدین باید به نوجوان در داشتن هویت شخصی و حفظ فردیت کمک کنند و شرایط مناسب برای نیل به استقلال را کم کم فراهم آورند.
● راهنمایی نوجوان در قالب روابط خانوادگی
در هدایت و راهنمایی نوجوانان، باید نخست به ویژگیها و تواناییهای آنان توجه کرد و با عنایت به تکالیف تکاملی که آنان امید به انجام آنها دارند، اقدامات اساسی را به عمل آورد. از آنجا که راهنمایی همیشه در قالب یک رابطه اتفاق می افتد، والدین می بایست دارای رابطه ای کمکی، صمیمانه و درعین حال محترمانه با نوجوان خود باشند تا او با اعتماد کافی، از رهنمودهای آنان بهره گیرد.
روابط بین افراد به ندرت ایستا و ثابت می ماند، افراد تغییر می کنند و با این تغییرات، روابط آنان با دیگران نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و تغییر می یابد زمانی که بیشتر این تغییرات در علایق و نگرشهای فرد ایجاد می گردد، زمانی است که بیشترین تغییر در روابط او با دیگران باید اتفاق بیفتد. روابط متقابل والدین و فرزند پیوسته درحال تغییر و تحول است و لازم است که آنها خود را با این تغییر سازگار سازند. در دوره نوجوانی، پسر و دختر نوجوان بیش از دوران کودکی بر تغییر روابط با والدین اصرار می ورزند. آنان می خواهند زندگی مستقلی داشته باشند، هرچند که زندگی واقعی آنان کاملاً وابسته به والدین است. نوجوانان توقعات و انتظارات جدید اجتماعی، عاطفی و مالی دارند که نه تنها امکان پذیر نیست، بلکه گاهی آن اندازه غیرواقعی است که والدین احساس می کنند همه این خواسته ها باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
از سوی دیگر والدین از نوجوان انتظار و توقعات تازه ای دارند، زیرا او دیگر کودک نیست. آنها انتظار دارند که او مطابق سنش و بر طبق معیارهای رفتاری بزرگسالی عمل کند. همچنین انتظار دارند بخشی از بار مسئولیت خانوادگی را بپذیرد، مسئولیتی که او را برای زندگی آینده آماده می سازد.
به هر صورت هر تجربه عاطفی و هیجانی که تعادل روانی یکی از اعضای خانواده را برهم بریزد، نظام روانی و تعادل اعضای خانواده را مختل می سازد. برای روبرو شدن با انتظارات و توقعات اجتماعی نوجوان و زدودن پیامدهای مخرب هیجانها بر نگرش، رفتار و در کل سلامت روان او باید کمک شود تا نوجوان کنترل و ابراز عواطف و احساسات خود را فرا بگیرد. کنترل احساسات، به معنای سرکوب کردن آن نیست، بلکه یاد گرفتن برخورد منطقی به جای برخورد احساسی با مسائل و موفقیتهاست. به علاوه کنترل عواطف و احساسات به معنای بیان عواطف به گونه ای است که ازنظر اجتماعی قبول باشد. این روش نشان دهنده رشد و پختگی عاطفی نوجوان است.
● نوجوانان به چه نوع کمکهایی نیاز دارند؟
در مطالعه ای که روی ۵۳۷ نوجوان دبیرستانی انجام داده شده، از آنان پرسیده شد که به چه نوع کمکهایی نیاز دارند. پاسخ آنان را در دو گروه اصلی می توان طبقه بندی کرد:
۱) کمک والدین و دیگر بزرگسالان در زمینه حل مشکلاتی که با آن مواجه هستند.
۲) ارائه راهنماییهای لازمی که در پیشگیری از مشکلات به آن نیاز دارند.
بدیهی است که در کیفیت این پاسخ عوامل متعددی از جمله هوش، طبقه اقتصادی، اجتماعی، شرایط خانوادگی، درسی و عوامل دیگر دخالت دارند. با این حال مواردی که نوجوانان بیشتری نیاز را ابراز کرده اند به شرح زیر است:
● روابط اجتماعی
برقراری روابط اجتماعی یکی از مسایلی است که نوجوانان در آن به راهنمایی و کمک وافر نیاز دارند. این موضوع، مقوله های چگونگی مقالات و برخورد با دیگران، دوست یابی، آداب معاشرت، مسئولیت های اجتماعی، مداخله های والدین کسب اطلاعات درباره حقایق مربوط به بلوغ و جنسیت و بالاخره دوست داشتن و احترام به دیگران و ازدواج را شامل می شود. بی تردید برای ارائه این اطلاعات و آگاهیها باید فضایی ایجاد شود که نوجوان در آن احساس آرامش و آزادی کند و بتواند پرسشهایی را که در ذهن دارد و گاه او را آزار می دهند، مطرح نماید و با طرح آن نه فقط اضطراب و نگرانی او کاهش یابد، بلکه به معیارهای اخلاقی و صحیح نیز دست یازد.
● مشکلات تحصیلی
نوجوان دبیرستانی در انتخاب دروس، رشته تحصیلی، شرایط ورود به دانشگاهها و غیره نیاز به کمک دارد. بخش از نگرانیهای نوجوان ناشی از این است که نمی داند آیا استعداد رفتن به دانشگاه و تحصیل در یکی از رشته ها را دارد یا نه. بی شک برای کمک در این زمینه ها و نیز شناسایی استعدادها و رغبتهای نوجوان از وظایف مشاور مدرسه است. لکن تشخیص اینکه نوجوان به کمکهایی در این زمینه نیاز دارد و تشویق او برای مراجعه به مشاور، از وظایف والدین است. برای این منظور، والدین باید از نزدیک در جریان امور تحصیلی فرزند خود باشند.
● راهنماییهای مذهبی و اخلاقی
نوجوانان در این دوره به شدت نسبت به پرسش صحیح و غلط حساس و علاقه مند هستند و مایلند بزرگسالان، به ویژه والدین در تصمیم گیری هایی که گاه در نتیجه فشار گروههای همسال ناگریز به آن هستند. مداخله کنند ونشان دهند چه چیز خطاست و چه چیز در زندگی صحیح و صواب است و آنان را از رفتن به راه خط باز دارند. نوجوانان همه سطوح طبقات اجتماعی- اقتصادی در این زمینه به کمک بزرگسالان آگاه نیاز دارند. با وجود آنکه به نظر می رسد اغلب بی نیاز از کمک والدین هستند و مایلند مستقل عمل کنند، ولی به اظهارنظر والدین وتوجه آنان به مساله احترام می گذارند. بنابراین همچنان راهنماییهای مذهبی و اخلاقی، به ویژه از طرف والدین محتاجند. هر چند که پایه های اعتقادات و عمل به اخلاق و مذهب باید از همان اوان کودکی بنیان نهاده شود.
● کیفیت راهنمایی مورد نیاز نوجوانان
ویژگیهای کیفیت راهنمایی و کمک به نوجوانان به قرار زیر است.
▪ به طور کلی نوجوانان نخست به یک رابطه صمیمانه، مطمئن و امن نیاز دارند و سپس مایلند بزرگسالان و به ویژه والدین آنها را درک کنند علت احساسات و رفتار آنها را بشناسند و در برابر اشتباهات و خطاهای آنها صبورانه و منطقی برخورد نمایند.
▪ نوجوانان برای تغییر رفتار خود بیش از انتقاد و سرزنش و تحقیر به ستایش و حمایت نیاز دارند. آنان بزرگسالانی را دوست می دارند که آنها را بشناسند و مهمترین ها را در آنها جست وجو کنند به آنها علاقه مند باشند و با آنان محترمانه و دوستانه رفتار کنند.
▪ نوجوانان به والدین و مربیانی نیاز دارند که با جدیت و قاطع بودن خود در زمینه های بهداشت و تندرستی و امنیت اطاعت از نظم و قانون و پذیرش منطق و اعمال اصول مربوط به آن آنها را راهنمایی کنند و در صورتی که صداقت ببینند، هرگز مقاومت نخواهند کرد. روشهای صریح و روشن والدین گاه بهترین و قویترین عامل مؤثر در تصمیم گیریهای صحیح نوجوانان خواهد بود. برای این منظور والدین باید با خود صادق باشند و علاوه بر احساسات فرزند نوجوان عواطف و احساسات خویش را نیز بخوبی بشناسند.
● انتظار نوجوانان از بزرگسالان
آنچه ملاحظه می کنید نتیجه مطالعه است که روی ۵۷۳ نفر نوجوان دختر و پسر دبیرستانی انجام پذیرفته نتیجه به قرار زیر است:
▪ گوش دادن:
به آنچه آنها می گویند، کمتر حرف زدن و جدی گرفتن نوجوانان هنگامی که آنها خود جدی هستند.
▪ سعی درک، در شناخت:
اینکه آنها چگونه وضعیت و موقعیت خود را می بینند و علت و انگیزه رفتار آنها چه بوده است و چرا آنها سعی در مخفی کردن برخی از امور دارند؟
▪ پذیرش احساسات آنها:
زیرا ممکن است آنها نتوانند احساسات خود را کاملا تغییر دهند ولی معمولا قادر خواهند بود آن را کنترل کنند.
تشویق آنان به حل مشکل:
هرگز پند و اندرز و کمکی که جوان به آن نیاز ندارد و یا آماده پذیرش آن نیست به او ندهید.
پذیرش احترام به اطمینان نوجوانان به هنگام صحبت و درددل کردن با شما.
▪ دقیق و باصداقت باشید:
اشتباهها و خطاهای خود را بپذیرید.
به رشد علایق و استعدادهای آنان کمک کنید: تا در زمینه های مناسب با بهره گیری از استعدادها و علایق خود به موفقیتهای ذهنی، جسمی و اجتماعی نایل آیند.
▪ احساسات خود را بشناسید:
در هنگام لزوم محدودیتهای جدی و منطقی برای پیشگیری از آسیب پذیری و به دردسرافتادن نوجوان قایل شوید. جدی و قاطع بودن شما کنترلهای درونی نوجوان را تقویت می کند.
محیطی فراهم آورید که در آن نوجوان آزادانه رشد کند.
اعتقادات مذهبی و اخلاقی قوی را در نوجوانان پایه ریزی کنید و آنان را با معیارها و ارزش های صحیح پرورش دهید.

کبرا مملوکی

منبع : روزنامه کیهان