دستان هنرمند زنان بجنوردی و خلق آثار ماندگار

نقوش و نگاره های به کار رفته شده در صنایع دستی خراسان شمالی مکمل طبیعت سرسبز این استان است.
به گزارش ایونا، وجود مراتع سرسبز و بکر، انواع گیاهان وحشی و کوهی رنگارنگ، شقایق های سرخ، انواع پرندگان وحشی و حیوانات اهلی و بومی باعث شده است که هنرمندان صنایع دستی این استان با الهام گرفتن از طبیعت به روایت زندگی و خاطرات خود در این نقوش بپردازند.
هنرمندان این خطه، صنایع دستی این استان را با نگاره هایی از گل، سنبل و دست بافته هایی متنوع با رنگ هایی الهام گرفته از طبیعت می سازند.
هنرمند این دیار گویی هنگام نقش انداختن بر روی گلیم در ذهنش مناظری از سرسبزی این خطه تداعی می شود و رنگ های شاد طبیعت در این گونه اقلام صنایع دستی خود گویای این مطلب است.
پاپوش های سنتی، چارق دوزی، رنگرزی سنتی و دوخت لباس های محلی، نمد مالی، سفالگری با رنگ های شاد قرمز، نارنجی، زرد و آبی، بنفش، صورتی، همگی حکایت طبیعت سبز این دیار را در ذهن ها تداعی می کنند.
«گلیم» بارزترین هنری است که طرح های آن الهام گرفته از طبیعت زیبای استان خراسان شمالی که قدمت آن هفت هزار ساله قبل می رسد.
در روستاها، بافندگان در هنگام بافت از نقشه استفاده می کنند و نقشه های ذهنی آنها به صدها نقش دیگر تقسیم شده و هر نوع سلیقه ای را ارضا می کند، گلیم در زمنیه های مثل خورجین، پادری، پشتی رختخواب بند، کوله پشتی، کیف زنانه، جوراب، دستکش و بازوبندکاربرد دارد.
● سفره کردی
از هنرهای خاص و بافته های منحصر به فرد زنان کرد عشایر خراسان شمالی است و به عنوان هنری وصف ناپذیر که نمادهای مذهبی و احساسی عشایر نسبت به طبیعت را در خود جای داده و نقش های بافته شده نشان از عظمت فرهنگ و اعتقادات و آداب و رسوم قوم کرد است.
نمادها در سفره کردی همگی بیانگر شکر به درگاه خدا و نعمات الهی و احترام به طبیعت است.
نگاره و نقوش گلیم کرمانجی در واقع نقش مایه های کهن هستند که در نوع خود بی نظیرند.
بیان انتزاعی گیاهی و حیوانی، نقوش هندسی به اضافه فرهنگ واژگان اصیل موجود، از خصوصیات این نوع دست بافه است.
«جاجیم » نیز دستبافه ای ضخیم راه راه و رنگین است و جاجیم به عنوان زیر انداز، پتو، روتختی، جل اسب و کف پوش کاربرد دارد.
«پلاس»، نوعی گلیم پشمی است که از دیر باز به عنوان یک زیر انداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین بکار می رود و بدین لحاظ در مفروش نمودن کف چادرهای عشایر خراسان شمالی و ساختن سیاه چادر و نیز در خانه های روستایی مورد استفاده بیشتری دارد.
پلاس در سایر نقاط ایران نیز بافته می شود ولی بافت پیچ منحصر به خراسان شمالی است.
«فرش کردی» یکی دیگر از دست بافته های مردم استان خراسان شمالی به خصوص عشایر غیور این دیار بوده «داربافت فرش کردی» زمینی بوده و رنگ های مورد استفاده رنگ های گرم بوده و از حکایت به عشق، زندگی و امید به آینده عشایر بوده است.
«فرش و پشتی ترکمن»، هنردست زنان ترکمن استان است که در منطقه جرگلان و ساکنان ترکمن نشین بجنورد و مانه و سملقان رواج دارد که مانند سایر دستبافه ها با نقوش زیبا و خاص خود چشم هر بیننده ای را خیره می کند.
طرح فرش های ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستی خطوط ایلی، خاص مردم کوچ نشین است که بصورت ذهنی بافته می شود و ترکمن یموتی، شانه ای، غزال گز، آغال، چهارقاب و قاشقی طر ح های فرعی این نقوش را تشکیل می دهند.
پشتی ترکمن بیشتر شبیه قالیچه است که در آن از چهار رنگ قزل، قره طلایی و آق استفاده می شود و نقوش را گلچه و قره نقش می خوانند.
پارچه بافی، چادر شب بافی و حوله بافی نیز از دیگر دست بافه های این استان است.
«چادر شب»، دست بافته های دستگاهی است که در مناطق جاجرم و رویین اسفراین بافته می شود در گذشته از نخ های ابریشمی جهت بافت آن استفاده می شد ولی اکنون از نخ و کاموا استفاده می کنند که مصارف گوناگون دارد.
از دیگر رشته های صنایع دستی در خراسان شمالی می توان به نمد مالی، تذهیب، مینیاتور، منبت کاری، چلنگری، آهن گری، مس گری، قلم زنی، جلدسازی سنتی، رنگ رزی سنتی نقاشی روی چرم، پارچه و شیشه سرامیک، جوراب بافی، منبت کاری و انواع سوزن دوزی اشاره کرد.
اما «باس کرمانجی»، این لباس را که دختران و زنان عشایر این استان می پوشند، دارای رنگ های شاد با حاشیه های متنوع دوخته شده است.
لباس زنان کرمانجی شامل شلیته، دامنی بلند از مخمل که تا زانو رسیده و حاشیه آن دارای نوار دوزی بوده که نشان دهنده طایفه فرد می باشد، رنگ آن برای عروس ها سفید برای خانم ها قرمز و برای دخترها زرد است.
«گراس»، پیراهنی بلند که پایین آن چین دار است، جلیقه، از جنس مخمل و دارای رنگ یکنواخت با شلیته می باشد که روی آن را سکه دوزی می کنند.
«یاشار» روسری بلندی از جنس حریری بوده که با سربند یزدی برای محکم نگهداشتن آن بسته می شود.
«لباس های محلی ترکمنی»، از دیگر پوشش های رایج در استان خراسان شمالی می باشد.
چاوک ، کولته، چلپی و یلک که متداولترین و ارزانترین آنها چاوک است، که جنس پارچه از ابریشم دست باف و عمدتا دارای رنگ قرمز و حاشیه زرد رنگ که حاشیه لباس و سرآستین آنها سوزن دوزی شده و برای جلوگیری از جمع نشدن پارچه و ظرافت بیشتر سوزن دوزی با آستر انجام می شود.
«زیور آلات محلی»، مکمل لباس های سنتی و بومی این استان است و لباس های چون لباس های کردها و ترکمن ها که معرف آداب، رسوم، آداب و سنن و فرهنگ مردم هر منطقه است که خود دارای پیشینه کهن می باشد و زیورآلات همیشه جداناپذیر از پوشاک اقوام عشایر و روستاییان این استان است. زیورآلات جزو لاینفک لباس های ترکمنی بوده زنان ترکمن است این هنر و صنعت در مناطق ترکمن نشین استان نظیر جرگلان، سابقه بر قدمت دیرینه ای برخوردار است.
زیور آلات ترکمن شامل گردنبند، سینه ریز، مچ بند، دستبند، سربند است.
وجود اقوام ترکمن در منطقه باعث خلق آثار هنری بسیاری از جمله «رودوزی های خاص» شده که بر روی لباس های محلی انجام می گیرد.
رودوزی بر حاشیه پیراهن، شلوار، سرآستین، کلاه و کمر بند انجام می گیرد و کلاه مزین به دوخت های سنتی «تخیه» نام دارد.
«چارق دوزی» نیز پاپوش سنتی مردم شمال شرق ایران است، چارق کلمه ای ترکی به معنای پای افزار یا پاپوش که بندها وتسمه های بلندی دارد و بندهای را به ساق پا می پیچند.
چارق دارای نوکی بر گشته به بالا بوده و جنس آن از چرم طبیعی است که با نخ های ابریشم الوان و اشکال مختلف زینت داده شده و برای زیباتر شدن این پاپوش در نوک آن منگوله، استفاده می شود که از نخ های ابریشم رنگی تهیه می شود.

منبع : روزنامه مردم سالاری