ارمنستان در چهارراه سرنوشت

مردم ارمنستان سه شنبه نوزدهم فوریه (سی ام بهمن)، سومین رئیس جمهور تاریخ کشورشان را بر می گزینند. انتخابی که می تواند نقطه عطفی در حیات سیاسی جمهوری کوچک و در عین حال مهم جنوب قفقاز بوده و سمت و سوی حرکت تنها متحد استراتژیک روسیه در قفقاز جنوبی را تعیین نماید. در حالی ۹ نامزد در کارزار ۱۹ فوریه به مصاف هم می روند که بیش از نیمی از آنان اصولاً فاقد کمترین شانس انتخاب و اقبال عمومی بوده و حضورشان حاصلی جز تفرقی اندک و کم اثر در آراء مردم ندارد و از بین چهار نامزد مطرح، نگاه ها به دو رقیب جدی دوخته شده است که هرچه به تاریخ برگزاری انتخابات نزدیک می شویم، جدیت و نزدیکی رقابت این دو آشکارتر می شود.
سرژسرکیسیان، لئون ترپطروسیان، آرتور باغداساریان و واهان هوانسیان چهار نامزد مطرحی هستند که در عرصه کارزار انتخاباتی نوزدهم فوریه ۲۰۰۸ میلادی هرکدام به نمایندگی از گفتمان و رویکردی خاص حضور یافته اند:
الف) سرژ سرکیسیان ۵۳ ساله، قره باغی تبار که دانش آموخته زبان شناسی است و یکی از متنفذترین چهره های سیاسی ارمنستان بعد از استقلال محسوب می گردد و نماینده تفکر روس گرا و امنیت محور در این عرصه به شمار می رود. سرکیسیان که یکی از موثرترین افراد در جنگ قره باغ بود، توسط ترپطروسیان اولین رئیس جمهور ارمنستان در سال ۱۹۹۳ به عنوان وزیر دفاع این کشور وارد ساختار حکومتی گردید. حضور و نقش آفرینی وی در بدنه جناحی موسوم به قره باغی‌ها از اواسط دوره دوم ریاست جمهوری ترپطروسیان تقویت گردیده و با استعفای اولین رئیس جمهور و به کرسی نشستن متحد دیرین سرکیسیان (روبرت کوچاریان) بر دامنه نفوذ آن روز به روز افزوده شد. سرژ در تمام دوران ریاست جمهوری روبرت کوچاریان قدرتمندترین و متنفذ ترین شخصیت کشور بود و آمیختن چهره وی با هاله ای از مسائل نظامی ـ امنیتی، وی را در اذهان عموم ارمنیان جایگاهی ویژه بخشیده است.
با درگذشت ناگهانی آندرانیک مارکاریان نخست وزیر ارمنستان در اوایل سال ۲۰۰۷ میلادی، سرکیسیان ردای نخست وزیری این کشور به تن کرد و اندکی پس از آن با ورود به حزب جمهوری خواه و کسب رهبری این حزب متنفذ، از عزم جدی خود برای فتح سنگر ریاست جمهوری این کشور خبر داد. هرچند پیش از این نیز بسیاری سرژسرکیسیان را جانشین محتوم کوچاریانی می دانستند که قانون اساسی کشور اجازه تجدید دوران ریاست جمهوری وی را نمی‌داد.
مهم ترین دغدغه سرژ سرکیسیان، اولویت های امنیتی کشوری است که آشکارا از اوان استقلال تا کنون با مصائب و مشکلات امنیتی پرشماری مواجه بوده و هست. مساله قره باغ و مساله رابطه ارمنستان با ترکیه در این چهارچوب مهمترین مسائل کشور محسوب می گردند و سرکیسیان با اتخاذ رویکردی عملگرایانه، عزم اقداماتی جدی و اثرگذار در هردو این عرصه ها را دارد.
در عرصه سیاست خارجی نیز سرژ سرکیسیان به دکترین «تکمیل متقابل» که نگاه غالب در سیاست خارجی دوران ۸ ساله کوچاریان بود، باور دارد و در زمینه اقتصادی نیز بر گسترش سرمایه گذاری خارجی و آزادسازی بیش از پیش اقتصادی تاکید می نماید.
سرژسرکیسیان در اردوگاه انتخاباتی خود شمار زیادی از تکنوکرات های حاکم و نیز نیروهای امنیتی و نظامی کشور را دارد که بخت وی را در کسب اکثریت نسبی آراء افزایش می دهد.
ب) لئون ترپطروسیان ۵۳ ساله، متخصص زبان ها و تاریخ ارمنستان و خاورمیانه و اولین رئیس جمهور ارمنستان نماینده تفکر تنزه طلب و صلح جوی عرصه سیاسی این کشور محسوب می گردد. وی که بنیانگذار و رهبر جنبش ملی ارامنه (ه.ه.ش) و از پیشگامان مبارزات جدایی طلبانه قره باغ به شمار می رود در سال ۱۹۹۱ به عنوان اولین رئیس دولت مستقل ارمنستان انتخاب گردید. دوران حکومت ترپطروسیان با مصائب و مشکلات سال های اول فروپاشی و نیز درگیری های قره باغ همراه بود. سالیانی که در ذهن و روان ارمنیان خاطراتی تلخ و فراموش ناشدنی بر جای گذاشته است و رقیبان ترپطروسیان از این عامل روانی بهره های بسیاری می برند.
ترپطروسیان که پس از سال ها سکوت از اوایل سال ۲۰۰۷ میلادی به عرصه سیاست بازگشت و با اعلام قصد خود برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری شوکی جدی به فضای سیاسی ارمنستان وارد نمود، آشکارا از رویکرد حاکمیت امروز ارمنستان در قبال قره باغ و ترکیه انتقاد می کند و اتخاذ این سیاسیت را عامل انزوای روزافزون کشور خود و عقب ماندن از طرح های مهم توسعه و پیشرفت منطقه ای می داند. در پیش گرفتن سیاست گام به گام در مناقشه قره باغ، عادی سازی روابط با ترکیه بدون هیچ پیش شرطی و برقراری مناسبات سیاسی و اقتصادی با جمهوری آذربایجان از مهم ترین نقطه نظرات ترپطروسیان در مبارزات انتخابات ریاست جمهوری جاری ارمنستان است. ترپطروسیان در اردوگاه خود از چهره های نخبه و تاثیرگذار متعددی بهره می گیرد و حمایت اخیر رافی هوانسیان و حزب متبوعش از وی در مبارزات انتخاباتی، بر دامنه محبوبیت وی در بین نخبگان کشور افزوده است.
ج) آرتور باغداساریان ۳۹ ساله، حقوق دان و رئیس پیشین پارلمان ارمنستان غرب گرایانه ترین گرایش را در انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان نمایندگی می کند. باغداساریان که فعالیت سیاسی خود را با پیوستن به ه.ه.ش از اواسط سال ۱۹۹۲ آغاز کرده بود بعدها، در سال ۱۹۹۸ با بنیان گذاری حزب کشور قانونمند، نسبت به جذب و سازماندهی مجموعه ای از نیروهای تحصیل کرده، جوان و غرب گرای کشور اقدام نمود و با کسب شمار زیادی از آراء مردم در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۳، به دولت ائتلافی ارمنستان پیوست. باغداساریان در سال ۲۰۰۶ میلادی با اتخاذ رویکردی به شدت غرب گرایانه از ائتلاف حاکم خارج شد و از آن زمان تا کنون در ذیل اپوزیسیون حاکمیت ارمنستان به فعالیت مشغول است.
باغداساریان پیوستن به پیمان های بین المللی، حل سریع مناقشه قره باغ، برقراری روابط دوستانه با ترکیه و آذربایجان و اعمال سیاستی متمایل به غرب و پیمان آتلانتیک شمالی را در دستور کار سیاست خارجی خود دارد و در عرصه اقتصادی و اجتماعی، یکی از لیبرال ترین گرایش ها را رهبری می نماید. بخشی از بدنه تکنوکرات محذوف از حاکمیت ارمنستان از جمله حامیان اصلی آرتور باغداساریان در مبارزات نوزدهم فوریه ۲۰۰۸ هستند.
د) واهان هوانسیان ۵۱ ساله با تحصیلات تاریخ و باستانشناسی و یکی از رهبران حزب داشناکتسوتیون ارمنستان، نماینده گرایش ملی گرا و هویت طلب ارمنی محسوب می شود. وی که هم اکنون یکی از دو معاون پارلمان ارمنستان است، در سیاست خارجی خود بر دیدگاه های ملی گرایانه ای که حزب متبوع خود همواره یکی از منادیان آن بوده است تاکید دارد. استقلال قره باغ، به رسمیت شناخته شدن قتل عام ارامنه و گسترش مناسبات و ارتباطات جامعه دیاسپورای ارمنی با سرزمین مادری از اولویت های این سیاستمدار ناسیونالیست ارمنی در عرصه دیپلماسی است. تحکیم عدالت اجتماعی و اتخاذ رویکردی سوسیال دموکرات به پدیده های اجتماعی و اقتصادی، از رئوس دیدگاه ها و برنامه های نماینده حزب داشناک در انتخابات ریاست جمهوری به شمار می رود.
داشناک ها به طور سنتی در ارمنیان خارج از ارمنستان محبوبیت و مقبولیت بیشتری دارند تا ساکنان این کشور و دامنه طرفداران آنان در ارمنستان عده ای تقریبا ثابت و در عین حال موثر را در بر می گیرد.
انتخابات ۱۹ فوریه ارمنستان تقابل و هماوردی چهار گفتمان و رویکرد غالب در صحنه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این کشور است. رویکرد روس گرا و امنیت محور سرژ سرکیسیان برای ملتی که در طول حیات خود همواره از فقدان امنیت رنج برده است، واجد جاذبه های بیشتری است، ولی نه به آن اندازه که توان از صحنه به در کردن رقیبان خود را در اولین دور از مبارزات داشته باشد.
شواهد همه حاکی از کشیده شدن انتخابات به دور دوم است. در این دور است که گفتمان امنیت محور و روس گرا در ائتلاف با گفتمان ملی گرا و هویت محور (سرژسرکیسیان و واهان هوانسیان) رویاروی ترکیبی از نیروهای غرب گرا و مسالمت جو (آرتور باغداساریان و لئون ترپطروسیان) قرار خواهند گرفت و این بار ارمنی ها از بین سرژ سرکیسیان و لئون ترپطروسیان مجبور به انتخاب یکی خواهند شد.
چهار راه سرنوشت ارمنستان به دو راهی جمهوری خواهان و ه.ه. ش ختم می شود و این مردم ارمنستان هستند که باید از دوگانه سرژسرکیسیان مقتدر و لئون ترپطروسیان مسالمت جو یکی را برگزینند.
نشانه ها همه حاکی از گزینش فرد مقتدر در آوردگاه نهایی است.

نویسنده: سید حسین طباطبایی

منبع : ایراس