تخت جمشید، بنایی به عظمت تاریخ

تخت جمشید بنای مانایی از گذشته ایران زمین است که در یک نگاه، تمدن دیرین ایران کهن و قدمت فرهنگی پایدار را به رخ جهانیان می کشاند.
جهانگردان و گردشگران خارجی، ایران را با نام تخت جمشید یا پرسپولیس می شناسند و این بنا را نماد و مشخصه این مرز و بوم کهن می دانند.
تخت جمشید مجموعه بنایی است که روی صفه سنگی به وسعت ۱۲۵ هزار مترمربع در دامنه کوه «رحمت» در فاصله حدود ۵۵ کیلومتری شمال شرقی شهر شیراز در حدود سال ۵۲۰ قبل از میلاد از سوی داریوش اول بنیانگذاری شد.
ساخت این بنا از سوی داریوش اول آغاز شد و شاهان بعدی ادامه دهنده راه وی برای ساخت این بنا شدند.
نام اصلی این محل در کتیبه ها « پارسه» است و یونانیان به آن «پرسه پولیس» می گفته اند و بعدها مورخان اسلامی آن را تخت جمشید نامیدند.
در قسمت غربی صفه برای دسترسی به بالای صفه، پلکان دوطرفه عظیمی ساخته شده که در هر طرف ۱۱۰ پله، که ۶۳ پله از سطح دشت به یک پاگرد منتهی و از پاگرد تا روی صفه ۴۳ پله ساخته شده است.
در کناره پلکان، جان پناه کنگره داری ساخته شده و هر چند پله از یک قطعه سنگ بزرگ تراشیده شده است.
پس از بالا رفتن از پلکان، دروازه ملل نخستین بنایی است که توجه را به خود جلب می کند این بنا شامل تالار مربع وسیعی است که روی ۴ ستون استوار شده و دارای ۳ درگاه به طرف غرب، شرق و جنوب است. ۲ طرف درگاه غربی، مزین به نقش ۲ گاو عظیم الجثه و ۲ طرف دیگر آن مزین به مجسمه ۲ گاو بالدار با سر انسان است. روی جرزهای این دروازه، کتیبه ۳ زبانه ازسوی خشایارشا نقش شده که در آن خشایارشا به نیایش اهورامزدا و شرح اقدام های خود می پردازد.
کاخ آپادانا به فرمان داریوش آغاز شد و خشایاشا آن را به اتمام رساند، این کاخ مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و ۳ ایوان هر کدام با ۱۲ ستون در شمال شرق و غرب و تعدادی اتاق در چهارگوشه و ضلع جنوبی است.
ارتفاع ستون های این تالار و ایوان های آن با سرستون ها، بیش از ۱۹ متر است. در جبهه شمالی و شرقی تالار آپادانا ۲ پلکان ساخته شده که هر پلکان با ۴ ردیف پله به ایوان دسترسی پیدا می کند، بدنه این پلکان ها مزین به نقوش بزرگان هخامنشی، سربازان جاویدان و نمایندگان ملل تابعه است.
کاخ ۳ دروازه از نظر موقعیت در مرکز کاخ های تخت جمشید واقع شده، این کاخ دارای یک پلکان دوطرفه در جبهه شمالی است که روی آن نقش بزرگان مادی و هخامنش به صورت مجزا از هم در حال بالا رفتن از پله ها حجاری شده است.
این کاخ دارای ۲ ایوان با ۲ ستون و یک تالار با ۴ ستون است که روی درگاه های آن نقش هخامنشی حجاری شده و تعدادی اتاق نیز در دوطرف تالار ساخته شده، سرستون های تالار تنها سرستون هایی هستند که به شکل سر انسان حجاری شده اند.
تالار تخت دومین بنای با اهمیت مجموعه تخت جمشید بعد از تالار آپاداناست که شامل یک تالار مرکزی با ۱۰۰ ستون سنگی، یک ایوان ۱۶ ستونه، ۴ درگاه اصلی و ۴ درگاه فرعی و دالان های طویل در ۳ طرف کاخ است. روی دوطرف درگاه های شمالی و جنوبی نقش پادشاه نشسته بر تخت روی دست نمایندگان ملل تابعه حجاری شده و روی بدنه درگاه های شرقی و غربی نقش پادشاه در حال نبرد با حیوانات افسانه ای دیده می شود.
تالار مرکزی این کاخ، وسیع ترین تالار تخت جمشید است و از نظر اهمیت بعد از تالار آپادانا، دومین کاخ مجموعه است.
در انتهای حیاط این کاخ دروازه ای ناتمام مشابه دروازه ملل وجود دارد که وضع آن می تواند روند ساخت بناهای مجموعه را نشان دهد.
کاخ هدیش، کاخ اختصاصی خشایارشا است که ابعاد آن از کاخ داریوش بزرگ تر است و شامل یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون، یک ایوان ۱۲ ستونه، ۲ تالار ۴ ستونی و تعدادی اتاق در دوطرف است. روی درگاه های این کاخ نیز نقش پادشاه حجاری شده است. از ویژگی های این کاخ می توان به وجود نقش برجسته درون طاقچه ها اشاره کرد که با سایر بناها تفاوت دارد.
کاخ تچر یا تالار آیینه، کاخ اختصاصی داریوش است که شامل یک تالار مرکزی با ۱۲ ستون و یک ایوان ۸ ستونی، ۲ تالار ۴ ستونی در پشت تالار مرکزی و تعدادی اتاق کوچک تر در دوطرف است.
مجموعه حرمسرا در ارتباط با کاخ هدیش بوده، به دستور خشایارشا ساخته شده و شامل مجموعه ای از اتاق ها و تالارها با ابعاد متفاوت است که بوسیله راهروهایی از هم جدا می شوند.
تالار اصلی و بخشی از مجموعه بازسازی شده و هم اکنون بخش اداری و موزه تخت جمشید در آن قرار دارد.
یکی دیگر از مهم ترین بخش های مجموعه تخت جمشید، خزانه است که از نظر ساختاری متفاوت با سایر بناهای مجموعه است.
خزانه شامل ۲ تالار بزرگ ۱۰۰ ستونی و ۹۹ ستونی، یک تالار ۳۰ ستونی، یک تالار ۲۰ ستونی و تعدادی تالار و اتاق های کوچک تر است که پیرامون تمامی آنها را یک حصار مستحکم در برگرفته، تنها یک راه دسترسی برای رسیدن به داخل در حصار ایجاد شده است.
در دامنه کوه رحمت، ۲ آرامگاه در دل کوه حجاری شده که نمای آنها مشابه هم بوده و پادشاه را کمان به دست، ایستاده بر سکوی ۳ پله ای نشان می دهد که در مقابل او آتشدان و قرص خورشید در حالی که نقش فَروهَر در قسمت بالای تصویر حجاری شده است، دیده می شود.
این ۲ آرامگاه منسوب به اردشیر دوم و اردشیر سوم است که در آرامگاه اردشیر دوم، ۶ قبر و در آرامگاه دیگر ۲ قبر در سنگ حجاری شده، در قسمت جنوبی مجموعه تخت جمشید، آرامگاه ناتمامی دیده می شود که به داریوش سوم نسبت داده شده است.
از سایر آثار مجموعه تخت جمشید می توان به چاه سنگی، باروی تخت جمشید، محل نگهبانان، خیابان سپاهیان، کاخ های H، G و محل کشف لوح های گلی اسناد تخت جمشید اشاره کرد.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی فارس درباره این بنا، می گوید: به منظور حفظ و نگهداری آثار با ارزش تخت جمشید، این بنا زیرپوشش شرکت توسعه گردشگری قرار گرفته است.
دکتر محمدرضا بذرگر، می افزاید: براساس توافقنامه ایجاد شده خدمات بهسازی، زیباسازی و خدمات رسانی این مجموعه نیز برعهده این شرکت قرار دارد.
وی تأکید می کند: این شرکت موظف است که در طول ۴ سال، ۴۰۰ میلیارد ریال صرف مرمت و نگهداری این بنا کند.
این مسئول تصریح می کند: همچنین پایگاه پژوهش تخت جمشید در انجام فعالیت ها با این شرکت همکاری می کند.
بذرگر توضیح می دهد: تخت جمشید به دلیل شهرت جهانی، سالانه پذیرای جهانگردان، محققان و پژوهشگران بسیاری از سراسر دنیا و گردشگران داخلی است. وی در پایان خاطرنشان می کند: راهنمایان و کارشناسان تخت جمشید در تعطیلات نوروز به صورت ۲ شیفت در این مکان حضور داشتند و با اطلاع رسانی نسبت به موقعیت و شرایط و تاریخچه این مجموعه، مردم را راهنمایی می کردند.

منبع : روزنامه ایران