بنزین آزاد در محاق

سهمیه بندی بنزین که عملیاتی شد، کارشناسان و منتقدانی که همواره از اجرایی نشدن این طرح گله مند بودند آنقدر شادمان شدند که موافقت یا مخالفت با سیاست های دولت را فراموش کردند و قلم و زبان را به تحسین از قوه مجریه به کار گرفتند.
۶ - ۵ ماهی که از آغاز سهمیه بندی گذشت، همزمان با ارائه لایحه بودجه به مجلس، خبرها حکایت از تکلیف مجلس بر دولت برای عرضه بنزین آزاد داشت. این رخداد اما چنانچه تحقق می یافت، بی شک گام مهمی در جهت همان «هدفمند شدن یارانه ها»یی برداشته می شد که خیلی ها از ضرورت آن سخن گفتند. بنزین آزاد اما عاری از عیب و ایراد هم نبود. «اثرات تورمی»، مهم ترین نکته منفی بود که در پس عملیاتی شدن ارائه بنزین بدون یارانه یا کم یارانه خودنمایی می کرد اما طرح این پرسش که «آیا این اثر منفی آن قدر بزرگ است که موجب چشم پوشیدن بر عواید مثبت طرح شود» هرگز مجال طرح نیافت. چه مخالفان آن قدر با قدرت از اجرایی نشدن این پروژه سخن می گفتند که دیگر داعیه مفید فایده بودن بنزین آزاد، محلی از اعراب نداشت حتی اگر آزادی بنزین، بهای اندکی داشته باشد.
چرخ روزگار اما چنان گفت که در اسفند ماه سال ۸۶ ، رئیس ستاد تبصره ۱۳ رسما اعلام کرد که در نوروز به صورت آزمایشی، بنزین آزاد عرضه خواهد شد. این خبر اما در حالی پخش شد که ۱۰۰ لیتر بنزین نوروزی وارد کارت ها شده بود و چندی بعد هم - در شرایطی که هنوز نه قیمت بنزین آزاد معلوم بود و نه ساز و کار عرضه آن - ۲۴۰ لیتر اردیبهشت و خرداد نیز قرار شد که به جیره مصرف کنندگان اضافه شود. اگرچه علت افزایش سهمیه ماه های دوم و سوم فصل بهار به سهمیه کارت ها، «آسایش مردم» و «اجرای بهتر طرح ملی سهمیه بندی» اعلام شد اما تورق روزنامه های آذر ماه حکایت از آن دارد که مسوولان و برنامه ریزان در توجیه دلیل ۴ ماهه شدن دور دوم سهمیه بندی نیز به مواردی مشابه اشاره کرده بودند.
گذشته از این موارد بنزین آزاد اگرچه به واسطه اهمیتش در مانور رسانه ای گسترده ای اعلام موجودیت می کرد اما عدم اعلام قیمت آن تا آخرین روز اسفند، عرضه آن در شرایطی که سهمیه ها نسبت به دور اول افزایش یافته بود (یا به عبارت دیگر منطقی تر و متعادل تر شده بود)، شارژ شدن سهمیه بنزین ماه های اردیبهشت و خرداد و تخصیص سهمیه ۱۰۰ لیتری با عنوان سفر، عواملی بود که می شد در پس آن شکست جریانی را دید که تولد آن در روز ملی شدن صنعت نفت تصادفی جلب می نمود.
کشور که از تعطیلات نوروزی بیرون آمد، آمار مصرف فرآورده های نفتی ارائه شد و در حالی که از ۲۹ اسفند تا ۱۵ فروردین، اخبار رسمی از مصرف متوسط بیش از ۷۵ میلیون لیتر فرآورده نفتی حکایت می کرد، اعلام شد که در این مدت روزانه نزدیک به ۷۰۰ هزار لیتر بنزین آزاد استفاده شده است! این خبر اما از دو جنبه قابلیت بررسی دارد.
مخالفان بنزین آزاد، می توانند این اتفاق را دلیل محکمی بر شکست طرح فوق بدانند و موافقان هم با تکیه بر دلایلی که در سطور بالاتر اشاره شد، از نامناسب بودن شرایط آزمایش کارآمدی عرضه بنزین آزاد گله مند هستند و افزون بر آن معتقدند مردم از ارائه بنزین بدون یارانه یا کم یارانه راضی هستند و استقبال نامناسب از آن دال بر ناکارآمدی یا بی علاقگی مردم نیست.
اظهارات مقامات وزارت نفت (شخص وزیر و معاون وی در امور پالایش و پخش) نشان از آن دارد که رغبت آنها بر تداوم عرضه بنزین آزاد است و حداقل اگر قرار نیست این طرح برای مدتی طولانی مجوز اجرا بگیرد، مدت آزمایش کارآمدی آن اندک زمانی تمدید شود. اما در این بین آنچه که سخنگوی دولت مطرح می کند خصوصا با بر زبان آوردن جمله ای با این مضمون که «با اعمال مدیریت مصرف توسط مردم، سهمیه تخصیص یافته کفایت می کند»، این ذهنیت ایجاد می شد که سخنگوی دولت (به عنوان اعلام کننده موضع دستگاه اجرایی کشور) مخالف تداوم عرضه بنزین آزاد است.
تصمیم گیران اما در حالی وعده تعیین تکلیف این طرح را در روزهای پایانی فروردین می دهند که در چند روز گذشته هیچ خبری در این باره منتشر نشده و بنزین آزاد در سکوت خبری به سر برده است.
تردیدی نیست که دولت نهم با اجرای سهمیه بندی بنزین، امتیاز مثبتی در کارنامه نفتی خود به ثبت رساند; حال اما از این دولت که نشان داده به انجام کارهای آزمون و خطا اعتقاد دارد، انتظار می رود در ترسیم آینده بنزین آزاد، تمام جوانب را در نظر بگیرد آنکه بخشی نگری کند و با بزرگ نمایی آثار تورمی، اقدام نیکویی که بی گمان همان هدفمند کردن یارانه هاست را متوقف نماید. چه بالاخره آثار تورمی بدون راه حل نیستند و می توان با اتخاذ تمهیداتی برای ناوگان حمل و نقل عمومی و... مانع از گسترانیده شدن ریشه آثار تورمی بنزین در سطح کشور شد.
چند روز دیگر سیزدهمین دوره نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تهران آغاز به کار می کند; شاید خبر دادن از اخذ تصمیمی جدید و اتفاق خجسته توسط وزیر نفت یا رئیس جمهور در این فستیوال اوضاع را از آنچه که هست; خیلی بهتر کند.
بنزین آزاد این پتانسیل را دارد که در اقتصاد کشورمان منشا خیر و برکت باشد و موجب سرعت گرفتن حرکت ماشین اقتصاد در جاده توسعه شود، اگر فقط تمام جوانب اتفاق را ببینیم.

نویسنده : رضا لیاقت ورز

منبع : روزنامه مردم سالاری