فوائد و خواص دارویی سیر

یکی از قدیمی ترین گیاهان مورد مصرف غذایی و دارویی گیاه سیر است. قدیمیترین اسناد به جای مانده در مورد سیر مربوط به کتیبه های سومریان است که از ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به جای مانده است. همچنین سیر یکی از مهمترین داروهای مصر باستان است که حداقل ۲۲ خاصیت درمانی برای آن قائل بوده اند و در پاپیروسهای به جای مانده از ۱۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح ثبت شده است.
هرودوت مورخ مشهور یونان که در ۴۵ سال قبل از میلاد مسیح به مصر سفر کرده و در تاریخ خود می نویسد: کارگران که ساخت اهرام مصر رابه عهده داشته اند از مقادیر زیادی پیاز، تربچه و سیر استفاده می کرده اند.
هرودوت همچنین اضافه می کند که برای سیصد و شصت هزار کارگر سازنده اهرام مصر مقادیر بسیار زیادی سیر هر ساله جهت جلوگیری از امراض عفونی مورد نیاز و مصرف بوده است.
تنطور سیر شامل عصاره آبی مواد موجود در سیر است که به طور تقریبی همان خاصیت سیر را دارد ولی دارای بوی شدید بوده به همین دلیل از آن کمتر جایی استفاده می شود.قرص سیر حاوی پودر سیر خشک شده است که بهترین شکل دارویی آن است و خواص آن تا حدودی شبیه سیر تازه است و مواد موجود درآن نیز حاوی اکثر موادی است که در سیر تازه وجود دارد. بیشترین فراورده های سیردر جهان به این شکل است، و از آن جا که این قرصها دارای روکش هستند، لذا دارای بوی سیر نبوده ولی بعد از خوردن کمی بوی سیر از دهان به مشام می رسد. از نظر علمی، ترکیبات و مکانیسم اثر سیر تا حد زیادی پیچیده است و به طور مثال ترکیبات موجود در سیر تا زمانی که پوست حبهها جدا نشده باشد با زمانی که سیر پوست کنده و خرد شود کمی متفاوت است، یعنی به محض له شدن سیر و مجاور شدن آن با هوا تغییراتی در آن روی می دهد.چون مواد اصلی و موثر سیر نسبت به هوا و به ویژه حرارت حساس هستند. هر چه سیر بیش تر حرارت داده شود خواص آن کمتر می شود.
بنابراین اثر سیر در غذاهای پخته و سرخ شده به مراتب کم تر از سیر تازه است. همان بویی که در آشپزخانه از غذاهای پختنی یا سرخ شده حاوی سیر به مشام می رسد مربوط به مواد گوگردی سیر است که بالاتر از ۶۰ درجه حرارت، کم کم متصاعد می شوند. همچنین سیر وقتی به صورت ترشی در می آید دستخوش تغییراتی خواهد شد که به حرارت محیط، سرکه، زمان نگه داری و فاکتورهایی از این قبیل بستگی دارد ولی در اکثر موارد دارای خواصی شبیه به سیر است.
سیر دارای خواص متعددی است که از نظر داروسازی و پزشکی مورد توجه قرار گرفته که شامل این موارد می شود:
۱) اثر پایین آوردنده چربی خون که باعث جلوگیری از تنگ شدن عروق قلبی و در نتیجه جلوگیری از بیماریهای قلبی و سکته می شود
۲) اثر کاهش کلسترول خون که این اثر مانند اثر قبلی در جلوگیری از تنگ شدن عروق و مشکلات قلبی عروقی موثر است
۳) سیر می تواند به طور ضعیف قند خون را کاهش دهد، بنابراین می تواند در رژیم افراد مبتلا به بیماری قند قرار گیرد.
۴) سیر همچنین دارای اثر کاهش فشار خون است. البته باید توجه کرد که سیر نمی تواند فشار خون بالا را مهار کند بلکه در صورت مصرف مداوم به خصوص فراوردههای دارویی آن تا حدی فشار خون کاهش می یابد
۵) ترکیبات سیر می توانند از چسبندگی پلاکتها جلوگیری کرده و با این اثر به اصطلاح عامیانه در کاهش غلظت خون و در جلوگیری از امراض قلبی و عروقی موثر باشد
۶) سیر میکروب ها و ویروس های مضر بدن را از بین می برد به خصوص در مواقعی که سیستم دفاعی بدن دچار ضعف است، استفاده از سیر در معالجه عفونت ها سودمند است وبرعکس آنتی بیوتیک ها هیچ گونه عوارض جانبی ندارد; حتی موجب تقویت بدن نیز می گردد. از این خاصیت در مدت جنگ جهانی دوم برای درمان عفونتهای مجروحان استفاده می کردند
۷) سیر اعضای داخلی و روده را پاک کرده، به خصوص بر روی انگلهای روده ای اثری قابل توجه دارد. استفاده آن برای اطفال مبتلا به کرمهای کوچک روده ای ضروری است.
۸) سیر پاک کننده مناسبی برای دستگاه تنفسی است و نه تنها با میکروب های موجود در آنها مبارزه می کند، بلکه باعث باز شدن مخاط ها نیز می گردد. نکته بسیار مهم دیگری که مورد سوال بسیاری از مصرف کنندگان سیر است این که بعضی افراد می پرسند آیا می توان حبه سیر را بدون جویدن بلعید تا هم بوی کم تری در دهان ایجاد کند و هم از خواص آن بهره مند شوند؟باید گفت که تمام مواد موجود در گیاهان، در سلولهای آن نگهداری می شوند. شرط خروج این مواد از سلولها له شدن یا پاره شدن یا شکستن دیواره سلولهاست بنابراین تا وقتی که گیاهان به صورت له شده یا پودر (خرد یا آسیاب شده) مورد مصرف قرار نگیرند مواد موثر آنها در بدن استخراج نشده و قسمت اعظم آن دفع می شود. بنابراین هر چه سیر بیش تر له شود مواد بیش تری از آن در بدن آزاد می شود و در صورتی که به صورت حبه یا تکههای بزرگ مصرف شود، کمترین مقدار مواد موثر آن به بدن می رسد.
نکته دیگر این که برای از بین بردن کامل بوی سیر از دهان راهی وجود ندارد چون ترکیبات گوگردی سیر پس از وارد شدن به بدن و خون از راه ریهها و پوست بدن دفع می شود و ارتباطی به دهان ندارد. یعنی ترکیبات گوگردی که مسوول بوی سیر هستند در بازدم از ریه و با عرق بدن خارج می شوند لذا فقط بعضی مواد یا خوش بو کنندهها می توانند به طور موقت و جزئی بوی دهان را تغییر داده یا کمی بوی سیر را کاهش دهند.
محققان علت این مساله را که چرا مصرف سیر می تواند به حفظ سلامت قلب کمک کند کشف کردهاند. راز این مساله در «الیسین» نهفته است، همان ماده ای که تجزیه آن به ترکیبات سولفور در معده باعث بوی بد دهان می شود. این ترکیبات در واکنش با سلولهای قرمز خون سولفید هیدروژن تولید می کنند که باعث شل شدن رگها و گردش آسانتر خون می شود.
با این حال کارشناسان بریتانیایی اخطار دادند که مصرف قرصهای مکمل سیر ممکن است به بروز عوارض جانبی منجر شود. سولفید هیدروژن بوی بد تخم مرغ گندیده متصاعد می کند و از آن برای ساخت بمبهای بدبو استفاده می شود اما این ماده در تراکم پایین نقشی حیاتی در کمک به سلولها برای ارتباط با یکدیگر بازی می کند. نقش دیگر آن در رگهای خونی تحریک سلولهای تشکیل دهنده جداره رگ است که باعث شل شدن آنها و انبساط رگها می شود.
این به نوبه خود از فشار خون می کاهد و به خون اجازه می دهد اکسیژن بیشتری به ارگانهای اساسی بدن برساند و از فشار بر قلب بکاهد. نتایج حاصله از برخی تحقیقات حاکی برآن است که سیر در رژیم غذایی ماده خیلی خوبی است. مسلما در مناطقی که مصرف سیر بالاست، مثلا در مدیترانه و شرق دور، میزان ابتلا به بیماریهای قلب و عروق پایین است.»
سیر به درمان عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی و سرفه های مزمن کمک می کند. به گزارش سلامت نیوزبه نقل از پایگاه خبری آبزرور; سیر با وجود بوی نامطبوعش از گیاهان دارویی و غذایی مهم در سراسر جهان به حساب می آید، مواد موجود در سیر به آن خاصیت آنتی بیوتیک می دهد. بنابراین گزارش، ماده موجود در سیر از تشکیل کلسترول مضر خون، بروز سرفه، برونشیت و ناراحتی های خون بالا جلوگیری می کند و به درمان سرماخوردگی کمک می کند. علاوه بر این سیر انواع باکتریها و ویروس ها و عفونت های انگلی را از بین می برد و دستگاه ایمنی بدن را تقویت می کند.

نویسنده : شهرام مظفریان

منبع : روزنامه مردم سالاری