ترافیک ، فقط ترافیک خودرو

سال هاست بحث سر ترافیک در حوزه های مختلف مطرح است. شهرداری، راهنمایی و رانندگی و سازمان های تابعه یی همچون سازمان ترافیک درگیر مسائل مرتبط با این پدیده هستند. و البته آنچه این پدیده را پیچیده تر می کند، نبود وجود مدیریت واحد در راستای ساماندهی و جهت دهی به معضل ترافیک است. سال ها باور بر این بود که با ساختن زیربناها همچون بزرگراه ها یا ساماندهی و تعریض خیابان ها یا احداث زیربناهای ارتباطی جدید همچون تونل یا پل می توان این گره را گشود اما تنها این روش در زمانی کوتاه همانند مسکنی که درد را در مقطعی تسکین می دهد اثربخش بوده و در درازمدت بدون هیچ اثری بیماری هنوز باقی است و حتی در مواقعی با از دست دادن اثر کوتاه مدت خود وضعیت بدتری ایجاد می کند.
با افزایش قدرت خودروسازان و تولید بالای خودرو و ارائه آمارهای روزانه شماره گذاری خودرو در تهران، نظرها به این سمت جلب شد که تعداد بالای خودرو علت ترافیک تهران است و نیاز به وجود زیربناهای جدید را به وجود می آورد اما واقعیت تعداد بالای خودرو نیست بلکه نحوه استفاده از خودرو باعث ایجاد ترافیک است.
بنابر آمارهای غیررسمی در کشور حدود پنج میلیون خودرو داریم که حدود دو میلیون از آن در تهران است که اگر عواملی که باعث حرکت این خودروها می شود محدود شود و وضعیت استفاده از خودرو مدیریت شود، می توان قسمت عمده یی از بحران ترافیک را مدیریت کرد که البته این عوامل محدودکننده فقط در اجرای طرح ترافیک یا زوج و فرد کردن عبور نیست بلکه سخت افزارهایی قوی و پرتوان نیاز دارد که وقتی به کاربر اجازه استفاده از خودرو داده نمی شود جایگزینی بهتر و پرسرعت تر به او ارائه شود: جایگزین هایی همچون مترو، منوریل، خطوط پرسرعت اتوبوسرانی و... با نگاهی دقیق تر می توان دریافت که در کشور ما سه چهارم خانواده ها فاقد خودرو هستند یعنی به ازای هر چهار خانواده یک خودرو وجود دارد و از سویی دیگر در مقایسه با کشورهایی در اروپا یا امریکا که به ازای هر خانواده سه خودرو وجود دارد، رقم پایینی است.
اینجاست که جای خالی مدیریت ترافیک و تفکری واحد بر آن مطرح می شود که با برنامه ریزی های کلان و همه جانبه و در افق های طولانی مشکلات را حل می کند و شرایط را بهبود می بخشد. یکی از پدیده های کارا در گره گشایی معضلات ترافیک مترو است که تاثیرات موثری بر ترافیک دارد.
بنا بر اعلام شرکت مترو تهران ساخت هر کیلومتر مترو چهل میلیارد تومان بودجه نیاز دارد که با استفاده از راهکارهای مناسب اقتصادی جهت تامین این بودجه و حتی حرکت به سمت روش های سرمایه گذاری در ساخت در درازمدت با توجه به کاهش مصرف سوخت در راستای مدیریت عدم حرکت خودروها می توان به راحتی بازگشت این سرمایه را در صرفه جویی مصرف بنزین با توجه به سوبسیدی بودن آن در مدت بسیار کوتاهی محقق کرد.
از دیگر روش های مناسب در راستای مدیریت استفاده از خودروهای شخصی توسعه خطوط اتوبوسرانی به خصوص خطوط پرسرعت و پربازده خواهد بود. این الگو با توجه به هزینه های کمتر و اجرا و بازدهی در کوتاه مدت می تواند منشاء اثرات فراوانی در جلب نظر کاربران در عدم استفاده از خودرو باشد. و این نکته را نباید فراموش کرد کیفیت بالای اتوبوس ها که متاسفانه این سال ها به دلیل انحصاری بودن تولید آن در کشور مورد توجه واقع نشده و پایین آوردن عمر ناوگان در این الگو بسیار مهم است.
از دیگر روش هایی که این سال ها نظرها را به خود جلب کرده است احداث منوریل است که هرچند پدیده ناموفقی در بعضی کشورها همچون مالزی بوده است ولی می تواند به عنوان راهکاری جدید و پرسرعت مورد توجه قرار گیرد.
به اعتقاد برخی کارشناسان ایمنی پایین منوریل می تواند یکی از دلایل عدم موفقیت آن باشد اما نباید فراموش کرد که هزینه نگهداری و همچنین هزینه بهره برداری بالابه دلیل وجود تاسیسات و زیربناهای خاص، اشغال فضای واقع در سطح شهر و جابه جایی حجم کم مسافر نیز دلایل دیگر ضعف در این الگو است.
ولی نکته بسیار مهم اینجا است که در مقایسه با مترو علاوه بر پایین بودن هزینه احداث سرعت در اجرا نیز به همراه خواهد بود که در شرایط حال حاضر که حتی سهمیه بندی بنزین هیچ تاثیری بر ترافیک تهران نداشته و در ماه هایی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نیز افزایش ترافیک داشته ایم، می تواند راهکار مناسبی با توجه به سرعت در اجرا جهت بالابردن کیفیت و کمیت حمل و نقل عمومی باشد. در مقایسه یی ساده می توان دریافت مدیریت عدم استفاده از خودرو و ایجاد مزیت و رغبت در استفاده از حمل و نقل عمومی نیاز به حرکت های صحیح و پیش بینی شده دارد که با استفاده از سخت افزارهای مناسب و زیربناها و تاسیسات کارا امکان پذیر است.
در این سال ها عدم موفقیت و تاثیرات کم طرح های ترافیکی آزمایش شده، ساختن آزادراه ها و بزرگراه ها و تغییر خیابان ها نیز اثربخشی لازم را نداشته است و حتی در بعضی موارد پروژه هایی پس از احداث خود معضل ترافیکی جدیدی شده اند.
پس وقت آن رسیده که با توسعه ناوگان هایی همچون مترو، منوریل، اتوبوسرانی پرسرعت و کارا و مدیریت عدم استفاده از خودرو معضلات ترافیک را حل کنیم و مثال واضح آن ژاپن است که با مساحتی بسیار کمتر از کشور ما حدود هشتاد میلیون خودرو یعنی بیش از ۱۰ برابر ما خودرو دارد و در توکیو حدود بیست میلیون خودرو وجود دارد، ولی پدیده های ترافیکی مشکل و حل نشده ندارند و این نکته را نیز فراموش نکنیم که گره گشایی از ترافیک، رهایی از آلودگی هوا، تصادفات، ایجاد آرامش روانی و مهار سرمایه هایی است که در حال هدر رفتن است.

محمود بابارضا

منبع : کارنا