نگاهی به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی

با پایان جنگ جهانی دوم و پس از یک هفته مذاکره میان سران کشورهای فاتح، نقشه جغرافیای سیاسی و مرزهای کشورهای اروپایی ترسیم شد. پس از جنگ نظام دوقطبی بر جهان حاکم شد و بدین ترتیب ساختار اروپا حول محور رقابت ایدئولوژیک دو فاتح بزرگ جنگ شکل گرفت. در چنین شرایطی هر کشوری به عنوان آخرین تمهید ناگزیر بود طرف یکی از دو قطب را بگیرد. به گزارش ایسنا نابودی دو قدرت بزرگ نظامی و صنعتی در شرق و غرب یعنی ژاپن و آلمان و فقر و آشوبی که سراسر اروپا را فرا گرفته بود، باعث شد که شوروی از این خلأ پدید آمده حداکثر بهره را ببرد و با تأسیس احزاب کمونیستی در کشورهای اروپایی و اشغال کشورهای آلمان شرقی، بلغارستان، رومانی، لهستان و مجارستان سعی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود نماید. از سوی دیگر دستیابی شوروی به سلاح هسته ای و آشکار شدن خطر آن در جنگ باعث شد کشورهای اروپای غربی که خود را در معرض تهدیدات شوروی می دیدند، برنامه خلع سلاح پس از جنگ را کنار گذاشته و تصمیم به تشکیل سازمانی به منظور دفاع مشترک و امنیت دسته جمعی بگیرند. نتیجه این تفکر این بود که (ارنست بوین) وزیر امور خارجه انگلیس پیشنهادی برای ایجاد یک اتحادیه متشکل از کشورهای اروپای غربی ارائه داد که بسیار مورد استقبال واقع شد، در نهایت این روند، منجر به شکل گیری پیمان نظامی بروکسل با عضویت ۵ کشور اروپایی انگلیس، فرانسه، بلژیک، هلند و لوکزامبرگ در مارس ۱۹۴۸ شد.
کشورهای عضو با این پیمان نظامی به فکر ایجاد یک نظم امنیتی بودند، البته پیش از آن نیز پیمان دونکرگ منعقد شده بود، اما پیمان بروکسل با پیمان دونکرگ که یکسال پیش از آن ایجاد شده بود، تفاوت هایی جدی داشت زیرا پیمان بروکسل پیمانی بود علیه هرگونه تجاوز از سوی هر کشوری، در حالی که پیمان دونکرگ یک پیمان امنیتی بود که در سال ۱۹۴۷ میان فرانسه و بریتانیا به امضاء رسیده بود و هدف از آن مشاوره و اقدام مشترک علیه هر نوع تجاوز جدید از جانب آلمان بود. دلیل پیدایی پیمان دونکرگ این بود که اروپاییان خاطره تلخی از آلمان ها به عنوان آغازگر هر دو جنگ داشتند و کشورهای اروپایی با این پیمان از به خطر افتادن و تهدید صلح اروپا جلوگیری می کردند. با پیدایی قدرت شوروی به مثابه زنگ خطر دیگری که به مراتب از زنگ خطر آلمان بزرگتر بود، جهت اهداف دول اروپایی تغییر کرد و از این جهت اهداف پیمان بروکسل از مقابله با آلمان به مقابله با شوروی تغییر جهت داد و این تغییر جهت هسته اولیه یکی از نیرومندترین پیمان های نظامی تاریخ اروپا و شاید هم جهان شد. در پی مداخلات مستمر شوروی در اروپای شرقی و عدم امکان دفاع مستقل اروپا در برابر کمونیسم لزوم مشارکت آمریکا در برقراری امنیت اروپا در قالب یک پیمان دفاعی احساس میشد، در این راستا همزمان با نشست بروکسل نخست وزیر فرانسه (ژرژ بیدو) پیامی به ژنرال مارشال ارسال کرد که مقدمه پیوند نظامی اروپا و آمریکا بود؛ نخست وزیر فرانسه در آن پیام بیان کرده بود: وقت آن رسیده که جهان قدیم (اروپا) و جهان جدید (آمریکا) همکاری های نظامی و سیاسی خود را شروع کنند.
در سال ۱۹۴۸ با دعوت وزیران خارجه کشورهای انگلستان، فرانسه، بلژیک، هلند و لوکزامبرگ از ایالات متحده آمریکا و کانادا جهت پیوستن به اتحاد، امنیت و دفاع دوجانبه صورت گرفت و در پاییز سال ۱۹۴۸ مذاکرات مربوط به امضای پیمان آتلانتیک شمالی در واشنگتن آغاز وسرانجام در آوریل ۱۹۴۹ منجر به امضای پیمان آتلانتیک شمالی شد. آمریکا در آن زمان از سیاست انزوا طلبی پیروی می کرد که دکترین مونروئه آن را به سیاست خارجی آمریکا دیکته می کرد و این سیاست اجازه ورود آمریکا را به پیمانی که خارج از محدوده خود بود نمی داد البته این پیمان با شرکت آمریکا در جنگ اول و دوم کمرنگ شده بود، با این حال ناتو یک پیمان دفاعی خارج از قاره بود که برای رسیدن به آن راهی جز لغو دکترین مونروئه از سیاست خارجی آمریکا وجود نداشت. در راستای این جریان و رخدادهایی که در خارج آمریکا روی داد همگی نشان می داد که دیگر زمان انزوا به سر رسیده است به این جهت سناتور واندنبرگ پیشنهادی را به مجلس آمریکا ارائه کرد که بر اساس آن به آمریکا اجازه می داد تعهداتی را در خارج از مرزهای آمریکا بپذیرد که سرانجام مورد تصویب و تأیید نیز قرار گرفت.
به دنبال تصویب این پیشنهاد بود که مذاکرات در رابطه با پیمان ناتو در تاریخ ۶ ژوئیه ۱۹۴۹ در واشنگتن بین وزیران خارجه آمریکا و کانادا و کشورهای عضو پیمان بروکسل آغاز شد و در نتیجه این مذاکرات از سایر کشورهای اروپایی از جمله نروژ، ایسلند، ایتالیا، پرتغال و دانمارک نیز در ماه مارس سال ۱۹۴۹ دعوت به عمل آمد، سرانجام در تاریخ ۴ آوریل ۱۹۴۹ پیمان آتلانتیک شمالی توسط وزرای امور خارجه ۱۲ کشور که آمریکا و کانادا از قاره آمریکا و ۵ کشور عضو پیمان بروکسل و ۳ کشور اروپای شمالی نروژ، دانمارک و ایسلند به همراه ایتالیا و پرتغال در وزارت امور خارجه آمریکا و در حضور ترومن رئیس جمهور این کشور به امضا رسید و از ۲۴ اوت همان سال به اجرا گذاشته شد.
● ۲۳october ۱۹۵۴
در ۲۲ اکتبر ۱۹۵۱ از آنجایی که یونان و ترکیه مورد تهدید مستقیم شوروی بودند علی رغم این که مرزی با اقیانوس آتلانتیک نداشتند، به جمع کشورهای ناتو پیوستند. در مرحله بعد آلمان در چارچوب موافقتنامه ای در ۲۳ اکتبر سال ۱۹۵۴ به ناتو پیوست و چند سال بعد در سال ۱۹۸۲ کشور اسپانیا نیز پس از گذراندن مشکلات داخلی وارد این پیمان شد و اعضای پیمان به ۱۶ کشور رسید. در سال های پس از جنگ سرد و با تعیین اهداف جدید و گسترش ناتو که در ادامه روند آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد، ۱۰ کشور اروپای شرقی دیگر به عضویت رسمی این پیمان درآمدند که عبارت بودند از: بلغارستان، جمهوری چک، استونی، مجارستان، لتونی، لاتویا، لهستان، رومانی، اسلواکی و اسلونی. بر اساس آخرین اطلاعات موجود، ناتو با ۲۶ کشور عضو دائم و شرکای خود که در مجموع تعداد آن ها به ۵۳ کشور می رسد، به نفوذ و گسترش خود تا زمان حاضر پرداخته است و کشورهای مختلفی نیز در راه پیوستن به این سازمان هستند. در مورد وضعیت ۲ کشور از اعضاء دائم یعنی یونان و فرانسه لازم به توضیح است که کشور یونان به دلیل بحران قبرس از عضویت این پیمان درآمد، اما در سال ۱۹۸۲ مجدداً وارد پیمان شد. فرانسه نیز در سال ۱۹۶۶ به علت برتری ایالات متحده و اقدامات خود سرانه این کشور در بحران کوبا و ویتنام، از سوی دیگر وابستگی فرانسه به نیروی اتمی خود و پیروی از سیاست استقلال طلبی، علیرغم خواست کشورهای عضو، خروج خود را از پیمان اعلام می کند، اما این کشور همزمان اعلام کرد به مقررات و مفاد پیمان وفادار است و حتی اسم این کشور از لیست اعضاء اصلی پیمان ناتو حذف نشده است.
البته در دور جدید سیاست خارجی فرانسه و ریاست جمهوری سارکوزی و دنباله روی آمریکا، فرانسه گرایش زیادی به ناتو پیدا کرده و خواستار آن است که یکی از مهره های اصلی و تأثیرگذار در تصمیم گیری های این سازمان باشد. در سپتامبر ۱۹۵۱ کنفرانسی در اتاوا در رابطه با سازماندهی نیروهای نظامی و رهبری نظامی آمریکا در فرماندهی ناتو برگزار شد که پیمان آتلانتیک شمالی را به ارگان ها و سازمان های دائمی مجهز کرد و پس از آن در ۲۰ فوریه ۱۹۵۲ شورای ناتو در لیسبون تشکیل جلسه داد و تشکیلات جدید را تصویب کرد و به این ترتیب کار سازماندهی ناتو به انجام رسید و اروپایی در پنجره نظامی آمریکا تحت عنوان پیمان ناتو پدید آمد.

منبع : روزنامه ابرار