مواد مخدر و بررسی آثار آن بر بدن انسان

● تعریف
به تمامی ترکیبات شیمیایی گفته میشود که مصرف آنها باعث دگرگونی درسطح هوشیاری مغز می شود.مثل سرخوشی ولذت،خواب آلودگی وسستی.
● انواع
▪ depressant
مواد مخدری که واکنش های مغزرا آهسته میکند.
اثرات:
ـ کم شدن سرعت تنفس و ضربان قلب
ـ کم شدن فشار خون
ـ خواب آور
مثال:هرویین-تریاک-مورفین
▪ stimulant
مواد مخدری که به سیستم عصبی بدن سرعت می بخشد.
اثرات:
ـ بیشتر شدن سرعت تنفس وضربان قلب
ـ بیشتر شدن فشار خون
برای ایجاد احساس هیجان و جلوگیری از خواب استفاده می شود.
مثال:کوکایین-نیکوتین
▪ hallucinojen
مواد مخدری که باعث حالتهایی مثل هذیان می شود.
اثرات:
ـ از دست دادن حافظه
ـ لرزش
ـ حالت استفراق
ـ عوض شدن اخلاق.
مثال:LSD-PCP
▪ inhalant
مواد مخدری که از طریق استنشاق (توسط بینی)استفاده می شود.
اثرات:
ـ آهسته شدن فرایند مغز
ـ بیشتر شدن ضربان قلب
ـ سردرد.
مثال:ماری جوانا
● برخی از سرعت های مسمومیت توسط مواد مخدر
▪ خوردن:بین ۲۰تا۳۰دقیقه
▪ تزریق کردن:
ـ رگ:بین ۱۵ تا۳۰ ثانیه
ـ ماهیچه:بین ۳تا۵دقیقه
▪ استنشاق:بین ۵تا۸ثانیه
▪ ریختن در چشم بین ۳تا۵دقیقه
آیا میدانید بزرگترین کشور تولید کننده مواد مخدر جهان افغانستان است.
آیا میدانید از هر ۲۰نفر ایرانی تقریباًیک نفر معتاد است.
● مهمترین محل اثر مواد مخدر برمغز است.در مغز گیرنده هایی وجود داردکه این مواد بر آنها اثر میکنند.این گیرنده ها به ۳گروه تقسیم می شوند:
▪ اثر بر گیرنده های اول سبب تنظیم وکاهش احساس درد،کاهش فعالیت مرکز تنفس ،یبوست واعتیاد می شود.
▪ اثر بر گیرنده های دوم سبب کاهش احساس درد،افزایش حجم ادرار و ایجاد حالت آرامش میشود.
▪ اثر مواد مخدر بر گیرنده های گروه سوم سبب کاهش احساس درد میشود.
حدود بیست وپنج سال پیش مشخص شد که در بدن انسان موادی شبیه مواد مخدر ]مرفین[تولید می شود که مهمترین آنها به نام آندورفین ها وآنکفالین ها است.به طور طبیعی وقتی بدن دچار آسیب های دردزا وحوادث ناراحت کننده میشود مغز این مواد را ترشح میکند وسبب کاهش احساس درد وناراحتی میشود.
● اثرمواد مخدر بر روی سیستم پاداش
در شرایط معمولی وقتی بشر از انجام دادن کاری لذت ببرد وبه عبارتی دیگر پاداش بگیرد ،از مناطق پایینی مغز او موادی به نام دوپامین و نور اپی نفرین ترشح میشود وبر روی قشر مغز وسایر مراکز حیاتی آن اثر میکند واحساس لذت وپاداش به او دست می دهدوسعی درتکرار آن عمل دارد.یکی ازآثار مهم موادمخدر فعال کردن همین سیستم است.بنابراین کسانی که یک باربا این مواد آشنا می شوند چون سیستم پاداش در مغز آنها تقویت شده ،تمایلی شدید به تکرار مصرف آنها پیدا می کنند.از بین مواد مخدر هرویین خیلی راحت تر در چربی حل می شود.مغز انسان مقدار زیادی چربی دارد،بنابراین در مقایسه با مورفین ومشتقات آن،هرویین پس از مصرف درطی زمان کوتاه تری روی مغز اثر میکند بنابراین آثار پاداش دهنده و خوشی اور وضد درد سریع تری دارد.کدیین که از مشتقات تریاک است به آسانی در سیستم گوارش جذب شده و دربدن تبدیل به مورفین میشود.در یک مطالعه روشن شده که در معتادان،یکی از آثار
مصرف مواد مخدر کاهش جریان خون در بعضی از نواحی مغز است.
در مسیر اعتیاد بتا آندروفین هاکه مواد شبه مخدر درونزا هستند کاهش می یابد،زیرا با ورود مواد مخدر خارجی به بدن سلول های مغز شخص معتاد تنبل شده واین مواد درونزا راترشح نمی کنند ومورفین خارجی جای شبه مورفین های مفید وتولید شده در بدن شخص را می گیرد.بنابراین پس ازترک اعتیاد ودر حین آن که مواد مخدر خارجی به بدن نمیرسد ومغز ،دیگر مواد شبه مورفین درونزا ترشح نمیکند ،درد وحالت روحی ناخوش واضطراب وبی قراری در شخص زیاد است که البته پس مدتی که از ترک بگذرد مجددا مغز مواد لازم را ترشح کرد.
با کاهش بتا آندروفین ها در مغز شخص معتادوبدن او،خاصیت دشمن کشی مونوسیت ها که از سلول های دفاعی بدن هستند کاهش می یابد .بنابراین شخص معتاد نسبت به افراد سالم به عفونت ها حساستر است وزودتر مبتلا می شود.
مواد مخدر آن دسته از سلول های دفاعی بدن را که باعث از بین بردن مهاجمان به بدن می شوند کاهش می دهندو نیز با کاهش فعالیت آنها می توانند سبب رشد سرطانی شوند.
● اعتیاد واثر مواد مخدر بر دستگاه عصبی مرکزی
موادی که دستگاه عصبی مرکزی را تغییر می دهند مواد روان گردان هستند(الکل؛نیکوتین؛کوکایین)وموادی مثل اینها که اعتیاد به آنها مشکل بزرگ بعضی از جوامع امروزی است. همچنین کافیین که در قهوه ونوشابه ها یافت میشود از جمله مواد روان گردان هستند.تمام این مواد می توانندباعث وابستگی روانی مصرف کننده شوندومهمتر از آن این است که باعث وابستگی جسمی نیز میشود. اعتیاد پاسخی فیزیولوژیک است که مصرف پی درپی مواد مخدر موجب آن می شودوعملکرد طبیعی نورونها وسیناپس ها را تغییر می دهد.هنگامی که عملکرد نورون و یا سیناپسی توسط مواد مخدر تغییر کرداز آن پس آن نورون یا سیناپس به طور طبیعی به کار خود ادامه نمی دهد مگر با بودن مواد مخدر.
شخص با مصرف پی درپی مواد مخدر به آن معتاد می شود وبدن او نسبت به آن ماده مخدرعادت میکند.شخص معتاد باید با گذشت زمان مقدارماده مخدر مصرفی اش را افزایش داده تانیاز بدنش تامین شود.نیکوتین ماده ای اعتیاد آور است که در برگهای گیاه تنباکو یافت میشود.این ماده بسیار سمی است وحدود ۶۰میلی گرم از آن برای انسان مرگ آور است.نیکوتین سریعاً وارد جریان خون شده ودر بدن به گردش در میآید.عملکرد نیکوتین در مغز شبیه به عملکرد انتقال دهنده عصبی استیل کولین است.
نیکوتین به دلیل شباهت ساختاری با استیل کولین به محلهای مخصوصی در سلول عصبی که به طورطبیعی محلهای گیرنده های استیل کولین هستند متصل میشوند.این جایگاهها از مراکز کنترل مغز هستند که بسیاری از فعالیت های مغزی را کنترل می کنند.
اتصال استیل کولین به سلولهای عصبی موجب تغییرات بسیاری میشود پس از مدتی بدن فرد سیگاری تنها درحضور نیکوتین به جای استیل کولین به طور طبیعی کارمیکندودر صورت حذف نیکوتین حالت طبیعی بدن مختل میشود.هنگام بدست آمدن این حالت تنها راه برگشت بدن به حالت طبیعی کشیدن سیگار است.دراینجا است که می گوییم فرد سیگاری معتاد به کشیدن سیگار است.
داروهای روان گردان نوعی مواد مخدر ند که درتسکین درد و القای خواب نقش بسزایی دارند.بسیاری ازاین مواد از گیاهان تیره خشخاش به دست می آیند. مواد مخدری که از تریاک استخراج می شوند شامل:مورفین،هرویین وکدیین هستند.پزشکان برای تسکین دردبیماران گاه کدیین تجویز می کنند.مورفین نیز یکی ازموثرترین تسکین دهنده های درد می باشدکه امروزه در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.گیرنده های درد محرکهایی که باعث درد میشوند را شناسایی میکنند.درد دربدن نقش بسزایی دارد.درد به ما میگوید که یکی ازبافتهای بدن ما زخمی ویا آسیب دیده است.وقتی عضوی آسیب دیده می شوداز انتهای عصب آسیب دیده ی آن پیام هایی انتقال داده می شودکه باعث احساس درد می شود.پیام های عصبی حامل درد رابه نخاع وسپس مغز انتقال می دهند. پس از رسیدن پیام عصبی درد به طناب عصبی؛پیام دردبوسیله گروهی ازانتقال دهنده عصبی به نام انکفالین ها سرکوب می شوند.زمانی که انکفالین ها به نورونهای نخاع می پیوندنداز انتقال پیام به مغزجلو گیری می کند.مواد مخدر عملکردی مشابه انکفالین ها دارندو به گیرنده های پروتیینی درد در طناب عصبی می پیوندندواز انتقال پیام درد به مغز واحساس درد جلوگیری می کنند.
● مشروبات الکلی
با نوشیدن مشروبات الکلی ،الکل به سرعت در معده وروده جذب شده وبا انحلال درآب پلاسما وارد جریان خون می شود.الکل چند مرکز را در مغز تحت تاثیر قرار میدهد.این مراکز به ترتیب عبارتند از:
▪ بافت خاکستری که بزرگترین قسمت مغز است .سلولهای این بافت اطلاعات حسی شمارا پردازش میکند،فرایند تفکر وهوشیاری شمارا به عهده داردوآغازگر بیشتر حرکات ماهیچه ای شماست.
▪ الکل در این بخش،کار مراکز رفتارهای باز دارنده (نه نوروترانسمیترهای بازدارنده)را مختل می کند.دراین صورت شخص پر حرف می شود،اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کندودیگر چندان به قوانین بازدارنده اجتماعی پایبند نیست.
▪ پردازش اطلاعات حسی را کند می کند در نتیجه شخص درحسهای پنجگانه خود دچار مشکلاتی مانند تاری دید،کاهش شنوایی،بی حسی پوست وغیره می شودوآستانه درد نیز در او بالا می رود(درد را کمتر حس می کند)فرایند های فکری را متوقف می کندواین باعث میشودشخص نتواند بخوبی قضاوت کند.
▪ دستگاه لیمبیک که احساسات وحافظه را کنترل میکند.وقتی الکل بر این بخش اثر میگذارد شخص دچار احساسات اغراق آمیز(مانند خشم ،پرخاش،تهاجم)وضعف حافظه می شود.
▪ مخچه که حرکت ماهیچه های بدن را هماهنگ می کند.به زبان ساده،مخچه با اثر گذاری بر سیگنال های حرکتی ماهیچه هادقیق وبی نقص بودن حرکات را کنترل می کندومانع ازلرزش اعضا یا ناشیانه بودن وبروز اشتباه در حرکات می شود. با تاثیر الکل بر این بخش ،حرکات ماهیچه ای نا هماهنگ خواهد شد.علاوه بر هماهنگی حرکات ارادی ،مخچه هماهنگی حرکات ظریف مورد نیاز برای حفظ تعادل را نیز به عهده دارد؛بنابراین با رسیدن الکل به مخچه ،شخص تعادل خود را براحتی از دست می دهد. تلوتلو خوردن آدم مست به همین علت است.
▪ بصل النخاع تمامی اعمال غیر ارادی بدن مانند تنفس ،تپش قلب،دما و هشیاری را کنترل می کند.وقتی الکل به مراکز بالایی بصل النخاع می رسد به شخص احساس خواب آلودگی دست می دهد که با افزایش BAC ممکن است به بیهوشی بینجامد.اگرBAC به قدری زیاد شودکه بتواند بر این فعالیتها اثر بگذارد شخص ممکن است به کندی نفس بکشد یا فشار خون بدن افت کند ودر نهایت به کاهش و توقف این علایم حیاتی ومرگ بینجامد.

فاطمه پزشکی- لیسانس زیست شناسی - دبیرستان تکتم ناحیه دو مشهد

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان