سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

مغزها و ماهیچه ها


مغزها و ماهیچه ها
هرچند ممکن است برای برخی مردان خوشایند نباشد، اما زنان باعث پیدایش هوش بسیار زیاد در نژاد انسان شده اند. بر پایه یک نظریه بحث انگیز، نیاکان مونث ما به اندازه یی باهوش بودند که هنگام انتخاب جفت بتوانند مغزها را بر ماهیچه ها ترجیح دهند. آنان بر سینه هرکول ها و آدونیس های محله شان دست رد زدند و در عوض مردانی را برگزیدند که در چشمان شان بارقه یی وجود داشت که از عقل و شعور و هوش بیشتر حکایت می کرد. بشریت به ویژه مردان باید شکرگزار باشند زیرا اگر نیاکان مونث ما این گزینش هوشمندانه را انجام نمی دادند، ما هنوز هم زندگی بدوی داشتیم.
اکنون گروهی از ژنتیک دانان آلمانی تصمیم دارند این نظریه را ثابت کنند. آنان نه تنها معتقدند که کروموزوم X نقش اصلی را در هوش بازی می کند، بلکه بر این باورند که یافته های آنان ثابت می کند مردان باهوش، توجه نسل زنان را به خود معطوف داشته اند و نیاکان مونث ما با ترجیح دادن هوش بر قدرت و زیبایی، فرآیندی را به راه انداختند که در نهایت مغزهای شگفت انگیز ما را به وجود آورده است؛ مغزهایی که در ریاضیات و فیزیک گوی سبقت را ربوده و در هنر، موسیقی و ادبیات مایه خرسندی و نشاط شده اند.
ما در تک تک سلول های بدن مان، ۲۳ جفت کروموزوم داریم که ۲۲ جفت از آنها در تعیین جنسیت دخالت ندارند. کروموزوم X و کروموزوم Y که در واقع جفت نیستند، در تعیین جنسیت نقش اصلی را بر عهده دارند. مردها از هر کدام از آنها یک نسخه دارند (یعنی XY)، اما زن ها یک جفت کروموزوم X دارند (یعنی XX). بنابراین درحالی که همه ما از هر ژن دو نسخه داریم که روی ۲۲ جفت کروموزوم غیرجنسی قرار دارند، مردها از هر ژنی که روی کروموزوم X قرار دارد تنها یک نسخه دارند. این حقیقت به کروموزوم X امکان می دهد در تعیین جنسیت، نقش ویژه یی بازی کند. همچنین آن را برای ایفای یک نقش تکاملی بنیادی آماده می سازد.تکامل هنگامی رخ می دهد که یک تغییر ژنتیکی (جهش) به صفتی منجر شود که باعث بقا و زادآوری بیشتر فرد شود. در این حالت، احتمال رسیدن ژن جهش یافته به نسل بعدی بیشتر می شود. اما بیشتر جهش ها حالت «نهفته» دارند، یعنی هنگامی که در کنار نسخه عادی ژن قرار گیرند، هیچ تاثیری ندارند. به این دلیل، جهش هایی که در ژن های کروموزوم غیرجنسی رخ می دهند، به ندرت بروز پیدا می کنند، اما جهش در کروموزوم X وضعیت متفاوتی دارد. این نوع جهش که جهش وابسته به X نامیده می شود، در همه مردانی که آن را دارند، بروز پیدا می کند زیرا روی کروموزوم Y ژنی وجود ندارد که اثر آن را بپوشاند.
مردانی که دارای جهش وابسته به X باشند، با سایر مردان تفاوت هایی دارند و اگر زنان به این حقیقت توجه داشته باشند و به خاطر آن تفاوت ها، آنان را ترجیح دهند، ژن های مرتبط با صفات جدید به فرزندان شان منتقل می شوند. فرض کنید یک جهش وابسته به X در یکی از اعضای یک قبیله بسیار قدیمی رخ داده باشد. آن جهش می تواند در یک فرد مذکر یا فرد مونث رخ داده باشد، اما اگر آن جهش حالت «نهفته» داشته باشد، فقط در مرد، خود را بروز می دهد. اگر آن مرد نسبت به سایر مردان باهوش تر باشد، برای زنان جذاب تر خواهد بود و بسیاری از آنان ترجیح می دهند با او ازدواج کنند. به این ترتیب، ژن جهش یافته به دختران شان منتقل می شد و پسرها از پدرشان کروموزوم عادی Y را به دست می آوردند. از این رو، ژن های مرتبط با X به آنان منتقل نمی شد. دخترانی که فقط یک نسخه از ژن جهش یافته داشتند، صفت مربوط به آن را نشان نمی دادند، اما آن را به برخی از دختران و پسران شان منتقل می کردند.
همین طور که زن ها، مردان باهوش را بر دیگران ترجیح می دادند، آرام آرام ژن جهش یافته در آن جمعیت معمول می شد. سرانجام ژن جهش یافته چنان معمول می شد که شمار فزاینده یی از زنان، دو نسخه از آن را به دست می آوردند و در نتیجه صفت مربوط به آن را بروز می دادند. به نظر می رسد جهش های وابسته به جنس که هوش را تقویت می کردند نیز به همین روش گسترش پیدا کردند. بنابراین مردان باهوش وجود داشتند، اما زنان باعث تداوم هوشمندی آنان در نسل های بعدی شدند.
اگر مغزهای پیچیده ما این گونه تکامل یافته اند، انتظار می رود ژن های زیادی را روی کروموزوم X پیدا کنیم که با هوش مرتبط باشند. ژنتیک دانان آلمانی در پی این ژن ها هستند. البته در مورد وجود ژن های هوش هنوز اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. از این رو، آنان در حال بررسی ژن هایی هستند که وقتی جهش می یابند، به ناتوانی های ذهنی می انجامند و به نظر می رسد در حالت عادی در هوش موثرند. یافته های آنان نشان می دهد که ۲۱ درصد ژن های موثر در عقب ماندگی ذهنی روی کروموزوم X قرار دارند. اما آیا این ژن ها به واقع برای یادگیری ضروری است؟ در بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات ذهنی مرتبط با کروموزومX، کاهش شدید شبکه های دندریتی مشاهده می شود که از ارتباط عمیق بین ساختمان مغز و توانایی های ذهنی حکایت می کند.
تا اینجای داستان از ارتباط هوش و کروموزوم X و چگونگی انتقال صفات وابسته به X به نسل های آتی سخن گفتیم. اکنون زمان آن رسیده از شواهدی بگوییم که گزینش مردان هوشمند را به دست زنان تایید می کنند. پژوهش هایی که با استفاده از پرسشنامه های دقیق و گسترده انجام شد، نشان داده اند که مردان برای به رخ کشیدن هوش خود فعالیت های گسترده یی انجام می دهند. آنان زمان زیادی را صرف سرودن غزل، تصنیف یک قطعه موسیقی و آفرینش کارهای هنری می کنند. این کارها تاثیر مشهودی در بقای فرد ندارند، اما آنان را برای جنس مخالف جذاب تر می ساز د. بنابراین اگر در حقیقت زنان در جست وجوی پدران هوشمندی برای فرزندان شان باشند، این افراد برایشان جذاب خواهند بود، اما برگزیدن افراد باهوش به درک هوشمندانه یی نیاز دارد و این حقیقت دلیل برابر بودن بهره هوشی مردان و زنان است. در حالی که نیاکان مذکر ما مغزهای در حال بزرگ شدن خود را به کار می گرفتند تا توانایی های خود را به رخ زنان بکشند، نیاکان مونث ما نیز برای تشخیص آن توانایی ها و برای فریفتن مردان، متقاعد کردن آنان به پایبند بودن به خانواده و یاری کردن آنان در وظیفه سنگین بزرگ کردن بچه ها به هوشمندی بسیار زیادی نیاز داشتند.
پژوهشگران دانشگاه میشیگان در یکی از پژوهش های خود از افراد ۳۷ فرهنگ مختلف پرسیدند که چه چیزی در جنس مخالف برای آنان جذاب تر به نظر می رسد و هر چند آنان شوخ طبعی را در پرسشنامه خود در نظر نگرفته بودند، اغلب افراد آن را در ردیف اول نوشته بودند. هر چند به نظر این پژوهشگران شوخ طبعی به عنوان نوعی رفتار هوشمندانه از این نظریه پشتیبانی می کند که هر دو جنس به شریک جنسی باهوش تمایل دارند، اما چنین استدلال هایی مخالفان این نظریه را متقاعد نکرده است.
به نظر «دیوید هول» از دانشگاه فلوریدا، مغزهای بزرگ ما را بدون تکیه بر نظریه های گزینش جنسی نیز می توان توجیه کرد. وی می گوید که وجود شمار زیادی ژن مرتبط با هوش در کروموزوم X نتیجه فرآیند انتخاب طبیعی و گزینش مردان و زنان هوشمند است. چنین زنان و مردانی در پیدا کردن میوه های خوراکی، کشتن جانوران وحشی یا گذران زمستان نسبت به بقیه از وضعیت بهتری برخوردار بودند. اما «هورست هامیستر» که ادعا می کند به کمک همکارانش موقعیت ژن های هوش را در کروموزوم X تعیین کرده، معتقد است هر دو نظریه می توانند درست باشند؛ یعنی انتخاب طبیعی و گزینش جنسی پشتیبان تکامل بوده و به افزایش سه برابری حجم مغز ما در کمتر از ۲/۵ میلیون سال منجر شده اند.
به هر حال هنوز پرسش های بی پاسخ زیادی وجود دارد. ما هنوز به طور قطع مطمئن نیستیم که ژن های مرتبط با هوش روی کروموزوم X جمع شده اند و به درستی نمی دانیم چرا زنان، مردان باهوش را ترجیح می داده اند. به علاوه، آیا سخن گفتن از ژن های هوش، پذیرفتن نوعی «جبر ژنتیکی» نیست؟ ما ممکن است صدها ژن داشته باشیم که بر رفتارهای هوشمندانه تاثیر می گذارند، اما آیا می توانیم از همه آنها به عنوان ژن هوش سخن بگوییم؟
بی گمان محیط بر این نوع رفتارهای پیچیده تاثیر مهمی دارد. اما آنچه مسلم است، ما می توانیم وراثت ژنتیکی خود را تحت الشعاع قرار دهیم. شاید محیط کلید حل معمای افزایش حجم مغز ما باشد. تغییر شرایط محیطی نیاکان ما را واداشت تا به ابزار روی آورند. این امر باعث افزایش زبردستی و مهارت کار با دست شد که در عوض امکان تولید دست ساخته های پیچیده تری را فراهم کرد. از طرف دیگر، مغزهای بزرگ تر شرایط را برای پیدایش فرهنگ های پیچیده تر فراهم ساختند و آن فرهنگ ها شرایط مناسب تری را برای مغزهای بزرگ تر فراهم کردند. به نظر برخی از پژوهشگران، این گونه برهم کنش ها باعث تکامل مغزهای بزرگ ما شدند.
برخی نیز به جای این نظریه های مثبت نگر، «هوش ماکیاولی گونه» را مطرح کرده اند. به نظر آنان، مغزهای بزرگ ما برای بهره کشی از دیگران تکامل یافته اند. برخی این فرآیند را حتی تیره تر از این نیز توجیه می کنند. به عقیده آنان رقابت بین گروه هایی از نیاکان ما به یک مسابقه تسلیحاتی انجامید که توانایی های فنی و اندیشه استراتژیک حرف اول را در آن می زد. به نظر آنان، مغز ما ابزاری برای جذب جنس مخالف نبوده، بلکه نوعی سلاح بوده است. به هر حال شواهد بیشتر در این زمینه قضاوت خواهند کرد.
NewScientist.com
ترجمه؛ حسن سالاری
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید