بگذارید من هم تصمیم بگیرم

● عوامل تقویت کننده اعتماد به نفس
با توجه به این که اعتماد به نفس طیف بسیار گسترده ای از زندگی انسان را شامل می شود طبیعی است که بتوان درباره آن تعداد بسیار زیادی اظهارنظر و تحقیق سراغ گرفت.
یکی از روانشناسان فرآیند اعتماد به نفس را با روابط خانوادگی مرتبط می داند و بر این باور است که هرچه این روابط صمیمانه تر و منطقی تر باشد احتمال برخورداری کودکان خانواده از اعتماد به نفس بیشتر خواهد بود. به نظر او دادن مسوولیت، پرهیز از ایجاد احساس شکست یا گناه در کودک، خودداری والدین از قدرت مداری، پرهیز از مقایسه فرزندان با یکدیگر یا با فرزندان فامیل یا آشنایان، داشتن انتظارات معقول از کودکان، استفاده منطقی از تشویق و تنبیه، همکاری متقابل، کم کردن بایدها و نبایدها، قدردانی از کودکان در صورت لزوم و امکان، دادن فرصت تصمیم گیری به کودکان از اهم عوامل موثر در تشکیل و تشدید اعتماد به نفس کودکان امروز و نوجوانان و جوانان آینده است.
در جای دیگر رعایت احترام کودکان، پرهیز از تمسخر آنها، فراهم کردن امنیت به معنی عام کلمه در محیط منزل، ارضای خواسته های منطقی کودکان در حد معقول، اجتناب از قایل شدن تبعیض در محیط خانه، اجتناب از سخت گیری های بی رویه، واگذار نکردن مسوولیت های سنگین و پرهیز از ایجاد اضطراب و تشویق به عنوان راه های ایجاد و تقویت اعتماد به نفس معرفی شده است و بالاخره رابرت بیلر هماهنگی در رفتار اعضای خانواده، توجه معقول به کودک، اجتناب از آشفته سازی افکار کودکان، برخورد واقع بینانه با آنان در شرایط متعدد، قائل شدن اهمیت برای مسایل عاطفی و عدالت در محیط خانه، را در این قضیه موثر می داند.
اما باید دانست که تنها محیط خانه در این امر موثر نیست، بلکه محیط بازی، کار و تحصیل نیز به سهم مهم در نگرش ها و برداشت ها و رفتارهای کودک و نوجوان موثر معرفی شده، آمده است که هرچه این الگوهای رفتاری نزدیک تر به انتظارات و آرزوهای شخص باشند، کودک یا نوجوان زودتر، زیادتر و بیشتر از آنها تقلید می کند و از آن تاثیر می پذیرد.
از آنجا که اعتماد به نفس نیز نوعی نگرش یا رفتار به شمار می رود می توان گفت که عموما بزرگسالان اگر با کودک ارتباط داشته در اعتماد به نفس او تاثیر گذارند.
از آنجا که کودک دارای احساس هویت سالم از خویش مفهومی دقیق تر و سازنده تر دارد، به تدریج یگانه بودن خود را کشف می کند و به آنجا می رسد که بداند هر کس در هر موقعیتی می تواند در زندگی، نقشی انحصاری ایفا کند که به نفع خود او و جامعه باشد. طبعا چنین کسی از لحاظ اعتماد به نفس آینده ای روشن تر خواهد داشت.
● علل عدم اعتماد به نفس
▪ علل و انگیزه هایی که به خود مربوط می شوند بسیار و اهم آنها عبارتند از:
۱) وقایع دلسردکننده که زمینه های ناراحتی و نگرانی و در نتیجه عدم اعتماد به نفس را پدید می آورند.
۲) ناکامی ها و محرومیت ها به ویژه در آنچه مورد علاقه شدید کودک است
۳) شکست های پیاپی و خردکننده که سبب دلمردگی و افسردگی و عدم اعتماد به نفس می شود
۴) تداوم بدبینی ها و گله مندی ها راجع به زندگی و مسایل و دشواری های آن
۵) وجود ترس و دلهره از افشا شدن رازی که به زندگی و سرنوشت فرد بستگی دارد
۶) بیماری مداوم درونی و یا جسمانی که سبب درد و رنج و موجود بدبینی هاست
۷) نقایص و نارسایی های جسمانی که سبب احساس حقارت و احیانا عدم کارآمدی می شود
۸) ترس از حقیر و بی مقدار شدن به علت احساس خلاء و فقر درون خود
۹) وجود گیجی و سردرگمی به علت تعدد وظایف، مشکلات و دشواری ها
● چند پیشنهاد برای افزایش اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان
▪ یکی از وظایف مهم والدین و مربیان، کمک به تقویت عزت و نفس کودکان است. در این زمینه، توصیه هایی است که عبارتند از:
۱) کودکان نیز همچون بزرگسالان، زمانی که احساس خوبی نسبت به خود، توانایی ها و استعدادهایشان داشته باشند، تمایل دارند که تغییراتی در وضعیت موجود خودشان بدهند. والدین و مربیان می توانند با تقویت قابلیت ها و شایستگی های بچه ها در یافتن شیوه هایی که به نشاط و سرزندگی آن کمک کند، موثر باشند.
۲) کارهای مثبت کودکان را با دیگران در میان بگذارید و از راه های گوناگون به آنان کمک کنید تا در کارهایشان موفق شوند و به خاطر سوال کردن آنها را سرزنش نکنید.
۳) والدین و مربیان باید بکوشند که به کودکان مسوولیتی در خور توانایی هایشان واگذار کنند و فرصت هایی فراهم کنند که کارهای آنان توسط افراد دیگری، ارزیابی شود.
۴) به کودکان و نوجوانان کمک کنید، شکست های خود را به تجربه مثبت در یادگیری بدل کنند و آنان را تشویق کنید تا در بعضی از مواقع به استقبال خطر بروند.
۵) اجازه بدهید تا کودکان و نوجوانان در بعضی از موارد زندگی تصمیم بگیرند، از آنها بخواهید درباره برخی از مسایل نظر بدهند و با آنان مشورت کنید.
۶) فرصت هایی فراهم کنید که کودکان به صورت گروهی کار کنند و زیاد محافظه کار نباشید. اجازه دهید، کودکان و نوجوانان از نتایج رفتارهای خود آگاه باشند و پیامدهای آن را ببینند.
۷) نگرش و احساسات کودکان و نوجوانان در مورد خودشان، اغلب وابسته به نظر پدر و مادر و مربیانشان است شما می توانید با حمایت های کلامی و معنوی خود، سبب رشد عزت نفس و خویشتن داری در آنها شوید برای مثال پسر شما چه کاری می تواند انجام دهد تا احساس ارزشمندی و غرور کند؟ آیا انجام بعضی از وظایف خانه مثل: خریدهای روزانه، شستن ظروف، نظافت و … می تواند احساس کارآمدی را در او تقویت کند؟ آیا دخترتان می تواند داوطلبانه در مسابقات ورزشی مدرسه یا منطقه شرکت کند؟ آیا بچه ها به یادگیری نقاشی، موسیقی، مجسمه سازی و انواع هنرهای دیگر علاقه مندند؟ در نظر داشته باشید که همیشه مشارکت های خانوادگی در ایجاد عادات سازنده و مثبت اهمیت ویژه ای دارند.

اشرف السادات قوامی
فهرست منابع
۱- سرمد، غلامعلی، اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان، مجله تربیت، شماره ۵ ( بهمن ماه ۱۳۷۴)
۲- افروز، غلامعلی، روش های افزایش اعتماد به نفس( تهران، انتشارات اولیا و مربیان، ۱۳۷۰) ص ۱۷
۳- اورت، شوسترم، روانشناسی انسان سلطه جو، ترجمه غلامعلی سرمد
( تهران، نشر سپهر ۱۳۶۹) صص ۱۰۹-۱۰۸
۴- بیلر، رابرت، کاربرد روانشناسی در آموزش، ترجمه کدیور( تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۶۹) صص ۱۸۱-۱۷۱
۵- واتکینسون، هیلگارد، زمینه روانشناسی، ترجمه تقی براهنی( تهران، نشر انتشارات رشد، ۱۳۶۹) صص ۱۶۸-۱۵۸
۶- دوروتی، راجرز، روانشناسی کودک، ترجمه غلامعلی سرمد(تهران، نشر آوای نور، ۱۳۷۳) صص ۵۴-۵۳

منبع : روزنامه جوان