آشنایی با شهر گمیش تپه

شهر گمیش تپه ( تپه نقره ای ) به مختصات جغرافیایی ۵۴درجه و ۵ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۶ دقیقه عرض شمالی جزء بخش شمالی جعفر بای غربی از شهرستان ترکمن بوده ودر جوار آثار جزیره و شهر آبسکون و انتهای دیوار تاریخی قزل آلانگ ( دیواردفاعی گرگان - سد نوشیروان - سد سکندر ) با تمام خاطره ها و فراز نشیب های تاریخی خود و در دامن دشتی کاملا همواره آرامیده است . جمعیت شهر در سال ۱۳۷۵ برابر با ۱۴۲۰۰ نفر بوده است . تراکم ناخالص شهری ۱۲/۴۷ نفر است . کل سطح شهر در محدوده ساخت وسازها حدود ۳۰۰ هکتار است .نرخ رشد هر طی سال های ۵۵ تا ۷۵ ، ۲/۲ درصد می باشد کهبا توجه به نرخ رشد طبیعی جمعیت در این سال ها (۵/۳ درصد) مبین مهاجر فرستی شدید شهر می باشد.جمعیت فعال شهر ۳۳۰۳ نفر و معادل ۴۳ درصد جمعیت ۱۰ ساله و بالاتر است.میزان اشتغال در جمعیت فعال ۲/۷۳ درصد است و میزان بیکاری ۸/۲۶ درصد است.(میزان بیکاری در سطح کشور ۹/۱ درصد می باشد)فعالیت های عمده اقتصادی شهر به ترتیب تعداد شاغلان عبارت است از:
۱) خدمات
۲) کشاورزی و ماهیگیری
۳) صنعت(صنایع سبک و محلی و ساختمانی)
متوسط سطح تراز شهر ۲۲ متر است. شیب عمومی زمین در گمیش تپه از طرف شرق به غرب می باشد. حد اکثر اختلاف شهر در نقاط مختلف ۶ متر می باشد.
● ویژگی های اقلیمی شهر:
▪ حد اقل مطلق درجه حرارت مربوط است به بهمن ماه سال ۱۳۷۱ با ۵/۴- درجه سانتی گراد.
▪ حد اکثر مطلق درجه حرارت مربوط است به تیر ماه سال ۱۳۷۴ با ۴۸ درجه سانتی گراد.
▪ متوسط حد اقل درجه حرارت ۶۷/۹ در دی ماه است.
▪ متوسط حد اکثر درجه حرارت ۹۵/۲۸ در مرداد ماه است.
▪ باد غالب از غرب به شرق و سرعت آن در شدید ترین حالت ۲۲/۳ متر بر ثانیه بوده است.
▪ بارندگی در گمیشان بین ۴/۶۳۴ میلی متر (سال ۱۳۵۷) و ۴۲۱ میلی متر (سال ۱۳۷۶) در نوسان بوده است.
ویژگی های کالبد شهر مسکونی:سطح کل مناطق مسکونی شهر حدود ۱۵۷ هکتار می باشد که ۵۳ درصد شهر را دربر گرفته است. سرانه مسکونی نا خالص شهر۸ /۱۰۴ متر مربع می باشد.
● سوابق تاریخی :
منطقه ای که گمیش تپه در آن پدید آمده از زمان اشکانیان تا دوران اخیر تامین کننده بخشی از نیازهای قاره اروپا بوده است .و به شواهد برخی از متون تاریخی رودخانه گرگان از طریق گمیش تپه به دریای خزر وارد می شده است . مسیر قدیمی رودخانه گرگان در لبه جنوبی تپه " کوره سو " معروف به " کهنه گرگان " و ادامه آن به بنام " پرسی آقن " از وسط گمیش تپه گذشته و به دریای خزر می ریزد .
گمیش تپه در اوج شکوفایی جزیره آبسکون ، انتهای راه خاکی و آغاز راه آبی جاده ابریشم در قسمت آسیایی بوده است . در این اواخر نیز ناوداران ( کشتیهای چوبی بزرگ بادبانی ) گمیش تپه با مراو ده کالای تجاری با دنیای خارج ادامه دهندگان راه آبسکونیان بوده اند و مردم آن با شهر های ساحلی شمال کشور از جمله بندر گز ، بندر انزلی و از طرف شرق با شهرهای استر آباد و جرجان و در آنسوی مرز با بنادر حسنقلی ، چلکن ، حاجی طرخان ، باکو مراوده داشته و داد و ستد میکردند . ( هنوز آثار خرابه های تاسیسات به نام گمرک خانه در ۲ کیلومتری غرب گمیش تپه موجود می باشد )بطور کلی گمیش تپه در تاریخ معاصر ایران نامی آشنا برای مردم ایران و شوروی سابق بوده است .
محمد علی قورخانچی صولت نظام به سال ۱۳۲۰ ه.ق در گزارش خود چنین می نویسد : طایفه جعفر بای ساکن گمیش تپه از حیث پاکی و تمیزی و ثروت نخستین طایفه یموت است ... از حیث میل و لباس خیلی خوبند و همه صبحها خودشان را با صابونهای معطر شسته و در زمستانها با گالش و پوتین و نیم پالتو راه می روند ...... بازارشان رواجی دارد و همه قسم اقمشه روسی ، خرازی و سماور و ظروف حاجی طرخان و قند و چای به فروش می رسد . و همچنین در سفر نامه رضا خان به مازندران راجع به گمیش تپه می نویسد .... میان اهالی گدایی و سئوال عیب است . در این قریه هیچ گدایی دیده نمی شود .
قبل از شکلگیری گمیش تپه به شکل امروزی حد اقل سه اثر مهم که قدمت آنها به قبل از اسلام می رسند در نزدیکی آن شهر وجود دارند که در بوجود آمدن شهر مخصوصا دیوار دفاعی بی تاثیر نبودند . از آن جمله به آثار گمیش تپه جیک ، تپه کوره سو ( دوره تاریخی - اسلامی ) و دیوار دفاعی گرگان ( قزل آلانگ ) مربوط به دوره ( پارت و ساسانی ) اشاره نمود .
در خصوص شکلگیری گمیش تپه به شکل امروزی حرف و حدیث فراوان است ، آنچه ازقراین وشواهد بر می آید اینکه گمیش تپه به سال ۱۲۳۰ ه.ق در محل کنونی برقرار بوده است . بنا بر اظهارات آقای ستوده در جلد پنجم کتاب از آستارا تا آستارباد آمده است که موراویو در سال ۱۲۳۰ ه.ق به گموش تپه آمده و با مردم گموش تپه (گمیش تپه) راجع به جزیره آبسکون سوالاتی کرده است.در کتاب تاریخ گرگان راجع به گمیش تپه آمده است .... ، که محمد علی شاه قاجار در سال ۱۹۱۱ میلادی مصادف با ۱۳۳۰ ه.ق از طریق راه آبی از خاک روسیه در خاک گمش تپه پیاده شده و دست به اقداماتی زده است.در همان سالها گمرک گمش تپه دایر بوده و در سال ۱۳۳۴ ه.ق در زمان جنگ جهانی اول بسته شده است . همچنین قدمت تاسیس و سوابق ادارات مختلف از جمله تاسیس شهرداری انرا به سال ۱۲۷۳ ه.ق و یا به قولی به ۱۳۰۹ ه.ش و تاسیس اداره فرهنگ را به سال ۱۳۰۴ ه.ش می دانند . به هر حال قدمت گمیش تپه به شکل امروزی به زمان قاجار و پهلوی اول می رسد .

منبع : پایگاه اطلاع رسانی گمیشان