چک

چک از جمله اوراقی است که در گذشته اکثر قریب به اتفاق مردم در معاملا ت خود از آن استفاده
می کردند اما امروزه با پیشرفت، در سیستم مالی و بانکی کشور و وجود اقسام مختلف کارت های اعتباری و چک پول، استفاده کمتری از آن می شود اما باید توجه داشت که استفاده از چک هنوز هم در میان مردم رواج داشته و منسوخ نشده است از آنجایی که استفاده از چک نیازمند دانستن یک سری قوانین است در اینجا لازم می بینیم به پاسخگویی برخی سوال های احتمالی در هنگام استفاده از چک بپردازیم:
▪ آیا چک قبل از تاریخ سررسید مندرج در چک قابل وصول از بانک محال علیه می باشد؟
ـ خیر، فقط در تاریخ سررسید مندرج در آن یا پس از تاریخ مذکور قابل وصول از بانک خواهد بود.
▪ در صورت عدم موجودی در حساب صادر کننده چک در تاریخ مندرج در سررسید وصول چک، بانک مکلف به انجام چه وظایفی است؟
الف) بانک مکلف است در برگ مخصوصی «گواهی عدم پرداخت» که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادر کننده در آن ذکر شده باشد و علل عدم پرداخت را صریحا قید و آن را به دارنده چک تسلیم نماید.
ب) در برگ مزبور «گواهی عدم پرداخت» مطابقت امضای صادر کننده با نمونه امضای موجود در بانک یا عدم مطابقت امضا از طرف بانک تصدیق گردد.
ج) بانک مکلف است در جهت اطلا ع رسانی به صادر کننده چک فورا نسخه دوم این برگه را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است ارسال دارد.
▪ آیا در صورت کسری موجودی حساب صادر کننده چک، بانک مبلغ موجودی کمتر از مبلغ چک را به صاحب چک می تواند تادیه نماید؟
ـ بله، در صورتی که موجودی حساب صادر کننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ مندرج در چک باشد به تقاضای دارنده چک، بانک موظف به پرداخت مبلغ موجود در حساب به دارنده چک می باشد.
▪ پس از دریافت مبلغ کمتر از مبلغ مندرج در چک توسط صاحب چک، مابقی مبلغ مندرج دریافت نگردیده شده به علت کسری موجودی صاحب حساب چه وضعیتی دارد؟
ـ چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده شده است، چک بلا محل تلقی و گواهی نامه عدم پرداخت از سوی بانک به دارنده چک برگشتی تسلیم می گردد، گواهی مذکور جانشین اصل چک خواهد بود.
▪ عدم پرداخت مبلغ مندرج در چک به علت عدم موجودی حساب و صدور چک بلا محل به چه صورت قابل پی گیری قضایی می باشد؟
ـ در صورت صدور چک بلا محل توسط صاحب حساب، چک بلا محل مذکور واجد دو جنبه کیفری و حقوقی جهت تعقیب و احقاق حقوق دارنده چک خواهد بود.
▪ در چه مواردی چک بلا محل قابل تعقیب کیفری نیست؟
الف) در صورتی که چک سفید امضا صادرگردیده باشد.
ب) زمانی که در متن چک، وصول وجه منوط و مشروط به تحقق شرطی شده باشد.
ج) چنانچه چک، بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر گردیده باشد.
د) در صورتی که ثابت گردد چک به روز صادر نشده است و چک وعده دار باشد.
و) چک هایی که بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.
ه) عدم تعقیب کیفری شاکی خصوصی (دارنده چک) تا شش ماه از تاریخ صدور چک یا از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت.
در صورت عدم تصریح قید «ضمانتی یا تعهدی» در چک جنبه کیفری آن ساقط می گردد؟
مادامی که در چک «بابت تضمین انجام معامله یا تعهد» قید گردیده باشد فاقد جنبه کیفری می باشد فقط در صورتی که ضمانتی یا تعهدی بودن چک در آن تصریح نگردد. صاحب چک می تواند با ارائه دلا یل مبنی بر ضمانتی یا تعهدی بودن چک، آن را اثبات نماید.
مجازات کیفری مرتکب بزه صدور چک بلا محل به چه ترتیبی است؟
الف) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون (۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال) باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
ب) چنان چه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال (۱۰/۰۰۰/۰۰۰) تا پنجاه میلیون ریال (۵۰/۰۰۰/۰۰۰) باشد از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج) چنان چه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون (۵۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
▪ در صورت صدور چک های بلا محل متعدد توسط صاحب حساب، کیفر تعیین اصدار چک بلا محل متعدد به چه ترتیبی است؟
ـ هر فردی که مبادرت به صدور چک های بلا محل متعدد نماید، مجموع مبالغ مندرج در متون چک ها ملا ک عمل قرار می گیرد.
▪ پس از صدور حکم قطعی مبنی بر اصدار چک بلا محل و تعیین کیفر جزایی در صورت گذشت شاکی دارنده چک با پرداخت وجه چک و خسارات تاخیر تادیه و سایر خسارات، چه ترتیبی در جنبه عمومی جرم اتخاذ تصمیم می گردد؟
ـ پس از گذشت شاکی خصوصی مرجع قضایی قرار موقوفی تعقیب صادر نموده و محکوم علیه ملزم به پرداخت مبلغی معادل یک سوم جزای نقدی مقرر در حکم (به دستور دادستان به نفع دولت وصول می گردد) می باشد.
▪ آیا خسارات و ضرر وزیان وارده مبنی بر عدم پرداخت وجه چک توسط شاکی (دارنده چک) در دادگاه جزایی قابل مطالبه می باشد؟
ـ بله. دارنده چک می تواند کلیه خسارات و ضرر و زیان ناشی از صدور چک بلا محل را در دادگاه کیفری مطالبه نماید.
▪ در صورت اسقاط جنبه کیفری چک بلا محل، اقامه دعوی حقوقی چک به چه ترتیبی است؟
ـ با تقدیم درخواست حقوقی به دادگاه عمومی، مبلغ مندرج در چک بلا محل بانضمام کلیه خسارات قانونی (اعم از خسارات تاخیر تادیه مبلغ چک و هزینه های دادرسی...) قابل مطالبه از سمت خواهان (دارنده چک) می باشد.
▪ هزینه های دادرسی اقامه دعوی حقوقی چک بلا محل به چه ترتیبی است؟
ـ به ازای یک میلیون تومان (۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال) مبلغ ۱۵۰/۰۰۰ ریال و به ازای مبلغ بیش تر از یک میلیون تومان هر یک میلیون ریال مازاد مبلغ ۲۰۰/۰۰۰ ریال (دویست هزار ریال) نقش تمبر به حساب دادگستری بر روی دادخواست صورت می گیرد.
▪ در صورت عدم استطاعت مالی دارنده چک در جهت پرداخت هزینه های دادرسی مبالغ زیاد، دادگاه دادخواست خواهان را چگونه می پذیرد؟
ـ با تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی و اثبات این ادعا دادگاه پس از رسیدگی به خواسته عدم تمکن مالی خواهان، به خواسته مطالبه مبلغ چک متعاقبا وارد در رسیدگی می گردد.
آیا اموال صادر کننده چک بلا محل قابل توقیف از سمت دارنده چک می باشد؟
بله. با تقدیم دادخواست تامین خواسته (توقیف اموال خوانده) و معرفی اموال خوانده به دادگاه اموال نامبرده قابل توقیف می باشد.

نویسنده : قباد دوست محمدلو
وکیل پایه یک دادگستری

منبع : روزنامه مردم سالاری