سیمای خدیجه سلام علیها

● فصل اول: زندگی حضرت خدیجه
▪ شناسنامه خدیجه :
حضرت خدیجه پانزده سال قبل از عام الفیل و شصت وهشت سال قبل از هجرت نبوی در شهر مکه دیده به جهان گشود و پس ازشصت وپنج سال زندگی با شرافت و فضیلت سرانجام در تاریخ دهم رمضان سال دهم بعثت و سه سال قبل ازهجرت رسول خدا به مدینه به لقاءالله پیوست .
نام او خدیجه و کنیه اش «ام هند» نام پدرش «خویلد ابن اسد» و نام مادرش «فاطمه دخترزائدة بن الاصم» می باشد. (۱)
پدر ومادر خدیجه با چند واسطه به «لویّ بن غالب» می رسد که جدّ اعلای پیامبر خداست و مادرمادر خدیجه «هاله» دختر عبدمناف از اجداد پیامبر اسلام است. بنابراین خدیجه هم از طرف پدر وهم از سوی مادرش با پیامبر اسلام هم نسب می باشد. (۲)
▪ ازدواج خدیجه :
خدیجه به وسیله قرابت فامیلی با رسول خدا (صلی الله علیه واله وسلم) از یک طرف و ملاحظه اخلاق حمیده او در بازرگانی ازطرف دیگر ، و شنیدن اخبار رسالت از علمای یهود ونصاری ازسوی سوم ، عاشق دلباخته معنوی پیامبر بود و گاهی در این راه گریه می کرد ! و در شب هایی خواب به چشم او فرو نمی رفت. و لذا مشکل خود را با پسر عمویش که عالم برجسته نصارا بود در میان گذاشت ، او دعایی نوشت و خدیجه آن را زیر بالشش گذاشت و شبانه در عالم خواب پیامبر را دید ، و آینده برایش روشن شد و چون چشم برگشود دیگر به خواب نرفت و سرانجام کنیزش نفیسه دختر ــــ و به قولی خواهرش را به سراغ پیامبر فرستاد و رسماً در خواست ازدواج کرد. (۳)
خدیجه با تلاش پیگیر و تمهید مقدمات عاقلانه ، به ویژه با تدبیر پسر عمویش ، ورقة بن نوفل ، سرانجام به مقصود خود رسید و فرزندان هاشم را که ستارگان حجاز بودند به خانه خود جذب کرد ، آنان در حالی که رسول خدا را با تمام عزت واحترام در میان گرفته بودند ، برای اجرای عقد به حضور خدیجه رسیدند و خطبه عقد با یک برنامه جالب اجراشد وپس از مراسم ، یادگار عبدالله در کنار عمویش ابوطالب عازم خانه پیشین گشت ، ولی خدیجه همراه با مهر و محبت ویژه دامن محمد را گرفت و گفت «سیدی ! إلی بیتک فبیتی بیتک و أنا جاریتک !»
«ای مولایم ! بیا به خانه خودت ، خانه من خانه تو است و من نیز کنیز تو هستم.» (۴)
خدیجه به این طریق زندگی مشترک خود را با آن حضرت شروع کرد .
▪ القاب خدیجه قبل از اسلام :
القاب خدیجه (سلام الله علیها) قبل از اسلام بسیار بوده است که کتاب های بسیاری در مورد آن سخن رانده اند و از جمله القاب عبارتند از :
۱) حضرت خدیجه (سلام الله علیها) قبل از ولادت ، درکتاب آسمانی انجیل که بر حضرت عیسی نازل شد به عنوان ـ بانوی مبارکه و همدم مریم در بهشت یاد شده است ، در آنجا که در توصیف پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) خطاب به عیسی چنین آمده : نسل او از مبارکه (بانوی پربرکت) است که همدم مادرت مریم در بهشت می باشد. (۵)
۲) درعصرجاهلیت که وجود زن پاکدامن بسیار کم بود و بسیاری از زنان به انحراف های عصر جاهلی آلوده بودند ، حضرت خدیجه به خاطر قداست و پاکی در همه ابعاد ، به عنوان «طاهره» [پاک سرشت وپاک روش] خوانده می شد.
۳) و نیز شخصیت خدیجه در همان عصر آن چنان چشمگیر و مورد احترام خاص و عام بود که اورا با عنوان «سیده نسوان» [سرور زنان] می خواندند. (۶)
● فصل دوم : فضایل خدیجه درقرآن و روایات
▪ ایمان و فداکاری خدیجه :
خدیجه زنی با فضیلت ودارای کمالات علمی و معنوی بود و در اثر معاشرت با پسر عمویش که عالمی دانا و دانشمند بود و به رسالت پیامبر خدا در آینده ایمان داشت. می دانست که رسول خدا به پیامبری خواهد رسید.
خدیجه از علمای دیگر یهود و نصارا نیز سخنانی در تأیید نبوت پیامبر شنیده بود ، و ازهمه مهم تر در سفر بازرگانی آن حضرت به سرزمین شام از طریق غلامش «میسره» که همراه کاروان بود ، اطلاعات زیادی از کرامات و معجزات آن بزرگوار شنیده و بر عشق و ایمانش افزوده بود. لذا با ورقة بن نوفل رازدل گشود و خواهان وصلت با پیامبر شد.
همه اینها حاکی از ایمان خدیجه به رسالت پیامبر بود که سال ها قبل ازبعثت آن حضرت اتفاق افتاده ، لذا پس از مبعوث شدن به رسالت الهی نخستین شخصی که به وی ایمان آورد خدیجه بود. (۷)
امیرمؤمنان در «خطبه قاصعه» می فرمایند :
روزی که رسول خدا به پیامبری رسید ، نور اسلام به هیچ خانه ای وارد نشد جز به خانه پیامبر و خدیجه که من سومین نفرآنان بودم که نور وحی و رسالت را می دیدم و عطر نبوت را استشمام می کردم. (۸)
خدیجه ازنظر ایمان و عقیده به جایی رسیده بود که خدا و پیامبر و ملائکه اورا دوست داشتند و بر ایمان او مباهات می کردند و او را افضل زنان پیامبر و جزء برترین زنان عالم و جهان معرفی می نمودند !
خدیجه زنی است که پیامبر خدا در حق او می گوید : ای خدیجه ! خداوند متعال هر روز به وجود تو چندین بار به ملائکه اش مباهات می کند. (۹)
آری ! خدیجه زنی بود که در اثر ایمان و فداکاری به جایی رسید که خداوند به او سلام رساند.
او نه تنها این همه ناملایمات را تحمل کرد ، بلکه تمام تلخی های سیاسی و اجتماعی آن روز را که قلب نازنین پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) را مجروح می ساخت ترمیم نمود و وی را در ادامه سیرالهی اش یاری داد و مایه آرامش شوهر گشت !
▪ خدیجه در قرآن :
حضرت خدیجه نخستین ام المؤمنین است که در قرآن مجید به عنوان یکی از زنان پیامبر مورد توجه است وبه طور شخصی نیز در سوره «ضحی» آیه هشتم به نام و اوصاف او اشاره گردیده است.
قبلا خاطر نشان گردید که حضرت خدیجه قبل از ازدواج با پیامبر ثروتمند ترین شخص جزیرة العرب بود و حدود هشتاد هزار شتر داشت و کاروان های تجارتی او شب و روز در طائف و یمن وشام و مصر و سایر بلاد در حرکت بودند ، برده های بسیار داشت که به تجارت اشتغال داشتند.
حضرت خدیجه پس از ازدواج با پیامبر همه اموالش را قبل از اسلام و بعد از آن ، در اختیار پیامبر گذاشت تا آن حضرت هرگونه که خواست آن اموال را در راه خدا به مصرف برساند ، به گونه ای که پیامبر که فقیر بود بی نیاز شد و خداوند درمقام بیان نعمت های خود به پیامبر اکرم از جمله می فرماید : (۱۰)
«و وجدک عائلا فأغنی ؛ خداوند تو را فقیر یافت و بی نیاز نمود.» (۱۱)
این که نام وی در آدرس مذکور در قرآن مجید مورد عنایت قرار گرفته ، در تفسیرهای عامه و خاصه ودر روایات اهل بیت آمده است و تصریح کرده اند که مراد از «بی نیازساختن پیامبر» مال وبخشش خدیجه بود که همه را در طبق اخلاص گذاشته وبرای پیشرفت دین مبین اسلام دراختیار پیامبر قرار داد. (۱۲)
▪ خدیجه در روایات :
در روایت اسلامی از طریق شیعه و اهل تسنن نقل شده ، از زبان پیامبر و امامان معصوم در شأن و مقام ارجمند ام المؤمنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) سخن فراوان با تعبیرات گوناگون به میان آمده است.
دراینجا نظرشما را به نمونه هایی ازآن گفتار جلب می کنم :
۱) پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود :
جبرئیل نزد من آمد و گفت : ای رسول خدا ! این خدیجه است ، هرگاه نزد تو آمد ، براو از سوی پروردگارش واز طرف من ، سلام برسان : «و او را به خانه ای از یک قطعه (از زبرجد) در بهشت که در آن رنج و ناآرامی نیست ، مژده بده» (۱۳)
۲) پیامبر اکرم درتفسیر (آیه ۲۷ ، مطففین) «همان چشمه بهشتی که مقربان از آن می نوشند»
فرمود :
«از مردان بسیاری به حد کمال رسیدند و از زنان به درجه آخر کمال نرسیدند مگر چهار زن که عبارتند از : آسیه ، مریم ، خدیجه ، فاطمه» (۱۴)
۳) امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمود :
« سرور بانوان دو جهان چهار بانو است که عبارتند از : خدیجه ، فاطمه ، آسیه و مریم» (۱۵)
پیام این روایات این است که به راز های عظمت مقام این بانوی ارجمند پی ببریم ، و شایستگی های او را بشناسیم ، و از او در مسیر تکامل به عنوان برترین الگو ، پیروی کنیم.
▪ خدیجه همسر رسول خدا در دنیا و آخرت :
پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم ) فرمود :
بهشت مشتاق چهار زن است :
۱) مریم دختر عمران
۲) آسیه دختر مزاحم ـ همسر فرعون ، که همسر پیامبر در بهشت است.
۳) خدیجه دختر خویلد همسر رسول خدا در دنیا و آخرت ۴ـ فاطمه دختر محمد (صل الله علیه واله وسلم) (۱۶)
▪ خدیجه در آئینه معراج پیامبر :
طبق پاره ای ازنقل ها ، معراج پیامبر از خانه خدیجه (علیها سلام) آغاز شد و بازگشت آن نیز در خانه خدیجه روی داد.
روایت شده : امام باقر (علیه السلام) فرمود :
«جبرئیل مرکب براق را شبانه کنار در خانه خدیجه آورد و در آن خانه به محضر رسول خدا رسید ، آن حضرت را از خانه بیرون آورد و بر مرکب براق سوار نموده و از مکه به سوی بیت المقدس سیر داد ...»
مطابق پاره ای از شواهد و قراین ، پیامبر هنگام مراجعت از معراج نیز در خانه خدیجه فرود آمد. (۱۷)
برای اینکه به مقام درخشان حضرت خدیجه در رابطه با مسأله معراج پیامبر بیشتر پی ببریم نظر شما را به روایت زیر جلب می کنم.
▪ سلام خدا بر خدیجه :
ابوسعید خدری می گوید :
رسول خدافرمود : وقتی که در شب معراج ، جبرئیل مرا به سوی آسمان ها برد و سیر داد ، هنگام مراجعت به جبرئیل گفتم :
«آیا حاجتی داری ؟» جبرئیل گفت : « حاجت من این است که سلام خدا و سلام مرابه خدیجه برسانی»
پیامبر (صلی الله علیه وآله) وقتی که به زمین رسید ، سلام خدا و جبرئیل را به خدیجه ابلاغ کرد.
خدیجه گفت : «ان الله هو السلام ، وفیه السلام ، الیه السلام و علی جبرئیل السلام ؛ همانا ذات پاک خدا سلام است و از او است سلام و سلام به سوی او باز گردد و برجبرئیل سلام باد.» (۱۸)
این مطلب بیانگر اوج مقام حضرت خدیجه در پیشگاه خدا است.
▪ آوردن کفن از سوی خدا برای خدیجه :
در کتاب «الخصائص الفاطمیه» نقل شده : طبق روایت مشهور هنگامی که حضرت خدیجه رحلت کرد ، فرشتگان رحمت از جانب خداوند کفن مخصوصی برای خدیجه نزد رسول خدا آوردند و این علاوه بر اینکه مایه برکت برای خدیجه بود ، مایه تسلی خاطر رسول خدا گردید. و به این عنوان تقدیر و تجلیل جالبی از طرف خداوند به حضرت خدیجه به عمل آمد.
پیامبر اکرم پیکر مطهرحضرت خدیجه را با آن کفن پوشانید. سپس جنازه او را با همراهان به سوی قبرستان معلی بردند تا در کنار مادرش حضرت آمنه به خاک بسپارند. در آنجا قبری برای حضرت خدیجه آماده کردند ، رسول خدا در میان آن قبر رفت و خوابید ، سپس بیرون آمد و آن گوهر پاک را در آنجا به خاک سپرد. (۱۹)
خدایا ! به عظمت مقام خدیجه (علیها السلام) ما را ازشیوه زندگی سراسر درخشان او بهره مند فرما و از شفاعتش در قیامت مسرور گردان.

محقق : عطیه تحقیقی
۱- علی اکبر ، بابا زاده ، سیمای زنان در قرآن ، قم ، انتشارات لوح محفوظ ، چاپ دوم ،۱۳۷۸ ، ص۲۳
۲- ر.ک ، شیخ عباس ، قمی ، سفینه البحار ، ج۱ ، ص۳۷۹
۳ - رک : محمد تقی ، مجلسی : بحار الانوار ، بیروت ، مؤسسه الوفاء ، ۱۴۰۴هجری قمری ، ج ۱۶، ص۲۳
۴ - رک : عباس ، قمی : سفینة البحار ،ج۱،ص۳۷۹
۵ - رک : محمدتقی ،مجلسی: همان، ص۳۵۲،ج۲۱(استفاده ازCDجامع الاحادیث)
۶- رک : ذبیح الله ، محلاّتی : ریاحین الشریعه ، تهران ، دارالکتب الاسالمیة ، ج۲ ، ص۲۰۷ ، بینا
۷ - علی اکبر ، بابا زاده : سیمای زنان درقرآن ، ص۲۷
۸ - رک : نهج البلاغه فیض الاسلام ، ص۸۱۱
۹- رک : علی اکبر ، بابا زاده ، تحلیل سیده فاطمه زهرا ، قم ، انتشارات دانش و ادب ، چاپ ششم ، ۱۳۸۲ ، ص۳۷
۱۰ - رک : محمد ، محمدی اشتهاردی ، ص ۱۷۱، همان
۱۱ - سوره ضحی (۹۳) ، آیه ۸
۱۲ - علی اکبر ، بابا زاده : سیمای زنان در قرآن ، ص۲۳
۱۳ - رک : محمدتقی ، مجلسی : همان ، ج ۱۶، ص ۸
۱۴- محمد محمدی اشتهاردی : ص۱۸۹
۱۵ - رک : عبدالحمید ، معتزلی : شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدیدمعتزلی ، قم بی نا ، ۱۴۰۴ ، هجری قمری ، ج۱۰ ، ص۲۶۶
۱۶ - رک : محمدتقی ، مجلسی : همان ، ج ۴۳ ، ص۵۳ ، ۵۴
۱۷ - رک:محمدتقی مجلسی،همان،ج۴۳،ص۲۱۶
۱۸ - رک: محمدتقی مجلسی ، همان ج۱۶،ص۷
۱۹- محمد، محمدی اشتهاردی ، ۲۶۴

منبع : سایت مناجات