پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

بررسی عوامل خطر زای انفارکتوس میوکارد در بیماران مراجعه کننده به بیمارستانهای استان چهارمحال و بختیاری در سال ۱۳۸۴


بررسی عوامل خطر زای انفارکتوس میوکارد در بیماران مراجعه کننده به بیمارستانهای استان چهارمحال و بختیاری در سال ۱۳۸۴
● مقدمه:
انفارکتوس میوکارد یکی از شایع ترین علت بستری در بیماران کشورهای صنعتی است به طوری که در آمریکا سالانه ۱/۱ میلیون نفر این بیماری را تجربه می کنند و حدود ۳۰ درصد این افراد در اثـر عــوارض حاصل از بیماری از بین می رونـــد . علـت عمــــده بیماریهای قلبی به ویژه انفارکتوس میوکارد
آرترواسکلروزیس عروق کرونر است . گرچه عوامل خطر آرترواسکلروزیس متعدد بوده اما عوامل خطرزای بیماری عروق کرونر قلبی به دو دسته غیر قابل تعدیل چون جنس، سن و سابقــــة فامیلی و قابـــــل تعدیل چون بالا بودن سطح چربیهای خون، فشار خون بالا، دیابت، مصرف سیگار، چاقی، کم تحرکی، استرس، هیجان روحی، رژیم غذایی نامناسب و مصرف قرص های جلوگیری از حاملگی است . میزان شیوع بیماری عروق کرونر بر اساس موقعیت خاص جغرافیایی، بیماریهای همراه و رفتارهایی که خطر فردی ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهد متفاوت است . علیرغم پیدایش تکنیک های درمانی پیشرفته برای بیماری های عروق کرونر و پیشرفت قابل توجه در مراقبت از بیماران مبتلا به انفارکتوس میوکارد مرگ ناشی از این بیماری کاهش نیافته و همچنان مسئول کاهش طول عمر افراد وسالهای بهره دهی زندگی افراد قبل از ۶۵ سالگی است . مهمترین اقدام در به حداقل رساندن میزان انفارکتوس میوکارد و عوارض ناشی از آن به حداقل رساندن عوامل خطرزا است .Riegel تأکید می کند که با تعدیل و اصلاح عوامل خطرزا در جمعیت های در معرض خطر می توان میزان ابتلاو مرگ و میر ناشی از انفارکتوس میوکارد را کاهش داد که نتیجه آن حفظ نیروی مولد جامعه و ارتقاء کیفیت زندگی افراد است. با توجه به شیوع بالا و رو به رشد این بیماری در کشور و لزوم تعیین ریسک فاکتورهای اصلی این بیماری در جهت پیشگیری، تعدیل و حذف این عوامل، این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه فاکتورهای خطرزای انفارکتوس میوکارد در استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفت.
● روش بررسی:
پژوهش حاضــــر از نوع تـــوصیفی- تحلیلـــی مورد- شاهدی است که در آن نمونه های مورد پژوهش در گروه مورد شامل افرادی بود که اولین بار به انفارکتوس میوکارد مبتلا و در بیمارستانهای استان چهارمحال و بختیاری در سال ۱۳۸۴ بستری شده بودند (۲۴۷ نفر) و گروه شاهد افرادی بودند که در بخش های عمومی بیمارستان مثل (جراحی، اورولوژی، اعصاب، ارتوپدی، زنان) بستری شده بودند و فاقد انفارکتوس قلبی، بیماری قلب و عروق، بیماری مادرزادی و دریچه ای قلب و عروق و عدم مصرف داروهای قلب و عروق بوده اند (۲۴۰ نفر). جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه چهار قسمتی بود.
بخش اول شامل:
▪ اطلاعات دموگرافیک
▪ اطلاعات عوامل خطرزای بیماری عروق کرونر، (سابقه مثبت خانوادگی سکته قلبی، فشار خون بالا
▪ چربی بالای سرم خون
▪ ابتلا به دیابت
▪ سابقه مصرف سیگار
▪ تعداد سیگار مصرفی در روز
▪ همچنین وضعیت یائسگی و سابقه مصرف قرصهای جلوگیری از حاملگی در زنان)
▪ ثبت پارامترهای فیزیولوژیک (میزان فشارخون سیستول و دیاستول، میزان کلسترول، تری گلیسرید و قندخون، وزن، قد و شاخص توده)
بخش دوم مقیاس هولمز و راهه (Holmes & Rahe) که شامل ۴۱ موقعیت استرس زا در تعیین دگرگونی زندگی افراد در یکسال گذشته که تعیین کننده نمره استرس افراد بود
بخش سوم برنامه فعالیت تضمین سلامت که خود از دو بخش تشکیل شده یک بخش فعالیت فیزیکی مربوط به کار و بخش دیگر فعالیت فیزیکی مربوط به اوقات فراغت که از مجموع امتیازهای دو بخش میزان تحرک افراد مورد پژوهش تعیین شد
بخش چهارم پرسشنامه استاندارد ثبت دفعات مصرف مواد غذایی در طول یک سال گذشته که شامل ۱۵ مورد در ارتباط با دفعـــات مصرف غذاهای گوشتـــی، پرچرب و تنقـــلات و بخش دوم شامل دفعـــات مصرف میوه، سبزیجــات و مصرف غذاهای فیبردار بوده که به هر یک از موارد با توجه به دفعات مصرف امتیازی تعلق گرفته و در پایان مجموع امتیازات نوع رژیم غذایی تعیین گردید. اعتبار علمی پرسشنامه از روش اعتبار محتوا و جهت تعیین اعتماد از روش همزمان (استفاده همزمان توسط دو نفر) استفاده شده که ضریب همبستگی بیش از ۸۹/۰ به دست آمد. نمونه گیری به روش در دسترس انجام شد و دو گروه مورد و شاهد از نظر اطلاعات دموگرافیک و شرایط ورود به مطالعه همسان سازی شدند.
از آمار توصیفی جهت تنظیم جداول، توزیع فراوانی و محاسبه شاخص های مرکزی و پراکندگی استفاده شد و برای مقایسه تک تک عوامل خطر از آزمون کا دو و تست دقیق فیشر و برای مقایسه همزمان تک تک عوامل خطر در زنان و مردان از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد.
● یافته ها:
در گروه مورد از ۲۴۷ نفر، ۱۳۲ نفر مرد و بقیه زن و در گروه شاهد از ۲۴۰ نفر ۱۲۸ نفر مرد و بقیه زن بودند. میانگین سنی در گروه مورد ۵/۱۱±۶۵/۵۶، در گروه شاهد ۱/۱۴±۶۵/۵۴ سال بود. بین دو گروه از نظر محل زندگی، سن، جنس، سطح تحصیلات و شغل تفاوت معنی دار آماری وجود نداشت.
جدول شماره ۱:توزیع عوامل خطرزای ابتلا به انفارکتوس میوکارد در استان چهارمحال و بختیاری
n در گروه مورد: ۲۴۷ نفر
n در گروه شاهد: ۲۴۰ نفر
OR=Odds Ratio
جدول شماره ۲: ضرایب عوامل خطرزای و خطر نسبی انفارکتوس میوکارد با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک
با استفاده از آزمون کای دو و آزمون دقیق فیشر اختلاف معنی داری در درصد فراوانی سابقه مثبت فامیلی (۰۰۱/۰p<)، سابقه فشار خون بالا(۰۱/۰p<)، فشـــارخون بالای سیستـول و دیاستـول (۰۰۱/۰p<)، سطح بالای کلستـرول و تـری گلیسیرید سرم خون (۰۰۱/۰p<)، ابتلا به دیابت (۰۰۱/۰p<)، استرس (۰۱/۰p<) و چــاقی (۰۱/۰p<) در گروه مورد نسبت به شاهد وجود داشت و یا به عبــارتی از عوامل خطر زای انفارکتوس میوکارد در گروه مورد ابتلا می باشد (جدول شماره ۱).
با توجه به نتیجه آزمون رگرسیون لجستیک عواملی چون فشار خون بالای سیستول و دیاستول، بالا بودن سطح سرمی کلسترول تام خون، ابتلا به دیابت، کشیدن سیگار، استرس بالا، چاق بودن و وجود یائسگی در خانم ها به عنوان عوامل خطر ساز در ابتلا به انفارکتوس میوکارد در گروه مبتلا به انفارکتوس میوکارد می باشد اما عواملی چون سن، سابقه مثبت فامیلی، کم تحرکی در محیط کار و اوقات فراغت، رژیم غذایی نامناسب و مصرف قرص های ضد بارداری در خانمها، عامل خطر زای ابتلا به انفارکتوس میوکارد در گروه مبتلا به انفارکتوس میوکارد نبود (جدول شماره ۲).
● بحث:
با توجه به نتایج آزمون رگرسیون لجستیک سابقه فشار خون بالا (بالا بودن فشار سیستول و دیاستول) خطر نسبی ابتلا به انفارکتوس میوکارد را افزایش داده است لذا این متغیر در این موقعیت جغرافیایی عامل خطرزای انفارکتوس میوکارد بوده است. در همین رابطه نتایج تحقیقات Bullen و همکاران بیانگر آن بود که افزایش فشار خون به عنوان عامل خطرزا بیماری قلبی و عروقی در ۵۲ درصد زنان و ۴۹ درصد مردان بوده است . همچنین Keil و همکاران در گزارش تحقیق خود می نویسند خطر نسبی انفارکتوس میوکارد با افزایش میزان فشار خون افزایش یافته به طوری که میزان شیوع سالانه انفارکتوس میوکارد از ۷/۵ در ۱۰۰۰ نفر در بین افراد با فشار خون نرمال به ۴/۱۶ در ۱۰۰۰ نفر در بین افراد مبتلا به پر فشار خونی افزایش یافته است از طرفی شانس ابتلا به انفارکتوس میوکارد در ارتباط با هیپرتانسیون در مردان ۳/۳ و در زنان ۵/۲ بوده است . در مطالعه Thomas گرچه ریسک فاکتورهای خطرزای سکته قلبی و مغزی متفاوت بوده اما ارتباط این حوادث با فشار خون بالای سیستول و دیاستول نسبت به سایر متغیرها معنی دارتر می باشد . متغیر دیگر خطرزای انفارکتوس میوکارد در این مطالعه سطح سرمی بالای کلسترول تام چربیهای خون بود. مطالعه Esteghamati و همکاران در شهر تهران سطح سرمی کلسترول تام در بیماران دیابتی انفارکتوسی با بیماران دیابتی غیر انفارکتوسی تفاوت معنی دار داشته است و همچنین در مطالعه Thomas خطر افزایش کلسترول تام سرم خون با ایجاد انفارکتوس قلب و مغز معنی دار بود . نتایج تحقیق Pedo و همکاران بیانگر آن بود که افزایش غلظت کل کلسترول سرم بطور قابل توجهی باعث افزایش بیماری عروق کرونر شده است . بالا بودن سطح کلسترول تام در این منطقه می تواند مربوط به وجود دامداری و دامپروری استان و قابل دسترس بودن چربیهای اشباع فراوانی محصولات دامی باشد.
با توجه به نتیجه آزمون رگرسیون لجستیک متغیر دیابت در این پژوهش عامل خطر زای انفارکتوس می باشد. تحقیقات Pedo و همکاران بیانگر آن بود که دیابت با شیوع ۵/۲ درصد در هر دو جنس زن و مرد به عنوان عامل خطر قوی در ابتلا به انفارکتوس میوکارد می باشد . دیابت قندی با افرایش چسبندگی پلاکتی شانس شکل گیری ترومبوس را افزایش و در نهایت باعث افزایش شانس ایسکمی قلبی می شود . بنابراین با توجه به افزایش پیشرونده بیماریهای مزمن به خصوص دیابت و خطر ساز بودن آن در ایجاد بیماری عروق کرونر در این موقعیت جغرافیایی توجه جدی مسئولین به کنترل و توجه به عوارض جانبی آن را می طلبد. متغیر دیگر خطر ساز انفارکتوس قلبی در این پژوهش استعمال سیگار بود. نتایج تحقیق Gillum و همکاران بیانگر آن است که مصرف سیگار عامل خطر مستقل و قابل ملاحظه بیماری کرونر قلبی در بین مردان و زنان می باشد. در این پژوهش خطر نسبی بیماری در رابطه با مصرف سیگار در زنان سفید پوست ۴۲/۱ و در مردان سفید پوست ۴/۱ بوده که این مقادیر در زنان سیاه پوست چشمگیرتر بود، به طوری که سیگاری بودن شانس خطر ابتلا به انفارکتوس را ۰۸/۲ برابر نسبت به غیر سیگاری بودن بیشتر نشان داده است . در پژوهش Njolstad و همکاران میزان شیوع انفارکتوس میوکارد در بین سیگاریهای هر دو جنس به ویژه در مردان بالاتر بود و با افزایش مصرف سیگار خطر نسبی انفارکتوس افزایش یافته بخصوص زنانی که در روز بیشتر از ۲۰ نخ سیگار می کشیدند در مقایسه با زنانی که سیگار نمی کشیدند ۶ برابر افزایش یافته بود در حالی که این افزایش در مردان تنها ۳ برابر بوده است . مطالعه Hjermann بیانگر آن بوده که کاهش سطح کلسترول سرم و توقف سیگار در افراد پرخطر ابتلا به بیماری قلبی در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد علاوه بـــر اینکه شانس ابتلا به انفارکتوس را کاهش داده بلکه عوارض جانبی و مرگ ناگهانی ناشی از آن را نیز کاهش داده است . متغیر دیگر خطرزای انفارکتوس میوکارد در این مطالعه استرس بود. مطالعه دکتر محمود صدر و همکاران در یزد نشان داد که استرس و چاقی دو فاکتور قوی در ایجاد بیماری ایسکمی قلبی بویژه انفارکتوس بوده است . بر اساس نتایج تحقیق Reuterwall و همکاران، ۶/۴۳ درصد زنان گروه مورد در مقابل ۳/۱۳ درصد زنان گروه شاهد دارای استرس بوده و از طرفی ۸/۲۵ درصد مردان گروه مورد در مقابل ۲۰درصد گروه شاهد دارای عامل خطر استرس و فشار شغلی بوده اند. شانس ابتلا به انفارکتوس در رابطه با استرس در زنان ۵۱/۱ با فاصله اطمینان ۹۵ درصد (۰۲/۲- ۱۳/۱) و در مردان برابر ۳۵/۱ (۶۷/۱-۰۹/۱) بوده است . استرس با تحریک عصب سمپاتیک باعث تنگی عروق شده و زمینه را برای کاهش پرفیوژن عروق کرونر آماده می کند و باعث افزایش شانس ایسکمی میوکارد می شود .
نتایج این مطالعه بیانگر آن بوده که متغیر چاق بودن شانس ابتلا به انفارکتوس را افزایش داده به طوری که آزمون رگرسیون لجستیک خطر نسبی آن را حدود ۲/۱ و آزمون کای دو شانس خطر آن را حدود ۳ نشان داده است. تحقیقات Reuterwall و دیگران بیانگر آن بوده که ۱/۲۵ درصد زنان گروه مورد و ۳/۱۵ درصد زنان گروه شاهد و از طرفی ۱/۱۶ درصد مردان مورد و ۷/۱۱ درصد مردان شاهد دارای عامل خطر چاقی بوده و شانس ابتلا به انفارکتوس میوکارد در رابطه با چاقی در زنان ۹/۱ با فاصله اطمینان ۹۵ درصد (۷/۲-۳۴/۱) و در مردان ۶/۱ (۹۵/۱-۱۶/۱) بوده است . در مطالعه دکتر محمود صدر و همکاران در یزد چاقی فاکتور قوی در ایجاد بیماری ایسکمی قلبی بویژه انفارکتوس بوده است . مقایسه نتایج آزمون کای دو وآزمون t با آزمون رگرسیون لجستیک نشان می دهد گرچه عواملی چون وجود سابقه فامیلی مثبت پدر و مادر، کم تحرکی، رژیم غذایی نامتناسب و وجود منوپوز در خانمها در آزمون کای دو معنی دار بوده است اما این متغیرها در مدل رگرسیون لوجستیک معنی دار نبوده لذا استفاده از آزمون رگرسیون لجستیک بجای آزمون کای دو و آزمون t توصیه می گردد.
● نتیجه گیری:
نتایج آزمون رگرسیون لجستیک بیانگر آن بود که سابقه فشار خون بالا (داشتن فشار خون بالای سیستول و دیاستول)، سطح بالای کلسترول تام سرم خون، داشتن دیابت، کشیدن سیگار، داشتن استرس و چاق بودن به عنوان ریسک فاکتورهای خطر ساز انفارکتوس میوکارد در استان چهارمحال و بختیاری می باشد.
حسینعلی مهرعلیان، شهریار صالحی مربی گروه پرستاری - دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، کارشناس ارشد گروه پرستاری – دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد.
منابع:
۱.Gibby P. Pthogenesis of a therosclerosis. In: Branwald E, Kasper DL, Fauci AS, Longo DL. Harrison,s principles of internal medicine. NewYork: McGrow Hill Company; ۱۶th ed. ۲۰۰۵. p: ۱۴۲۴.۲.Parkkosewich JA. Managment of patients with structural and inflammatory cardiac disorders. In: Smeltzer C, Bare BG. Brunner & suddarth,s textbook of medical surgical nursing. Philadelphia: JB Lippincott Company; ۱۰th ed. ۲۰۰۴. p: ۷۶۳.۳.Aouizerat B. Atherosclerosis. In: Woods SL, Sivarajan froelicher ES, Motzer SU, Bridges EJ. Cardiac nursing. Philadelphia: Lippincott Williams Wilking; ۵th ed. ۲۰۰۵. p: ۱۳۹.
۴.Abbraham T, Kavanagh J. Assessment of the cardiovascular system. In: Phipps WJ, Sanders JK, Marek JF. Medical surgical nursing. Louis: Mosby Year Book Company; ۷th ed. ۲۰۰۱. p: ۶۰۳.۵.William RH. Atherosclerosis peripheral arterial disease. In: Goldman L, Ausiello D. Cicel textbook of medicine. Pennsylvania. WB Suanders Company; ۲۲th ed. ۲۰۰۴. p: ۴۶۵
۶.ساداتیان ا صغر. تظاهرات اصلی و درمان بیماریهای قلبی، ‌تهران: انتشارات سماط. ۱۳۸۱، ۷۱.۷.Riegel B. Myocardialinfarction. In: Clochesy JM, Breu C, Cardin S, Uvhittaker AA, Rudy EB. Critical care nursing. Philadelphia: WB Sunders Company; ۴th ed. ۲۰۰۴. p: ۳۵۴.۸.Brugha TS, Cragg D. The list of threatening experiences: the reliability and validity of a brief life events questionnaire. Acta Psychiatr Scand. ۱۹۹۰ Jul; ۸۲(۱): ۷۷-۸۱.۹.Gupta MA, Gupta AK. Stressful major life events are associated with a higher frequency of cutaneous sensory symptoms: an empirical study of non-clinical subjects. J Eur Acad Dermatol Venereol. ۲۰۰۴ Sep; ۱۸(۵): ۵۶۰-۵.
۱۰.Bullen C, Simmons G, Trye P, Lay-Yee R, Bonita R. Cardiovascular disease risk factors in ۶۵-۸۴ year old men and women: results from the Auckland university heart and health study ۱۹۹۳-۴. N Z Med J. ۱۹۹۹ Jan; ۱۱۱(۱۰۵۸): ۴-۷.
۱۱.Keil U, Liese AD, Hense HW, Filipiak B, Doring A, Stieber J, et al. Classical risk factors and their impact on incident non-fatal and fatal myocardial infarction and all-cause mortality in southern Germany: results from the MONICA augsburg cohort study ۱۹۸۴-۱۹۹۲. Eur Heart J. ۱۹۹۸ Aug; ۱۹(۸): ۱۱۹۷-۲۰۷.۱۲.Thomas HP. Classical cardiovascular risk factors: predictive value and treatment of the elderly. The rocky road to evidence-based medicine. Z Gerontol Geriatr. ۲۰۰۱ Apr; ۳۴(۲): ۱۴۷-۵۲.۱۳.Esteghamati A, Abbasi M, Nakhjavani M, Yousefizadeh A, Basa AP, Afshar H. Prevalence of diabetes and other cardiovascular risk factors in an Iranian population with acute coronary syndrome. Cardiovasc Diabetol. ۲۰۰۶ Jul; ۵: ۱۵.۱۴.Tunstall-Pedoe H, Woodward M, Tavendale RA, Brook R, McCluskey MK. Comparison of of the prediction by ۲۷ different factor of coronnary heart disease and death in men and women of Scottish Heart Health Study: cohort study. BMJ. ۱۹۹۷ Sep; ۳۱۵(۷۱۱.): ۷۲۲-۹.
۱۵.Gillum RF, Mussolino ME, Madans JH. Coronary heart disease risk factors and attributable risks in African-American women and men: NHANES I epidemiologic follow-up study. Am J Public Health. ۱۹۹۸ Jun; ۸۸(۶): ۹۱۳-۷.
۱۶.Njolstad I, Arnesen E, Lund-Larsen PG. Smoking, serum lipids, blood pressure and sex differences in myocardial infarction: a ۱۲-year follow-up of the finnmark Study. Circulation. ۱۹۹۶ Feb; ۹۳(۳): ۴۵۰-۶.
۱۷.Hjermann I. Intervention of smoking and eating habits in healthy men carrying high risk for coronary heart disease. Acta Med Scand Suppl. ۱۹۹۹; ۶۵۱: ۲۸۱-۴.
۱۸.صدر بافقی محمود، خرازی محمدعلی، نقیمی عباس، داودی شهرام. بررسی چاقی و استرس در مبتلایان به انفارکتوس میوکارد. مجله علمی و پژوهشی علوم پزشکی یزد. ۱۳۷۷، ۶(۳): ۲۵۱۹.Reuterwall C, Hallqvist J, Ahlbom A, De Faire U, Diderichsen F, Hogstedt C, et al. Higher relative, but lower absolute risks of myocardial infarction in women than in men: analysis of some major risk factors in the SHEEP study. J Intern Med. ۲۰۰۰ Jan; ۲۴۷(۱): ۱۵۶.
۲۰.Jenson S. Oxygenation, cardiovascularfunction. In: Craven RF, Hirnle CJ. Fundamenta of nursing human health and function. East Washington: Lippincott Williams & Wilkins; ۳th ed. ۲۰۰۰. p: ۸۵۰.
منبع : مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد


همچنین مشاهده کنید