در دل جنگل های دهکده آل تپه

در ۹ کیلومتری بهشهر در میان جنگل های دهکده آل تپه، آثار و عمارات و راه هایی به چشم می خورد که مربوط به بقایای باغ تاریخی عباس آباد بهشهر در دوره شاه عباس کبیر است. دسترسی به این بنا با جاده باریک آسفالته یی صورت می گیرد که در چهار کیلومتری خارج بهشهر به جاده اصلی ساری- گرگان متصل می شود و پس از عبور از دل جنگل و دهکده آل تپه سرانجام وارد این مجموعه می شود.
آثار به جا مانده از این مجموعه متشکل از محوطه سازی ها، صفه سازی ها، باغ ها، حمام، برج و باروها و جاده های سنگفرشی است که اعضای این مجموعه را به هم متصل می کند. این کاخ در زمان آبادی از مشهور ترین باغ های صفوی بود که ابنیه مختلف آن با توجه به موقعیت استثنایی آن که از یک طرف به دریا و از طرف دیگر به جنگل دید دارد، آن را به یک مجموعه بی نظیر بدل ساخته است. متاسفانه وضعیت خاص محیطی این مجموعه به علاوه بی توجهی که پس از دوران صفوی نسبت به آن صورت گرفته باعث تخریب بسیار این مجموعه شده است و رویش درختان در دل بناهای آن و ریزش برگ ها آن را در زیر خروارها خاک مدفون ساخته است. در سال های اخیر هم حفاری های غیر مجاز باعث تخریب مضاعف آن شده است.
با کاوش های صورت گرفته مشخص شد که بناهای این مجموعه عبارتند از؛
۱) سد و برج کنترل جریان آب
۲) بنای داخل دریاچه مصنوعی که احتمالاً پایه یی برای کاخ روی آن بوده است.
۳) برج های دیده بانی دو گانه به فاصله ۱۷۵ متر در شرق دریاچه
۴) محوطه سازی شمالی
۵) صفه و محوطه سازی جنوبی
۶) حمام مجموعه در جهت غرب صفه سازی شمالی
● دریاچه و سد
شاه عباس دریاچه یی در وسط دره یی عمیق با بستن سدی محکم ایجاد کرد که آب های زمستانی را از اطراف و با کمک کانال هایی جمع آوری کرده و در تابستان مقدار زیادی اراضی برنجکاری را مشروب می سازد.
در برج کنترل آب دریچه هایی در ارتفاع های گوناگون تعبیه شده که با کشیدن آنها آب برای دهکده های اطراف فرستاده می شود. می توان گفت که در حال حاضر با توجهی که در کیفیت ساخت آن شده و نیز با مرمت های صورت گرفته و شاید توجه اهالی سالم ترین بنای کل مجموعه همین سد و برج باشد.
● بنای میان آب
این بنا که با مصالح آجر و ساروج در میانه آب واقع شده در اصل پایه یی برای کاخی بوده که اکنون اثری از آن موجود نیست.
شاهد این مدعا صفحه ۱۵۷ کتاب عباسنامه است که در مورد این مجموعه است؛ « شاه عباس دوم پس از گردش و شکار به اشرف رفت و در عباس آباد هم توقف کرد. گمشتگن در دور و اطراف دریاچه دایره وار با بهترین وجهی چوب بندی و نرده کردند و آن حدود را نیز به بهترین وجهی زینت دادند و بر کنار دریاچه یی که از آب زلال سرشار بود، چراغ هایی چیده و از فروغ و روشنایی آن بر صفای آب افزودند. شاه به جزیره (ساختمان وسط استخر) رفت و در تالار نیای خود به بزم و شادمانی نشست...» این کاخ با پل چوبی معلقی به صفه سازی شمالی متصل می شده است.
● محوطه شمالی
این محوطه ها روی تپه یی با ارتفاع ۳۰ متر از کف استخر و به شکل پلکانی ایجاد شده است که در بالاترین نقطه سکوی مرکزی را تشکیل می دهد. این سکوها به احتمال قوی و با توجه به جای ستون های سنگی موجود، زیر سازی کاخی با سازه چوبی بوده که اکنون از میان رفته است. نحوه شکل گیری این محوطه ها و جوی های آب در داخل آنها باغ سازی ایرانی را جلوه گر می سازد.
این جوی ها با حرکتی که روی محوطه ها دارند و تشکیل آبشار ها و حوض های گوناگون مناظری بدیع و چشم نواز را تشکیل می دهند. آبرسانی به صفه مرکزی که آب بقیه محوطه ها را تامین می کند از طریق لوله های سفالین که اصطلاحاً تنبوشه نامیده می شوند، از چشمه های اطراف که آب آنها بر این سکو سوار بوده است صورت می گرفته، و پس از آن آب از حوض مرکزی در سراسر باغ به حرکت در می آمده است.
● محوطه جنوبی
هنوز بخش های زیادی از محوطه جنوبی در زیر خاک مدفون است اما با پیدا شدن حوض های آب و کف سازی آن می توان حدس زد که این بخش شبیه محوطه شمالی بوده است. اما آنچه مشخص است آنکه این بخش هرگز اهمیت بخش شمالی را نداشته و موقعیت آن نیز آن را به فضایی دست دوم تبدیل کرده بوده است.
● حمام
آب سکوی مرکزی در پایین ترین ارتفاع به حمام مجموعه در غرب کاخ شمالی می رسیده است. حمام این مجموعه کوچک اما دارای خصوصیات سنتی حمام های گذشته است. انتقال آب در آن از طریق تنبوشه ها و از داخل دیوارهای ضخیم خشتی آن صورت می گرفته است.
همچنین مسیر خروج دود از تون آن کاملاً در زیر کف حمام پیچیده بود تا گرمای دود کاملاً جذب فضا شود و بیهوده هدر نرود. از داخل این حمام کاشی هایی با نقش های متداول آن دوران و با رنگ های لاجوردی، فیروزه یی و زرد یافت شده است. ناگفته نماند که بهترین فصل برای بازدید از این منطقه بهار و پاییز است.

منبع : روزنامه اعتماد