نگاهی به حضور غرب در افغانستان

در کل، طبق نظرسنجی سازمان کارشناسی انگلیسی Janes Information Group در حال حاضر امنیت در افغانستان بسیار کمتر از عراق است. در زیر مصاحبه ای با «لف کارولکوف» کارشناس روس درباره افغانستان آمده است، درباره این که دلیل این عدم موفقیت چیست و دورنمای عملیات ضد تروریستی برای احیای افغانستان و دموکراسی سازی این کشور، یعنی اهداف اعلام شده سیاستمداران آمریکا و برخی از متفقین آنها در ناتو در سال های ۲۰۰۱-۲۰۰۲ چیست؟ آقای کارولکوف، طبق رده بندی کارشناسان انگلیسی، افغانستان از نظر امنیت، اکنون جایگاه سوم را در فهرست بی ثبات ترین کشورها، پس از سومالی و فلسطین دارد. در عین حال در ناتو دو نقطه نظر مختلف وجود دارند که توضیحی برای ناموفقی عملیات در افغانستان هستند که بیش از ۶ سال ادامه یافته است. طرفداران نظریه اول معتقدند که در این کشور نیروهای نظامی محافظ دولت مرکزی که دارای مجوز انجام عملیات نظامی هستند، کم است. بیشتر در کاخ سفید چنین نظری دارند. دومین نظریه که بیشتر در آلمان بدان پایبند هستند این است که مسأله در تعداد نظامیان نیست، بلکه در اهداف و حمایت آنها از سوی مردم افغانستان است و اینکه برای موفقیت تلاش های بسیاری برای احیای اقتصاد و جلب اطمینان افغان ها ضرورت دارد و نه ریشه کن سازی مخالفین حامد کرزای. موضع سومی نیز وجود دارد که تنها برخی کارشناسان اعلام می کنند. آنها تأیید می کنند که هرچه نیروهای نظامی در کشور بیشتر باشند، بدون در نظر داشتن اهداف آنها، اوضاع در افغانستان بدتر خواهد شد. حق با چه کسی است؟ دو نظر اول درست نیستند. نیروهای شوروی در افغانستان تقریباً به همین اندازه بودند که اکنون نیروهای ائتلاف هستند. آنها خود نگهبان خود هستند، متفقین مخارج زیادی دارند اما هیچ دورنمایی ندارند. دوماً، درباره کمک آنها... اگر آنها معتقدند که پانسمان کردن دست یک پسربچه کمک است (آنها نمی توانند به زنان در آنجا دست بزنند) و یا در یک نقطه آب را ضد عفونی کردند، باید گفت که اینها هیچ اهمیتی ندارند. اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی برای کمک به مردم افغانستان واقعاً هزینه کرد، خط لوله و راه ساخت واقعاً کمک کرد، اما این نیز اوضاع را تغییر نداد. این نظریات از پایه اشتباه هستند. من فکر می کنم مسأله در این است که افغانستان کاملاً به چند بخش تقسیم شده که در هر یک از آنها فردی حکمفرمایی می کند که به آنجا نزدیک تر است.
بعنوان مثال در جنوب پاکستان است که بازی خود را اجرا می کند. هیچ یک از اعلامیه های مقامات پاکستان، جاسوسین ISI و رئیس جمهور مشرف هیچ اهمیتی ندارند. پاکستان همه کار می کند تا نفوذ خود را در آنجا حفظ کند. این برای پاکستان منطقه خودی محسوب می شود. در استان های غربی ائتلاف می تواند هرچقدر لازم باشد، نیروهای خود را نگه دارد یا افزایش دهد. هر چند که فعلاً چنین چیزی نبوده و بالعکس پس از آنکه عملیاتی که قرار بود انجام شود، صورت نگرفت، یگان هایی را از هرات خارج ساختند. و بالاخره منطقه شمال که در آنجا ازبک ها و تاجیک ها هستند.
وظیفه آنها جلوگیری از نفوذ اقوام پشتو است. در مرکز افغانستان، دولت این کشور است که به مویی بند است. از آمریکا رئیس جمهوری آوردند که هیچ نفوذ و قدرتی ندارد. و بالاخره منطقه شمال شرق که در آنجا مجاهدین متعصب هستند و در آنجا منافع چین و هند قرار دارد که نمی گذارند منافعشان پایمال شود. برای هندی ها این منطقه خودی محسوب می شود، زیرا از آنجا نفوذ جنگجویان نشأت می گیرد، و در شینجیان نیز همچنان اوضاع نا آرام است. از آنجا برای استراحت به نقاط مرزی افغانستان می روند و جنگجویانی آموزش دیده و گروه هایی سازمان یافته از آنجا باز می گردند.
به نظر من این دلیل اصلی است. چه می شود اگر بر حمایت از ارتش ملی و نیروهای امنیتی سرمایه گذاری کرد؟ مگر نه این که غرب مبالغ بسیار برای آماده سازی و تسلیح ارتش و پلیس تخصیص می دهد... اتحاد شوروی نیز در زمان خود نیروها و مبالغ بسیاری گذاشت، اما آن ارتش افغانی بی فایده بود. ارتش و نیروهای امنیتی مسائل محلی را حل می کردند، اما مسائل اساسی را نیروهای شوروی می بایست حل می کردند. و حل نیز می کردند، زیرا مرکز به نسبت قوی بود. رئیس جمهور نجیب الله را به هیج وجه نمی توان با مقامات کنونی مقایسه کرد. او مهره ای قوی بود که توانست بخش هایی معین از رهبران قبایل و فرماندهان محلی را بسیج کند روابط برقرار کند و در آن زمان جنگ با مجاهدین آشتی ناپذیر بود. نیروهای ما در ماه فوریه ۱۹۸۹ خارج شدند و سه سال نجیب الله جنگید، نه تنها علیه مجاهدین بلکه علیه افسران پاکستانی و مخالف متخصصین نظامی فراری ارتش افغانستان. آنها همواره بسوی بیگانگان می روند، زیرا دولت قبیله ای است و روابط در آنجا به عامل قبیله ای و نژادی بستگی دارد...
آیا می توان گفت که بیشتر مردم افغانستان اهداف اعلام شده از سوی آمریکا و در کل غرب برای روی قدرت آوردن کرزای را باور ندارند، همانطور که قبلاً به اتحاد شوروی نیز باور نکردند. برنامه در افغانستان در ابتدا با این حساب بود که مناطق دارای منابع سوختی تحت کنترل کامل قرار گیرند. اما نیروهای ائتلاف نتوانستند چنین کاری انجام دهند. شوروی نیز در زمان خود وارد افغانستان شد تا کنترل استراتژیک بر منطقه و از جمله بر منابع سوختی دست یابد. هدف در عراق حاصل نشد، در افغانستان نیز دست یافته نشده است. یعنی، دولت جدید آمریکا به نسبت زمانی که این مسائل آغاز شدند، مأموریتی بسیار دشوارتر پیش رو خواهد داشت. در رابطه با افغانستان باید گفت که هیچ کارشناسی نمی تواند اوضاع در یک یا دو سال آینده را پیش بینی کند. همه اخبار درباره نابودسازی پایگاه های طالبان گویای هیچ چیزی نیستند. طالبان، دشمنی مه آلود است.
مه در یک جا می نشیند، می توان از آنجا آن را کنار زد، اما در جای دیگر می نشیند. طالبان پخش شده است و متشکل از مردم غیر نظامی است که در زمان خود طالبان را سرنگون کردند و سپس همین مردم باری دیگر طرفدار طالبان شدند، و الی آخر. و از این رو افغانستان یک درد سر بزرگ برای تمامی کشورهایی است که خود را جهانی می دانند: هم برای روسیه، هم برای آمریکا و هم اتحادیه اروپا و تا حد کمتری نیز برای چین، هند و پاکستان. بیایید لحظه ای تصور کنیم که در افغانستان اوضاع عادی شده و کشور بعنوان کشوری متحد و خودمختار عمل می کند. چنین افغانستان جدیدی چگونه می تواند باشد؟ افغانستان جدید می تواند تنها بر اساس سازش بین اقوام و قبایل اصلی باشد، یعنی بین ائتلاف شمالی، پشتوهای جنوبی و پشتوهای غربی که بین خود اختلاف دارند. افغانستان باید الگویی را ملاک عمل خود قرار دهد و بسیار بعید است که آن بتواند آمریکا باشد.آمریکا در افغانستان حتی در سال های جنگ شوروی-افغانستان نیز هزینه بسیاری کرد، اما در پاسخ دوستی چندانی دریافت نکرد. من می توانم از منبعی نقل کنم که چندی پیش از افغانستان بازگشت. به گفته وی با باز شدن گذرگاه های کوهی، اوضاع تنها بدتر شده است. افغانستان جدید می تواند یا ایران را الگو سازد- که این تردید آمیز است و یا پاکستان را که این محتمل تر است، ائتلاف شمالی نیز همانطور که بود باقی خواهد ماند، یعنی بر تاجیکستان و ازبکستان تکیه خواهد داشت که در آنجا همین نیز در جریان است.

منبع : خبرگزاری نووستی روسیه